Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Τον Μάιο του 1897 ο τουρκικός Στρατός είναι έτοιμος να μπει και να προελάσει στην Αθήνα και η τύχη της Ελλάδας κρέμεται από μία κλωστή, ενώ η Ελλάδα δηλώνει την υποταγή των οικονομικών της στους ξένους πιστωτές της. Ας δούμε, λοιπόν, πώς φτάσαμε σε αυτήν τη δύσκολη κατάσταση που οδήγησε στην ήττα και τον οικονομικό έλεγχο από τις δυνάμεις.
Στην Κρήτη παρά τις συγκρούσεις των κατοίκων της με τους Τούρκους και τα όσα προνόμια τους δόθηκαν, η κατάσταση συνεχίζει να παραμένει το ίδιο άσχημη για τους Χριστιανούς. Όσοι νόμοι είναι υπέρ τους, τελικά δε λειτουργούν. Αρχικά, οι οργανικοί νόμοι που έδιναν ελευθερία στους χριστιανούς δεν εφαρμόζονταν λόγω των αντιδράσεων των μουσουλμάνων. Ένα παράδειγμα της λειτουργίας του οργανικού νόμου ήταν πως οι 250.000 Έλληνες έστελναν στη γενική συνέλευση 38 αντιπροσώπους και 70 χιλιάδες Τούρκους, οι 36 παρά τις αντιδράσεις των Κρητικών. Κάπως έτσι ξεκινούν σφαγές του χριστιανικού πληθυσμού που με τη σειρά τους δημιουργούν επαναστάσεις. Μία τέτοια επανάσταση, με αίτημα την ένωση της νήσου με την Ελλάδα, έγινε το 1897. Οι μεγάλες δυνάμεις στέλνουν πολεμικά πλοία στο θερινό και το ίδιο θέλει να κάνει και η Ελλάδα, αλλά οι δυνάμεις το απαγορεύουν. Έτσι, αποφασίζεται να σταλεί βοήθεια με όπλα και εθελοντές κρυφά. Η Ελλάς, όμως, δεν είχε τα απαραίτητα χρήματα για να επέμβει αποτελεσματικά στα κρητικά πράγματα. Παρ’ όλα αυτά, η οργάνωση Εθνική Εταιρεία με την υποστήριξη του λαού ζητούσε άμεσα αποστολή Ελληνικού Στρατού στο νησί, για να προστατευτούν οι κάτοικοι.
Ο Δηλιγιάννης, πλέον, αντιλαμβανόταν πόσο περίπλοκη είναι η εξωτερική πολιτική, ενώ ο ίδιος συνεχώς κατηγορούσε τον Τρικούπη για ενδοτισμό στα εθνικά θέματα. Τελικώς, αποφασίζεται να σταλεί ελληνικός στρατός στο νησί. Με αυτόν τον τρόπο οι Τούρκοι βρίσκουν αιτία για να κηρύξουν πόλεμο κατά της Ελλάδος και στις 5 Απριλίου του 1897 ξεκινούν αψιμαχίες στα σύνορα. Οι δυνάμεις δεν είναι διατεθειμένες να πάρουν αυστηρά μέτρα για να το αποτρέψουν, ενώ η Γερμανία παρακινούσε τους Τούρκους να επιτεθούν κατά της Ελλάδος. Οι τουρκικές δυνάμεις είναι διπλάσιες από τις ελληνικές και με Γερμανούς συμβούλους που διεξάγουν μαζική επίθεση στις ελληνικές θέσεις. Στις 11 Απριλίου φάνηκε πως ο ελληνικός στρατός δεν έχει τα απαραίτητα όπλα όπως πυρομαχικά αλλά και εκπαίδευση. Η άμυνα του στρατού δεν άντεξε κι ο δρόμος για την Αθήνα είναι πια ανοιχτός. Η τελευταία άμυνα διατάσσεται να κρατήσει τις Θερμοπύλες. Στην Αθήνα, εν τω μεταξύ, επικρατεί χαμός και πανικός λόγω της υποχώρησης του στρατού. Μεγάλες αντιδράσεις ξεκινούν κατά του στέμματος, αλλά τελικώς με εμπλοκή των Ρώσων σταματούν οι εχθροπραξίες. Τελικά, στις 4 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους υπογράφεται η ελληνοτουρκική Συνθήκη που δίνει εδάφη πίσω στην Τουρκία και αποζημίωση 92 εκατομμυρίων δραχμών. Το ποσό αυτό το έδωσαν οι μεγάλες δυνάμεις στην πτωχευμένη Ελλάδα και αμέσως επέβαλαν τον ΔΟΕ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την εποχή αυτήν έχουμε και την πτώχευση του 1893. Οι δανειστές επιβάλλουν στην Ελλάδα διεθνή οικονομικό έλεγχο διότι η Ελλάδα το 1897 έχει ένα χρέος προς το εξωτερικό, της τάξεως των 800 εκατομμυρίων δραχμών και ο πόλεμος ο ίδιος της κόστισε 52 εκατομμύρια δραχμές.
Δημιουργείται, λοιπόν, επιτροπή από εκπροσώπους των δανειστών χωρών. Έρχεται στην Ελλάδα και λαμβάνει υπό τον έλεγχό της τα συνολικά έσοδα 30 εκατομμυρίων δραχμών, για να εξυπηρετήσει τα δάνεια της Ελλάδος και την πολεμική αποζημίωση προς την Τουρκία. Η Κρήτη θα πετύχει να αυτονομηθεί εντελώς από την Τουρκία το 1898, με τον γιο του βασιλιά της Ελλάδος να αναλαμβάνει τη διοίκηση της νήσου, αλλά η Ελλάδα βρίσκεται σε πλήρη κατάθλιψη.
Το 1897 ήταν ηχηρό χτύπημα στην αυτοπεποίθηση του ελληνικού έθνους και το όνειρο της Μεγάλης ιδέας καταστράφηκε. Ο λαός είναι πολύ δυσαρεστημένος με την πολιτική ηγεσία, οι στρατιωτικοί βλέπουν πως η φτώχεια δε θα επιτρέψει στον στρατό να κάνει τη δουλειά του και οι πολίτες θυμώνουν που τα κόμματα δε μπορούν να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους. Παρ’ όλα αυτά, η χώρα είναι αποφασισμένη να μάθει από τη λάθος τακτική της. Ήταν η πρώτη φορά, εξάλλου, που η Ελλάδα πολεμούσε στο πεδίο της μάχης με οργανωμένο στρατό. Βέβαια, είναι αλήθεια ότι δεν αξιοποιήθηκε καθόλου το Ναυτικό στις επιχειρήσεις, ενώ ο στρατός ξεκίνησε κινητοποιήσεις χωρίς να έχει καλό εξοπλισμό, οργάνωση και διπλωματική στήριξη. Συνεπώς, από το σημείο αυτό κι έπειτα ξεκινάει το δύσκολο έργο της ανόρθωσης της Ελληνικής οικονομίας και της αναδιοργάνωσης του Κράτους, με την Ελλάδα να μην τα βάζει κάτω και να συνεχίζει να προσπαθεί και να ελπίζει για το καλύτερο.
Βιβλιογραφία
- Dakin Douglas (2012), Η Ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, σσ.233-236
- Κώστας Κωστής (2013), Τα Κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας – Η διαμόρφωση του Νεοελληνικού Κράτους, 18ος-21ος αιώνας, σσ.444-491
