Του Οδυσσέα Γραμματικάκη,
Η Μάχη της Δουνκέρκης συνεχιζόταν και οι Βρετανοί και Γάλλοι στρατιώτες βρίσκονταν περικυκλωμένοι και ανήμποροι για το οτιδήποτε. Ο Τσώρτσιλ έβλεπε δύο πράγματα να συμβαίνουν: Πρώτον τη μεγαλύτερη ήττα της Βρετανίας εδώ και αιώνες και δεύτερον ότι ένα μεγάλο και σημαντικό μέρος του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος βρισκόταν παγιδευμένο στη Δουνκέρκη, κάνοντας έτσι τη Βρετανία πολύ πιο ευάλωτη σε μια επικείμενη Γερμανική επίθεση.
Η επιχείρηση Δυναμό που ο Τσώρτσιλ είχε ξεκινήσει μόλις τη 16η μέρα που ανέλαβε την Πρωθυπουργία της Αγγλίας, δεν είχε πολλές ελπίδες για επιτυχία. Όταν οι εγκλωβισμένοι στρατιώτες στη Δουνκέρκη ήταν περίπου 400.000, ο Τσώρτσιλ μιλούσε για ένα θαύμα αν σώζονταν περίπου 20.000-30.000 άνδρες. Ο τρόπος με τον οποίο θα έσωζαν τους στρατιώτες ήταν με 3 μέσα: Το Βρετανικό Ναυτικό, τη Βρετανική Αεροπορία και τα μικρά σκάφη από τη Νότια Αγγλία. Κεντρικό πρόσωπο σε αυτήν την υπόθεση ήταν ο Βρετανός Ναύαρχος Μπέρτραντ Ράμσεϊ, ο οποίος βρισκόταν σε ένα υπόγειο κάστρο στο Ντόβερ και από εκεί συντόνιζε την προσπάθεια διάσωσης. Το ζήτημα που τίθεται εδώ είναι πως ιδιωτικά σκάφη, ψαράδικα, σκάφη του Τάμεση αποδέχθηκαν την πρόκληση και πήγανε στη Δουνκέρκη, σε μια αποστολή αυτοκτονίας για να σώσουν όσους περισσότερους στρατιώτες γίνεται;
Ο λόγος που καλέστηκαν αυτά τα σκάφη ήταν, αρχικά, τα πολύ ρηχά νερά της Δουνκέρκης, τα οποία δε μπορούσαν να προσεγγίσουν τα μεγάλα πλοία. Ακόμη και μικρά πλοία έπρεπε να σταματήσουν περίπου 90 μέτρα πριν την ακτή και να περιμένουν τους στρατιώτες να ανέβουν. Αρχικός στόχος των μικρών αυτών σκαφών ήταν να μεταφέρουν τους στρατιώτες με ασφάλεια σε κάποιο μεγαλύτερο πλοίο.
Για να πετύχει το πλάνο των Βρετανών, έπρεπε να έχουν λίγη τύχη μαζί τους και έτσι συνέβη. Ο Χίτλερ ζήτησε να περιμένουν και να μην επιτεθούν ακόμα στους στρατιώτες που βρίσκονταν στη Δουνκέρκη, μην περιμένοντας κάποια σημαντική αντίδραση των Βρετανών που φαίνονταν σαν να μην έχουν καμία ελπίδα να διασώσουν τους στρατιώτες τους. Επίσης, ο Χίτλερ σκεφτόταν ότι σε οποιαδήποτε περίπτωση η Luftwaffe θα βομβάρδιζε πλοία τα οποία θα προσπαθούσαν να εισβάλλουν στην παραλία της Δουνκέρκης, μην αφήνοντας κανέναν να διασώσει τους περίπου 400.000 Βρετανούς, Γάλλους και Βέλγους που βρίσκονταν στην παραλία.
Το BBC, στις 10 Μαΐου 1940, έβγαλε την εξής ανακοίνωση: «Το Βασιλικό Ναυτικό έχει βγάλει ανακοίνωση και ζητάει από όλους τους ιδιοκτήτες αυτοκινούμενων σκαφών αναψυχής μεταξύ 30 μέτρων και 100 μέτρων να στείλουν όλα τους τα στοιχεία στο Ναυαρχείο μέσα σε 14 μέρες από σήμερα, αν δεν τους έχει ζητηθεί ή προσφερθεί ήδη». Αυτό ήταν το προμήνυμα για το τι θα ερχόταν λίγες μέρες μετά.
Κι όμως 850 ιδιωτικά σκάφη έπλευσαν από το Ramsgate της Αγγλίας στη Δουνκέρκη μεταξύ 26 Μαΐου και 4 Ιουνίου 1940, ως μέρος της επιχείρησης Δυναμό. Κάποια σκάφη έπλευσαν με τους ιδιοκτήτες τους μέσα, ενώ άλλα ζητήθηκαν από την κυβέρνηση χωρίς καν να επικοινωνήσουν με τους ιδιοκτήτες. Γενικά, πολύ λίγοι ιδιοκτήτες έπλευσαν τα σκάφη τους προς τη Δουνκέρκη, με εξαίρεση μονάχα τους ψαράδες και έμπειρους εθελοντές. Ακόμα και σκάφη από τον Ποταμό Τάμεση ζητήθηκαν, όπως γιοτ, και μεταφέρθηκαν στο Ramsgate στη Νότια Αγγλία μαζί με όλα τα άλλα σκάφη που χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτόν τον σκοπό.
Πώς πέτυχε όμως αυτό το θαύμα, καθώς κανένας δεν περίμενε μια επιτυχή κατάληξη σε μια χαμένη μάχη; Η πιο σημαντική βοήθεια ίσως ήταν η Βρετανική Αεροπορία, η οποία επέβλεπε τη Luftwaffe και προσπαθούσε να αποτρέψει οποιαδήποτε επίθεση που θα έκαναν οι Ναζί προς τα διασωστικά μέσα των Βρετανών. Κάποια ιδιωτικά σκάφη χρησιμοποιήθηκαν ως «μεσάζοντα» για την ασφαλή διάσωση των στρατιωτών και τη μεταφορά τους σε κάποιο μεγαλύτερο σκάφος και άλλα μετέφεραν στρατιώτες πίσω στη Βρετανία. Σε εννιά μέρες, 192.226 Βρετανοί και 139.000 Γάλλοι στρατιώτες (περισσότεροι από 331.000) διασώθηκαν από 700 μικρά σκάφη και 220 πλοία του Βρετανικού Ναυτικού.
Η συμβολή των πολιτών στην εκκένωση της Δουνκέρκης θεωρείται ορόσημο στη Βρετανική και παγκόσμια πολεμική ιστορία, αλλά ανά τα χρόνια έχει μεταμορφωθεί και σε αστικό μύθο. Η εικόνα ότι πολίτες χωρίς άδεια πλεύσης ή χωρίς την παραμικρή εμπειρία οδηγήθηκαν στη Δουνκέρκη για να σώσουν τους στρατιώτες, είναι λάθος. Ναι, 1000 πολίτες απάντησαν θετικά στο κάλεσμα της κυβέρνησης και έδωσαν οικειοθελώς τα σκάφη τους στο Ναυτικό για να εξυπηρετήσουν τους στρατιωτικούς σκοπούς, αλλά ελάχιστοι εξ αυτών μεταβήκανε στη Δουνκέρκη. Επίσης, χωρίς τη βοήθεια του Ναυτικού και της Αεροπορίας που αναχαίτισε κάθε επίθεση της Luftwaffe, είναι πολύ πιθανόν η συμβολή των πολιτών στην εκκένωση να πήγαινε στράφι.
Βέβαια, ο αλτρουισμός και ο ηρωικός χαρακτήρας των πολιτών που παραχώρησαν τα σκάφη τους γι’ αυτόν τον σκοπό, αλλά και οι ψαράδες και οι εθελοντές που οδήγησαν αυτά τα σκάφη στη Δουνκέρκη, βοήθησαν στη δημιουργία της φράσης «Το Πνεύμα της Δουνκέρκης», μια φράση που περιγράφει το κουράγιο και την αλληλεγγύη μέσα στις δυσκολίες. Το 1965 δημιουργήθηκε η «Ένωση των Μικρών Πλοίων της Δουνκέρκης», από ιδιοκτήτες μικρών πλοίων που έπλευσαν στη Βόρεια Γαλλία. Πολλά πλοία εκείνης της εποχής υπάρχουν ακόμα και θεωρούνται από τους ιστορικούς ως ιστορικά κειμήλια. Μερικά από αυτά είναι το Royal Daffodil II, το οποίο έκανε 5 ταξίδια μεταξύ 28 Μαΐου και 2 Ιουνίου, σώζοντας 7.461 στρατιώτες. Στις 2 Ιουνίου, 6 αεροσκάφη των Γερμανών τού επιτέθηκαν με βόμβες καταστρέφοντας δύο από τα καταστρώματα, αλλά κατάφερε να γυρίσει στη Βρετανία. Άλλο γνωστό πλοίο το οποίο έσωσε κι αυτό περίπου 7.000 στρατιώτες είναι το Medway Queen ή όπως το ονόμασαν μετέπειτα, με το ψευδώνυμο “Heroine of Dunkirk”. Τέλος, το μικρότερο πλοίο το οποίο έπλευσε μέχρι τα νερά της Γαλλίας είναι το Tamzine με μήκος τα 4.6 μέτρα, πλέον βρίσκεται στο Πολεμικό Μουσείο του Λονδίνου. Επίσης, μέρος στη διάσωση αυτήν πήραν πλοία και σκάφη τόσο από το Βέλγιο με 65 πλοία ιδιωτικής χρήσης που σώσανε 4.300 στρατιώτες, όσο και Ολλανδικά με 39 σκάφη σώζοντας 22.698 άνδρες.
Συνολικά, 338.226 στρατιώτες σώθηκαν με τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του Ναυτικού, της Αεροπορίας αλλά και της αλληλεγγύης των πολιτών που κατείχαν ιδιωτικά σκάφη και η κυβέρνηση μπόρεσε να τα χρησιμοποιήσει. Πάνω από 200 Βρετανικά θαλάσσια σκάφη βυθίστηκαν και άλλα τόσα σχεδόν καταστράφηκαν. Η εκκένωση της Δουνκέρκης μπορεί να θεωρείται ένα θαύμα, αλλά στην ουσία ήταν μια μεγάλη ήττα, ήταν ένα προμήνυμα για το τι θα φέρει αυτός ο πόλεμος.
Βιβλιογραφία
- Thompson, Julian (2011). Dunkirk: Retreat to Victory. New York: Arcade pp.229-324
- Atkin, Ronald (1990). Pillar of Fire: Dunkirk 1940. London: Sidgwick & Jackson pp.167-168, pp.198-199, 214-215
