Το δίλημμα της χρονομηχανής: κάπνισμα ή ποιότητα ζωής

31 Μαΐου, 2020

To Dilimma Ths Xronomhxanhs Yfanti 1 — Πηγή εικόνας: toyhou.se

Της Χριστίνας Υφαντή,

Μπορεί να ήταν αυτό το πρωτόγνωρο αίσθημα απόλαυσης με την είσοδο της πρώτης δόσης νικοτίνης που τους προσέλκυσε ή ίσως και η επιθυμία τους να μοιάσουν στο ίνδαλμά τους ως έφηβοι. Μπορεί να ήταν η ανάγκη τους να ενταχθούν στην πιο δημοφιλή παρέα του σχολείου ή ίσως και ο τέλειος συνδυασμός με το αλκοόλ που τους έδινε τη δυνατότητα διαφυγής από το άγχος της καθημερινότητάς τους. Όποιο κι αν ήταν το κίνητρο των καπνιστών, η καπνιστική συνήθεια δυστυχώς συνεχίζει να «ευδοκιμεί» στις μέρες μας και λαμβάνει πλέον τη μορφή επιδημίας στον χώρο της Δημόσιας Υγείας αρκετών χωρών με περισσότερους από 7 εκατομμύρια καπνιστές παγκοσμίως να χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους. Ας δούμε, όμως, το κάπνισμα μέσα από τα μάτια διαφόρων ανθρώπων, ο καθένας εξειδικευμένος στον τομέα του.

Ο επιδημιολόγος

Εκτιμάται ότι έφηβοι 15 ετών που μόλις ξεκινούν το κάπνισμα έχουν αυξημένη πιθανότητα να ζήσουν 8 χρόνια λιγότερο, ενώ η έναρξη του καπνίσματος στην ηλικία των 25 ετών συνδέεται άρρηκτα με όριο επιβίωσης κατά 4 χρόνια ελαττωμένο. Εκτός από την ηλικία έναρξης και τη διάρκεια καπνίσματος, η ποσότητα των ημερήσιων τσιγάρων διαδραματίζει τον δικό της ρόλο. 1 πακέτο την ημέρα ισοδυναμεί κατά 4,6 έτη ζωής λιγότερο, ενώ με 2 πακέτα την ημέρα το όριο επιβίωσης μειώνεται κατά 8,3 χρόνια. Όσον αφορά στο φύλο, αποδεικνύεται πως γυναίκες με συστηματική χρήση ναργιλέ ένιωθαν σε υψηλότερο βαθμό ναυτία, ζάλη, κεφαλαλγία και νευρικότητα. Αντίθετα, στους άνδρες, τα συμπτώματα αυτά δεν ήταν τόσο αισθητά, ωστόσο καταγράφονταν υψηλότερες συγκεντρώσεις νικοτίνης, πιθανόν λόγω της μεγαλύτερης εισπνοής καπνού.

Ο πωλητής καπνού

Ναργιλές ή πούρο, στριφτό ή συμβατικό, ολοένα και περισσότεροι νέοι ήδη ηλικίας 15 ετών σε ποσοστό 36,7% σύμφωνα με το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας στρέφονται σήμερα προς το ηλεκτρονικό τσιγάρο με τα προϊόντα ENDS (Electronic Nicotine Delivery System) να αυξάνουν ραγδαία τα ποσοστά πωλήσεων των βιομηχανιών καπνού. Μπορεί το ηλεκτρονικό τσιγάρο να προσφέρει στον χρήστη τη δυνατότητα διαχείρισης της ποσότητας εισπνοής της νικοτίνης, παρόλα αυτά διαφωνίες ξεσπούν στους κόλπους της επιστημονικής κοινότητας σχετικά με το αν και σε ποιο βαθμό είναι επιβλαβές σε σχέση με το κλασικό τσιγάρο. Μπορεί η θερμοκρασία στο ηλεκτρονικό τσιγάρο από τους 684οC να πέφτει στους 330οC και ο καπνιστής να προσλαμβάνει μόνο το 84% της νικοτίνης του συμβατικού τσιγάρου, ωστόσο μη καπνιστές που ξεκίνησαν με ηλεκτρονικό τσιγάρο έμελλε να μετατραπούν στα πιο φανατικά «φουγάρα».

Ο χημικός

Μόλις 7.000 χημικές ουσίες σε αέρια ή σωματιδιακή μορφή ανευρίσκονται στον καπνό του τσιγάρου, εκ των οποίων οι 250 έχουν αποδειχθεί επιζήμιες για την υγεία και οι 69 από αυτές καρκινογόνες. Η φορμαλδεΰδη, το υδροκυάνιο, το κάδμιο, αλλά και ολικά οξειδωμένο άζωτο και διάφορα βαρέα μέταλλα αποτελούν τα κυριότερα καρκινογόνα του καπνού. Ασύλληπτο, όμως, είναι το γεγονός ότι πολλές από τις χημικές ουσίες του καπνού βρίσκονται διάσπαρτες σε ολόκληρο τον οργανισμό μας. Πολυκυκλικοί και αρωματικοί υδρογονάνθρακες δεσμεύονται στην αλβουμίνη του πλάσματος, ένα από τα κυριότερα μόρια μεταφοράς ουσιών στην κυκλοφορία του αίματος, ενώ οι νιτροζαμίνες ως παράγωγο της νικοτίνης ανιχνεύονται στα ούρα. Το βενζοπυρένιο με μεταλλαξιογόνο δράση διεισδύει στο γενετικό υλικό των λευκοκυττάρων που είναι απαραίτητα για την άμυνα του οργανισμού, ενώ το μονοξείδιο του άνθρακα διαθέτει υψηλή συγγένεια δέσμευσης στην αιμοσφαιρίνη των ερυθροκυττάρων, παρεκτοπίζει τα μόρια οξυγόνου και δυσχεραίνει την οξυγόνωση των ιστών του οργανισμού.

Ο παθοφυσιολόγος

Προεξέχουσα θέση καταλαμβάνει και η «βασίλισσα» του εθισμού, η νικοτίνη. Υπεύθυνη με την απουσία της για το σύνδρομο στέρησης, μόλις εισέλθει στον οργανισμό δεσμεύεται σε υποδοχείς των νευρικών κυττάρων και προκαλεί απελευθέρωση της ντοπαμίνης και την αίσθηση της παροδικής ευχαρίστησης. Με την απομάκρυνση της νικοτίνης και της υγρασίας, το μείγμα των καρκινογόνων ουσιών που απομένουν δημιουργεί την πίσσα η οποία επικάθεται στους βλεννογόνους αρκετών οργάνων και καθιστά το κάπνισμα έναν από τους κυριότερους προδιαθεσικούς παράγοντες για την εμφάνιση συστηματικών νοσημάτων και ιδιαίτερα καρκίνου στο αναπνευστικό σύστημα, όπως επίσης και χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας.

Ο παθολόγος

Το κάπνισμα, εκτός από τις καρδιοαναπνευστικές διαταραχές, έχει πολυσυστηματικές επιπτώσεις. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις στις οποίες αυξάνεται ο κίνδυνος άνοιας, Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου 2, ενώ παράλληλα δρα ως επιβαρυντικός παράγοντας ανάπτυξης Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νόσων του Εντέρου, αλλά και περιοδοντικής νόσου και καρκίνου της στοματικής κοιλότητας. Το ανοσοποιητικό σύστημα αποδυναμώνεται και η οστική πυκνότητα ελαττώνεται με τα οστά να γίνονται περισσότερο επιρρεπή σε κατάγματα. Το δέρμα γίνεται ξηρό και ανελαστικό, ενώ η πρόωρη γήρανση επιβεβαιώνεται γενετικά με την απώλεια των τελομερών στο γενετικό υλικό, δηλαδή αλληλουχιών του γονιδιώματος που προστατεύουν τα κύτταρα από τη φθορά. Στις κυοφορούσες καπνίστριες, είναι πολύ πιθανό να προκληθεί πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα και αυτόματη αποβολή ή τοκετός ενός λιποβαρούς νεογνού με διαταραχές κινητικότητας και ανάπτυξης. Η γονιμότητα μειώνεται και στα δύο φύλα. Στις γυναίκες, με την πτώση των οιστρογόνων, η εμμηνορρυσία γίνεται επώδυνη, ενώ τα μετεμμηνοπαυσιακά συμπτώματα επιτείνονται και στους άντρες εμφανίζονται αλλοιώσεις στο γενετικό υλικό των σπερματοζωαρίων, καθώς και στυτική δυσλειτουργία.

Ο χειρουργός

Ο καταξιωμένος χειρουργός Alton Ochsner, φοιτητής Ιατρικής το 1910 στο Washington University, έγινε αυτόπτης μάρτυρας ενός μόνο περιστατικού καρκίνου του πνεύμονα, μιας εξαιρετικά σπάνιας νόσου εκείνη την εποχή. 17 χρόνια αργότερα, ο ίδιος μαρτυρά πως μέσα σε ένα μόνο εξάμηνο εμφανίζονταν οκτώ νέα περιστατικά καρκίνου του πνεύμονα και όλα αφορούσαν άντρες βαρείς καπνιστές. Φαίνεται, λοιπόν, πως ήδη από το 1920, τότε που οι ελκυστικές περσόνες πρωτοξεκίνησαν να φιγουράρουν στις διαφημιστικές καμπάνιες προϊόντων της βιομηχανίας καπνού, το κάπνισμα ήρθε για να γίνει με την εξάπλωσή του σε κάθε γωνιά του πλανήτη μια σύγχρονη τάση με επιπτώσεις από ό,τι φαίνεται και στους παθητικούς καπνιστές. Είτε μέσω της εισπνοής των εκπνεόμενων από τους ενεργητικούς καπνιστές ουσιών, είτε εκτεθειμένοι στο τριτογενές κάπνισμα, δηλαδή σε τοξικές ουσίες που επικάθονται στα έπιπλα ή αιωρούνται στον αέρα ενός χώρου, οι παθητικοί καπνιστές εμφανίζουν και αυτοί αρκετά υψηλό κίνδυνο δημιουργίας όγκου στον πνεύμονα ο οποίος ως επί το πλείστον πρέπει να αφαιρεθεί.

Ο θεράπων ιατρός

Μπορεί μόνο το 70% των καπνιστών να επιθυμεί να διακόψει το κάπνισμα, αλλά μόνο το 3% κατορθώνει να τηρήσει την υπόσχεση που έδωσε στον εαυτό του πριν από έναν χρόνο και να προβεί σε οριστική απεξάρτηση. Τσίχλες, αυτοκόλλητα patch, ηλεκτρονική προσομοίωση καπνίσματος, η λειτουργία ιατρείων και κέντρων διακοπής του καπνίσματος, ομαδικά βιωματικά προγράμματα αλλά και προγράμματα ψυχολογικής υποστήριξης είναι μερικές μόνο από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την αποθεραπεία. Παράλληλα, συστήνονται δισκία βαρενικλίνης για 12 εβδομάδες. Η βαρενικλίνη δρα ως μερικός αγωνιστής των α4β2 νικοτινικών υποδοχέων, υποκαθιστώντας τη δράση της νικοτίνης.

Επειδή, όμως, οι αριθμοί και οι παθολογικές καταστάσεις μπορεί να τρομάζουν και να μοιάζουν με κινδυνολογία αρκετά τετριμμένη, ας κάνουμε τώρα ένα πολύ γρήγορο ταξίδι στον χρόνο, για να ανακαλύψουμε με άλλη ματιά και να συναισθανθούμε πόσα κερδίζει ένας καπνιστής που αποφασίζει σήμερα κιόλας να διακόψει το κάπνισμα και συνειδητά να απέχει από αυτό σε όλη τη ζωή του.

Η χρονομηχανή

Φανταστείτε, λοιπόν, ότι ο καπνιστής που μόλις ξεκινά τον αγώνα εναντίον αυτού του εθισμού ταξιδεύει ως επιβάτης μέσα σε μια χρονομηχανή στο μέλλον του. Δεχτείτε ότι ο χρόνος έχει αντικαταστήσει το μέτρο ως μονάδα μέτρησης της απόστασης. Ο οδηγός αυτής της μηχανής είναι ταυτόχρονα και ο γιατρός του που έχει την ευθύνη για την ασφάλεια του ταξιδιού. Αποφασίζουν, λοιπόν, μαζί να χρησιμοποιήσουν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης υψηλής ακρίβειας για να ελέγχουν την πορεία της υγείας του και ειδικότερα της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας του. Μέσα σε 20 μόνο λεπτά, ο καρδιακός ρυθμός του επανέρχεται σταδιακά σε φυσιολογικά επίπεδα. 12 ώρες αργότερα, τα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα στην κυκλοφορία του πέφτουν. 2 – 3 εβδομάδες μετά, αρχίζει να βελτιστοποιείται η αναπνευστική λειτουργία του. Σε 1 – 9 μήνες, η δύσπνοια και ο βήχας του ελαττώνονται προοδευτικά. 1 χρόνο αργότερα ο κίνδυνος εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου μειώνεται κατά 50% σε σχέση με αυτόν ενός καπνιστή. Σε 5 χρόνια περιορίζεται σημαντικά η εμφάνιση εγκεφαλικού επεισοδίου, σε 10 χρόνια μειώνεται η θνητότητα από καρκίνο και σε 15 χρόνια σχεδόν εξαλείφεται ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου.

Όλα αυτά συμβαίνουν με την προϋπόθεση ότι ο επιβάτης μας καθ’ όλη τη διάρκεια των 15 χρόνων παραμένει πιστός στην αρχική απόφασή του να απαγκιστρωθεί από μια έξη που του στερεί την ελευθερία και συνεχίζει υγιής να απολαμβάνει το ταξίδι του. Ξαφνικά, όμως, ένας φωτεινός σηματοδότης αρχίζει να αναβοσβήνει στο βάθος του δρόμου και αναγκάζει τη χρονομηχανή να φρενάρει απότομα. Ο δρόμος διχάζεται στα δύο και το σύστημα ελέγχου του κινητήρα ειδοποιεί τον οδηγό σε ποια από τις δύο κατευθύνσεις θέλει ο επιβάτης του να ταξιδέψει. Από τη μία, ξεπροβάλλει ένας σύντομος δρόμος ζωής κατά 10 χρόνια μικρότερος από το προβλεπόμενο και από την άλλη, ένας μακρύς δρόμος περιμένει τον επιβάτη. Θα υποκύψει ξανά ο επιβάτης στον εθισμό του; Ποιον δρόμο θα επιλέξει τελικά; Την απάντηση στο δίλημμα του επιβάτη αφήνω να τη σκεφτείτε όλοι όσοι συνεχίζετε να είστε λάτρεις του καπνίσματος.

Το δίλημμα της χρονομηχανής: κάπνισμα ή ποιότητα ζωής

Ο επιδημιολόγος

Ο πωλητής καπνού

Ο χημικός

Ο παθοφυσιολόγος

Ο παθολόγος

Ο χειρουργός

Ο θεράπων ιατρός

Η χρονομηχανή

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

ΑΠΟΨΕΙΣ

ΕΚΤΟΣ ΓΡΑΜΜΗΣ

ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Ακολουθήστε μας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΜΑΣ