Της Χριστίνας Φλωράκη,
To 1985 ιδρύθηκαν. Το 2020 γίνονται σύμβολο επανάστασης από τα σύνορα της Τουρκίας σε ολόκληρη την υφήλιο, η μουσική τους γίνεται συνώνυμη του λόγου και της αντίστασης.
Τέσσερις φίλοι, φοιτητές του Πανεπιστημίου του Μαρμαρά επηρεασμένοι από τις μελωδίες της παραδοσιακής τουρκικής και κουρδικής μουσικής, της Λατινικής Αμερικής και της nueva canción του ’70, ιδρύουν το 1985 το συγκρότημα Grup Yorum που, όπως δείχνει και η ακριβής ερμηνεία του ονόματός τους, σηματοδοτούν το «σχόλιο» και στη συγκεκριμένη περίπτωση το πολιτικό σχόλιο. Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια δημιουργούν μουσική και περιεχόμενο, δυνατό να προσελκύσει χιλιάδες κοινό και να βγάζουν τον πρώτο τους επίσημο δίσκο. H τουρκική κυβέρνηση γρήγορα πρόλαβε να τους συνδέσει με το Επαναστατικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Κόμμα-Μέτωπο (DHKP-C), καθώς κοινό στις συναυλίες τους φώναζε αντιεξουσιαστικά συνθήματα, αντίθετα με την κυβέρνηση. Το 2013 τρία μέλη του Γκρουπ συνελήφθησαν για αντίστοιχες κατηγορίες και συμμετοχή στους DHKP-C.
Τα μηνύματα άρχισαν να γίνονται πιο έντονα. Ο καπιταλισμός, ο πόλεμος, η στάση της Τουρκίας προς τους φτωχούς πολίτες, μέχρι και η αμερικανική πολιτική μπήκαν στο στόχαστρο με αποτέλεσμα συλλήψεις, πολιτικές πιέσεις, απαγορεύσεις συναυλιών μέχρι και φυλακίσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το 1993 όταν η τουρκική χωροφυλακή σταμάτησε και πυροβόλησε κουτιά του φορτηγού που περιείχε αντίτυπα του δίσκου τους Cesaret. Το γκρουπ, μετρώντας παραπάνω από 200 συλλήψεις, δικαστικές διαμάχες και απαγορεύσεις στην Τουρκία δεν σταμάτησε να θέλει να εκφράζεται. Οι συναυλίες τους μετρούν το 2010 παραπάνω από 55.000 θεατές, σειρά είχαν οι δωρεάν συναυλίες τους Tam Bağımsız Türkiye (Πλήρως Ανεξάρτητη Τουρκία) με 250.000 κοινό.
Το 2012 οι Γκρουπ Γιορούμ παράγουν την πρώτη τους ταινία με τίτλο F-Tipi (Τύπος-F) σε συνεργασία με δέκα σκηνοθέτες σχετικά με τους πολιτικούς κρατούμενους των φυλακών υψηλής ασφάλειας “F-Types-Prisons”. Η ταινία σύμφωνα με τον ένα από τους δέκα σκηνοθέτες, τον Ezel Akay, λογοκρίθηκε από τον Δήμο Κωνσταντινούπολης, παρά την πληρωμή όλες οι σχετικές διαφημίσεις αφαιρέθηκαν από δημόσια μέρη, ενώ άτομα που αφισοκολλούσαν συνελήφθησαν. Στη Σαμψούντα οι προβολές απαγορεύτηκαν με έντονες απειλές προς τους ιδιοκτήτες σινεμά, ενώ δεν έλειψαν και οι ακροδεξιές ενέργειες εναντίον της ταινίας και του συγκροτήματος.
Το 2017 το μουσικό τους άλμπουμ İlle Kavga (σε ελεύθερη μετάφραση: Αγώνας για το καθετί) έγινε ένα από τα σημαντικότερα του συγκροτήματος, με το εξώφυλλο του δίσκου να δείχνει τα σπασμένα όργανα του Γκρουπ από τις εφόδους της αστυνομίας το 2016 στο πολιτιστικό τους κέντρο. Μάλιστα μετά την έφοδο, το συγκρότημα δημοσίευσε βίντεο που έπαιζαν μουσική με τα σπασμένα όργανα. Το πολιτιστικό κέντρο δέχτηκε μέχρι το 2019 περίπου 20 επιδρομές συνολικά. Το 2017 ταυτόχρονα με τις διώξεις, ξεκίνησαν οι συλλήψεις ακόμα και για τους δικηγόρους που τους υποστήριξαν με άμεσες κρατήσεις. Ανάμεσα στους 17 δικηγόρους βρίσκονται ο Aytaç Ünsal και η Ebru Timtik, που ξεκινούν απεργία πείνας μέχρι θανάτου, διεκδικώντας για αυτούς και τους πελάτες τους αξιοκρατικές δίκες. Στις 17 Σεπτεμβρίου η δίκη των δικηγόρων γίνεται με τους δικαστές να αντικαθίστανται παράνομα, βάσει των τουρκικών νόμων, υπάρχουν «κρυφοί» μάρτυρες αλλά και πλαστογραφίες εις βάρος των δικηγόρων του συγκροτήματος. Τέλος οι δικηγόροι δήλωσαν ότι δεν θα έπαυαν να συνηγορούν υπέρ του λαού. Ζήτησαν άρση της ποινής των 159 ετών και ζήτησαν την αποφυλάκιση και την αθώωσή τους. Πολλοί δικηγόροι συνελήφθησαν μετέπειτα με κατηγορίες εναντίον τους, μέχρι σήμερα πολλοί από αυτούς συνεχίζουν την απεργία πείνας.
«Η απεργία πείνας μέχρι θανάτου δεν είναι δική μου επιλογή. Τους δικηγόρους του Λαού τους καταδίκασε σε θάνατο το σύστημα του «δικάζειν» στο οποίο και εσείς συμμετέχετε. Αυτό θέλησε να μας σκοτώσει ως επαγγελματίες του λειτουργήματός μας και ως πολιτικά όντα. Εγώ αποφάσισα μόνο για τον τρόπο: Θα πεθάνω αντιστεκόμενη ή σιωπηρά;».
Από το 2018 και μετά το Γκρουπ περνά σε σκληρότερες διώξεις. Ήδη από τον Φεβρουάριο τα μέλη Ali Aracı, İbrahim Gökçek, Selma Altın, İnan Altın, Emel Yeşilırma, και İhsan Cibelik κατατάσσονται στην «γκρίζα λίστα» της τουρκικής κυβέρνησης και επικηρύσσονται με την τιμή τους να αγγίζει τα 300.000 λίρες έκαστος. Η Selma και ο Inan Altın φεύγουν από την Τουρκία και υποβάλουν αίτηση ασύλου στη Γαλλία τον Ιούλιο του 2018. Τον Ιανουάριο του 2019 ο Sultan Gökçek, η Betül Varan απελευθερώθηκαν, ενώ τα μέλη Seher Adıgüzel, Ferhat Kıl, Helin Bölek, Dilan Ekin, Bahar Kurt, Özgür Gültekin, Meral Hır και Duygu Yasinoğlu παρέμειναν υπό κράτηση. Ο Ibrahim συνελήφθη στις 26 Φεβρουαρίου 2019 και στάλθηκε στη φυλακή Silvri την 1η Μαρτίου του ίδιου χρόνου πάλι με την κατηγορία συμμετοχής στο DHKP-C.
Από εκείνη τη χρονική περίοδο και μετά ξεκινάει η μεγαλύτερη μάχη για το συγκρότημα. Τον Μάιο του 2019 μέλη από τους Grup Yorum ξεκινούν απεργία πείνας προς ένδειξη διαμαρτυρίας για την συμπεριφορά των Τουρκικών Αρχών και της Κυβέρνησης. Τα αιτήματά τους είναι να αρθεί η απαγόρευση εκτέλεσης των συναυλιών τους, να αφεθούν ελεύθερα όλα τα μέλη του συγκροτήματος, να σταματήσουν οι έφοδοι στο πνευματικό κέντρο Ιντίλ (İdil Kültür Merkezi) και να αφαιρεθούν από τον κατάλογο των καταζητούμενων τα μέλη τους θεωρούμενοι ως τρομοκράτες.
Στις 11 Μαρτίου, η αστυνομία εισβάλλει στο σπίτι της τραγουδίστριας του συγκροτήματος Helin Bölek. Όπως γίνεται γνωστό, η Helin ύστερα από 264 μέρες ατροφίας συνελήφθη, ώστε να οδηγηθεί σε αναγκαστική σίτιση στο νοσοκομείο. Λίγες μέρες μετά στις 3 Απριλίου, είναι το πρώτο μέλος που χάνει τη ζωή του μαχόμενο για τα δικαιώματά του. Ο θάνατός της προκάλεσε οργή πέρα από τα σύνορα της Τουρκίας με το συγκρότημα να αναφέρει «Το μόνο που ήθελε η Helin ήταν να τραγουδά ελεύθερη. Ο φασισμός του AKP ευθύνεται για τον θάνατό της» (εννοείται το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Τούρκου Πρόεδρου Τ. Ερντογάν). Την επόμενη μέρα, η κηδεία της Helin μετατράπηκε σε πεδίο μάχης της αστυνομίας με εξακριβώσεις στοιχείων, τεθωρακισμένα οχήματα στους δρόμους κοντά στο νεκροταφείο, μέχρι και δακρυγόνα ή αντλίες νερού. Τα συνθήματα «Free Grup Yorum» και «Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια θα νικήσει τα βασανιστήρια!» αρχίζουν να πλημμυρίζουν το διαδίκτυο και τα ΜΜΕ παγκοσμίως.
Αργότερα, στις 24 Απριλίου ο ομοϊδεάτης Mustafa Koçak αφήνει και αυτός την τελευταία του πνοή, έπειτα από 297 μέρες απεργίας πείνας. Ο Mustafa κατηγορήθηκε και εκείνος το 2017 με πλαστή κατάθεση, όπως δημοσιεύθηκε. Ο ίδιος μαχόταν για τα δικαιώματα των πολιτικών κρατουμένων, ζητούσε να πάψουν οι νόμοι που αναγνωρίζουν τις κρυφές «προστατευμένες» καταθέσεις, να γίνει έρευνα και να τιμωρηθούν οι βασανιστές αστυνομικοί της αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και να σταματήσουν οι άδικες, παράνομες αποφάσεις των Αρχών σε βάρος του και σε βάρος όλου του λαού της Τουρκίας. Ο δικηγόρος του θανόντος πριν λίγες εβδομάδες κατήγγειλε πως επιχειρήθηκε 73 φορές η αναγκαστική σίτισή του στη φυλακή, όμως ο Μουσταφά δεμένος με οχτώ χειροπέδες στα χέρια και στα πόδια, καθώς και με σχοινιά από το σώμα και το κεφάλι, αρνούταν διώχνοντας τον ορό με τα δόντια. Μετά τον θάνατό του, οι Grup Yorum έγραψαν για εκείνον: «Ο Μουσταφά δεν τα παράτησε. Προστάτεψε την τιμή του. Και συνελήφθη χωρίς αποδείξεις. Διεξήχθη δίκη και αποτέλεσμα: βαριά ισόβια κάθειρξη. Πήρε αυτή την τιμωρία χωρίς κανένα στοιχείο».
Στις 5 Μαΐου και ύστερα από δύο θανάτους, απεργίες πείνας, αμέτρητα δικαστήρια και συμπλοκές με τις αρχές, δίνεται επιτέλους άδεια για τους Grup Yorum από την κυβέρνηση να παίξει στην Κωνσταντινούπολη. «Η αντίσταση μας πέτυχε μια πολιτική νίκη. Όλος ο κόσμος άκουσε για την αντίσταση μας. Ελπίζουμε ότι η αίτηση για άδεια της πραγματοποίησης των συναυλιών μας, θα έχουν θετική κατάληξη», γράφει το συγκρότημα, όμως δυστυχώς δύο μέρες μετά τον θάνατο βρίσκει στο νοσοκομείο μετά από απεργία πείνας 323 ημερών και ο μπασίστας του συγκροτήματος Ibrahim Gökçek.
Η υπεύθυνη του Ιδρύματος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Τουρκία Şebnem Korur Fincancı έξω από την οικία του ακτιβιστή δήλωσε τα εξής: «Η ζωή νίκησε. Δηλώσαμε πως τα αιτήματά τους είναι και δικά μας αιτήματα. Έχουμε προσπαθήσει ώστε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον, στο οποίο θα μπορούν ελεύθερα να τραγουδάνε τα παραδοσιακά τους τραγούδια και να συνεχίσουν τον αγώνα τους».
Παρόμοια και με την κηδεία της Helin, η τρίτη κηδεία περιείχε και αυτή ευτράπελα και επεισόδια με την τουρκική αστυνομία. Τα μέλη του συγκροτήματος κατήγγειλαν μέσω media πως οι αρχές πήραν το άψυχο σώμα του Ibrahim και το απομάκρυναν από το χώρο, χρησιμοποιώντας εκατοντάδες ένοπλους αξιωματικούς και ένοπλα οχήματα. Οι Grup Yorum αναφέρουν στη συγκεκριμένη ανάρτηση: «Μπορείτε να καταλάβετε πόσο φοβισμένοι είναι ακόμη και για τους νεκρούς μας», δηλώνοντας χαρακτηριστικά την κατάσταση που επικρατεί στη γείτονα χώρα.
Όπως ειπώθηκε και πριν, οι Grup Yorum όχι μόνο δεν λύγισαν, αλλά κρατήθηκαν έως την τελευταία στιγμή στο ύψος τους. Χιλιάδες καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο ένωσαν τη φωνή τους, για τη φωνή της ελευθερίας. Στη χώρα μας, λίγο μετά από την κηδεία του Ibrahim Gökçek, παραπάνω από 120 καλλιτέχνες ερμήνευσαν το τραγούδι «Tencere Τava Ηavası» των Kardeş Türküler στη μνήμη των απεργών πείνας, δίνοντας ένα ηχηρό μήνυμα κατά των φασιστικών κυβερνήσεων και της στέρησης του ανεξάρτητου λόγου, θυμίζοντας πως μπροστά στη ζωή, την τέχνη και την ελευθερία, οι άνθρωποι είναι όλοι ίσοι, με δικαιώματα! Η διοργάνωση έγινε υπό την αιγίδα της νεοσύστατης πρωτοβουλίας καλλιτεχνών #SupportArtWorkers στο κατώφλι του Ηρωδείου στις 13/5/20.
«Μέχρι να ακουστεί η φωνή τους. Μέχρι η μουσική μας να γίνει η γέφυρα που θα τους φέρει ως την πρώτη τους εμφάνιση στο Ηρώδειο…#SupportArtWorkers».
Απόσπασμα από το τραγούδι:
«Ώπα, φτάνει! Μας σκοτίσανε…Ώπα, φτάνει! Μας μπουχτίσανε!
Κι η ψυχή μας μαύρος ίσκιος με τόση έπαρση, με τόσο μίσος.
Βάδιζ’ αργά, προσεκτικά, η γη βουλιάζει…
Πάτ’ αλαφρά, η γη γλιστρά, η γη βουλιάζει…
Βάδιζ’ αργά, προσεκτικά! Μη σε τρομάζει…
Κράτα γερά… Τι κι αν γλιστρά,
εγώ είμ’ εδώ και μη σε νοιάζει!»
- «Tencere Τava Ηavası», σε ελεύθερη μετάφραση του Κωνσταντίνου Μάρκελλου, 2020.
(https://www.youtube.com/watch?v=J3e2z4NpdPw)
Ωστόσο, η δράση των #SupportArtWorkers δεν ήταν η μοναδική στην Ελλάδα σχετικά με το συγκρότημα Grup Yorum και την αλληλεγγύη στους αγώνες του. Λίγες μέρες μετά, μέρος της ελληνικής rap σκηνής (Πένθιμος Clown, Νιόνιος, Daisy Chain, ΚΚ, Βάγγος Μπεκ, TNT (Rationalistas), Nikolein (Σπείρα), Νος, Στέλιος748) ενώθηκε για να γράψει ένα τραγούδι αποκλειστικά για το ακτιβιστικό τουρκικό γκρουπ, με τίτλο “Susma Ses Ver” («Μη σιωπάς»).
Οι ίδιοι δηλώνουν: «Οι Grup Yorum τόσο μέσα από την μουσική τους, όσο και μέσα από τους αγώνες τους, έχουν επιλέξει από ποια πλευρά του οδοφράγματος βρίσκονται και το πληρώνουν με την ίδια τους την ζωή. Ένας ανένδοτος αγώνας για δικαιοσύνη, ελευθερία έκφρασης, ισότητα. Εμείς από την μεριά μας δεν έχουμε παρά να σταθούμε αλληλέγγυοι με αυτούς τους ανθρώπους.
Κάτι μικρό από εμάς…
«İbrahim Gökçek Αθάνατος!
Helin Bölek Αθάνατη!
Mustafa Koçak Αθάνατος!
Αγέρα πάρε τη φωνή μου και ταξίδεψέ τη
σ’ ένα λευκό κελί κάπου μες στην Τουρκία
εκεί που οι πολλοί ρίχνουν κατάρες στον αφέντη
κι οι λίγοι γίνονται για τους πολλούς ακόμα μια θυσία
Δώσε κουράγιο, υπομονή, κάνε το θρήνο τους οργή
γιατί το κτήνος δε γνωρίζει από συμπόνια
Σε μπαλκόνια, σε πλατείες κελαηδάν τα χελιδόνια
κι ανταμώνουν τους συντρόφους τους κάτω από τη γη»
(https://www.youtube.com/watch?v=TQdN0D1mt6c&feature=emb_title)
Μέχρι σήμερα οι δικηγόροι Ebru Timtik, Aytac Ünsal κι αγωνιστές του Λαϊκού Μετώπου Τουρκία Didem Akman και Ozgur Karakaya κρατούνται στις φυλακές, απεργώντας για τα δικαιώματά τους.
«Δε θα καταφέρουν ποτέ να μας φιμώσουν, γιατί το Grup Yorum είναι το συγκρότημα του λαού, είναι ο ίδιος ο λαός και δε θα καταφέρουν να τον φιμώσουν ποτέ», Grup Yorum, Αθήνα, Οκτώβριος, 2019.
Γεννήθηκε το 1998 στην Αθήνα και είναι τελειόφοιτη του τμήματος Ιστορίας Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Τα ενδιαφέροντά της κυμαίνονται γύρω από τη θρησκειολογία και την ισλαμική ιστορία, ενώ συμμετείχε σε ιστορικά συνέδρια, ημερίδες και σεμινάρια σχετικά με την διαχείριση πολιτισμού. Στον ελεύθερο της χρόνο ασχολείται με τη συγγραφή, τα παιχνίδια ρόλων και το αυτοσχεδιαστικό θέατρο.
