Η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

Της Αθηνάς Σωτηρίου,

Η διεθνής Σύμβαση για τα άτομα με αναπηρία αποτελεί το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές μέσο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ανάγκη διεθνούς ρύθμισης ήταν μεγάλη, καθώς παρατηρούνταν αρκετές ελλείψεις και διαφοροποιήσεις στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η διαπραγμάτευση της Σύμβασης έλαβε χώρα σε 8 ad hoc συνεδριάσεις από το 2002 έως το 2008.

Στόχος της σύμβασης είναι η διασφάλιση ισότιμης μεταχείρισης των ατόμων με αναπηρία και ίση απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Σύμβαση, καθώς και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο ψηφίστηκαν από την Ολομέλεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στις 13/12/2006 και τέθηκε σε ισχύ στις 3/5/2008. Η εν λόγω Σύμβαση αποτελεί την πρώτη Σύμβαση που αφήνει  ανοιχτό το πεδίο της υπογραφής και σε οργανισμούς περιφερειακής ολοκλήρωσης (άρθρο 44).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε στην κύρωση της σύμβασης στις 23/12/2010 και έως και τον Ιανουάριο του 2011 επήλθε και η τυπική της ολοκλήρωση. Εν συνεχεία, η Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής της Ελλάδας ψήφισε το παρακάτω νομοσχέδιο, κυρώνοντας τη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο της Σύμβασης στις 10/04/2012.

Η σύμβαση και το περιεχόμενο των άρθρων της διέπονται από τις ακόλουθες αρχές:

1. Τον σεβασμό της έμφυτης αξιοπρέπειας, της αυτονομίας, που περιλαμβάνει την ελευθερία να κάνει ο καθένας τις δικές του επιλογές και την ανεξαρτησία των προσώπων.
2. Την απαγόρευση των διακρίσεων.
3. Την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή και ένταξη στην κοινωνία.
4. Τον σεβασμό της διαφορετικότητας και την αποδοχή των ατόμων με αναπηρία ως μέρους της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και της ανθρωπότητας.
5. Την ισότητα των ευκαιριών.
6. Την προσβασιμότητα.
7. Την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών.
8. Τον σεβασμό των αναπτυσσόμενων ικανοτήτων των παιδιών με αναπηρία και τον σεβασμό για το δικαίωμα των παιδιών με αναπηρία να διατηρούν την ταυτότητά τους.

Η Σύμβαση χαρακτηρίζεται από πολλές ρηξικέλευθες προτάσεις σε σχέση με το παρελθόν. Συγκεκριμένα, τρία στοιχεία έχουν καθοριστική σημασία:

• Αποτελεί δεσμευτικό κείμενο για τις χώρες που υπογράφουν και κυρώνουν τη Σύμβαση.
• Εισάγει την κοινωνική προσέγγιση για την αναπηρία, έναντι της ξεπερασμένης ιατρικής προσέγγισης.
• Εισάγει τη δικαιωματική προσέγγιση για την αναπηρία, σε αντιδιαστολή με ευκαιριακού και φιλανθρωπικού τύπου προσεγγίσεις.

Αναλυτικότερα, παρακάτω παρατίθεται ο ορισμός της αναπηρίας με βάση την κοινωνική της προσέγγιση:

«Στα άτομα με αναπηρία συμπεριλαμβάνονται άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, νοητικές, πνευματικές ή αισθητηριακές βλάβες, οι οποίες σε αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια δύνανται να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους».

Η Σύμβαση αφιερώνει ειδικό άρθρο για την προσβασιμότητα, ενώ την αναδεικνύει και ως μία από τις οχτώ γενικές αρχές (άρθρο 3 παράγραφος στ.) που περιλαμβάνονται στην εν λόγω Σύμβαση, αφιερώνοντάς της ξεχωριστό άρθρο (άρθρο 9). Παράλληλα, αναφορά στην προσβασιμότητα πραγματοποιείται και σε άλλα άρθρα (άρθρο 4, 5, 10, 14, 19, 20, 21, 24, 25, 27, 29 ,30) γεγονός που υπογραμμίζει τη σημαντικότητα και αναγκαιότητα διασφάλισης της. Έμμεσες αναφορές στην προσβασιμότητα χαρακτηρίζονται οι απαιτήσεις εκείνες, η πραγμάτωση των οποίων προϋποθέτει την τήρηση και εφαρμογή της παραπάνω έννοιας. Συνεπώς, παρά τη μη ρητή αναφορά στην έννοια της προσβασιμότητας, η σημασία της έμμεσης, ουδόλως υστερεί σε σχέση με εκείνη της άμεσης και ρητής αναφοράς.

Πηγές

• https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities.html
• https://www.esamea.gr/about-us/welcome-note/86-legal-framework/symbasi/547-symbasi-oie-gia-ta-dikaiomata-ton-atomon-me-anapiria
• https://www.noesi.gr/book/study/amea-kai-posoi-einai
• Σύμβαση για τα Δικαιώματα Ατόμων με Αναπηρίες, Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα Ατόμων με Αναπηρίες.

Αθηνά Σωτηρίου

Γεννήθηκε στην Ηγουμενίτσα το 1997 και είναι προπτυχιακή φοιτήτρια της Νομικής σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ). Έχει συμμετάσχει σε διάφορες προσομοιώσεις διεθνών οργανισμών και στον ελεύθερο της χρόνο ασχολείται με τον χορό.