Της Μαριλένας Γιαννίκα,
Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός, πως σε περιόδους κρίσεων γεννώνται οι μεγαλύτερες καταχρήσεις εξουσίας, οι οποίες πολλάκις καλύπτονται υπό το βέλο της επιδίωξης της μέγιστης αποτελεσματικότητας της κρατικής εξουσίας, της αποφυγής κωλυσιεργίας και γενικότερα του πρίσματος πως «ακραίες περιστάσεις απαιτούν ακραία μέτρα». Όταν, όμως, οι αυθαιρεσίες, που βαφτίζονται ως μέτρα αντιμετώπισης, κατορθώνουν να επισκιάσουν την ίδια την κρίση που θεωρητικά αντιμετωπίζουν, αντιλαμβάνεται κανείς πως το πρόβλημα είναι υπαρκτό. Αυτό ακριβώς διενεργείται τον τελευταίο καιρό στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, με τον – πλέον – ανοικτό πόλεμο που έχει κηρύξει ο Trump εν καιρώ κορωνοϊού στους γενικούς επιθεωρητές καίριων θέσεων στην αμερικανική κυβέρνηση.
Ποιος, όμως, είναι ο ρόλος και η θέση των γενικών επιθεωρητών; Ο θεσμός δημιουργήθηκε το 1978 με την ενεργοποίηση του νόμου “Inspector General Act” με αρχική πρόβλεψη δώδεκα επιθεωρητών σε συγκεκριμένα υπουργεία και υπηρεσίες και στόχο την αναδιοργάνωση του εκτελεστικού κλάδου της κυβέρνησης και την αύξηση της αποτελεσματικότητάς της. Ο νόμος τους έδωσε, αφενός μεν την εξουσία να ελέγχουν τα εσωτερικά έγγραφα των τμημάτων ή των γραφείων τους, αφετέρου δε την ευθύνη να διερευνήσουν περιπτώσεις απάτης, να δίνουν συμβουλές πολιτικής, να χειριστούν ορισμένα παράπονα από υπαλλήλους και να αναφέρουν στους επικεφαλής των υπηρεσιών τους και στο Κογκρέσο για τις δραστηριότητές τους κάθε έξι μήνες. Λόγω αύξησης των αναγκών και μεταβολής των καταστάσεων στο πέρασμα του χρόνου, ο νόμος τροποποιήθηκε το 2008 αυξάνοντας σημαντικά τον αριθμό των γενικών επιθεωρητών, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκε και το «Συμβούλιο Γενικών Επιθεωρητών για την Ακεραιότητα και την Αποτελεσματικότητα» προς περαιτέρω έλεγχο των ιδίων δράσεων τους.
Οι βασικοί Γενικοί Επιθεωρητές, δηλαδή οι επιθεωρητές επικεφαλής των εκάστοτε τμημάτων διορίζονται από τον Πρόεδρο και έπειτα εγκρίνονται από την Γερουσία, ως τελικό στάδιο της εγκαθίδρυσης τους. Και εδώ ανακύπτει το βασικό πρόβλημα. Αν τόσο η Προεδρία όσο και η πλειοψηφία της Γερουσίας τάσσεται υπέρ του ίδιου κόμματος, πόσο αμερόληπτα είναι τα κριτήρια επιλογής; Και περαιτέρω, όταν οι επιθεωρητές που διορίζονται από τον Πρόεδρο μπορούν να παύονται και από τον τελευταίο με μία απλή ανακοίνωση στην Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων, πώς μπορούμε να μιλάμε για ανεμπόδιστο έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας, όταν ο ρόλος του Κογκρέσου στην παύση αρκείται σε μία απλή γνωστοποίηση;
Τα θεμελιώδη αυτά ζητήματα έρχονται σταδιακά στην επιφάνεια έπειτα από την συστηματική απομάκρυνση ή εξαναγκασμού σε παραίτηση γενικών επιθεωρητών από τις αρχές Απριλίου. Αρχικά, στις 3 Απριλίου, ο Ρεπουμπλικάνος Πρόεδρος ενημέρωσε το Κογκρέσο για την απόλυση του Michael Atkinson, του γενικού επιθεωρητή των Υπηρεσιών Πληροφοριών. Αξίζει να αναφερθεί, πως το 2019 ο Atkinson είχε ρόλο στην έναρξη έρευνας σε βάρος του Trump που οδήγησε και στην δίκη παραπομπής του. Έπειτα, ένα μήνα μετά, ακολούθησε η Christi Grimm, η γενική επιθεωρήτρια του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών, με την κατηγορία πως παρουσίασε έναν «ψεύτικο φάκελο» περί ελλείψεων στα αμερικανικά νοσοκομεία εν μέσω της πανδημίας. Με αφορμή την πανδημία ακολούθησε και η παραίτηση του Glenn Fine, αναπληρωτή γενικού επιθεωρητή του υπουργείου Άμυνας, επίσης διορισμένου επί προεδρίας Obama, αφού βέβαια νωρίτερα ο Πρόεδρος τον είχε απομακρύνει από τη θέση-κλειδί της επίβλεψης του «πακέτου» 2,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων προς αντιμετώπιση της πανδημίας. Οι απολύσεις των διορισμένων επί προηγούμενης προεδρίας ολοκληρώθηκαν με αυτή του Steve Linick, λίγο καιρό μετά την εκκίνηση έρευνας του για τον επικεφαλής του State Department, Mike Pompeo, για υπόθεση διαφθοράς και αποφυγής του ελέγχου από τη νομοθετική εξουσία.
Σαφώς, ο έλεγχος της εκτελεστικής εξουσίας αποτελεί αδήριτη ανάγκη για ένα κράτος με δημοκρατικούς θεσμούς. Οι λειτουργοί που επιτελούν αυτό το έργο κατέχουν καίριες θέσεις και οφείλουν να δρουν σαν θεματοφύλακες. Όταν όμως τα κριτήρια επιλογής και καθαίρεσης τους είναι πολιτικά και όχι αξιολογικά οδηγούμαστε στο εξής παράδοξο: τα φαινόμενα ολιγωρίας, διαφθοράς και κατάχρησης εξουσίας που καλούνται να εντοπίσουν και να εξουδετερώσουν διαιωνίζονται από τους ίδιους τους πολέμιους τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Office of the Inspector General U.S. Department of Justice (official website)
- Inspector General, Encyclopædia Britannica
- Trump Forcing Out Defense Inspector General Glenn Fine Leaves Defense At Risk For Waste And Abuse, Forbes
- Trump to replace Health Inspector General who criticized coronavirus response, CBS News
Γεννημένη το 2000 στην Αθήνα και απόφοιτος του Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Πατρών. Πλέον σπουδάζει στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο τμήμα Νομικής. Διαθέτει αρκετές εμπειρίες σε ρητορικούς διαγωνισμούς, legal clinics και συνέδρια προσομοίωσης, με συμμετοχή σε προσομοιώσεις των Ηνωμένων Εθνών, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της UNESCO, τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Μιλάει άριστα αγγλικά και γερμανικά.
