Της Βάλιας Πλακουδάκη,
Μελετώντας την πολιτική πορεία του Ουίνστον Τσώρτσιλ, δε μπορεί κανείς να μην αναφερθεί στην πιο κρίσιμη στιγμή της καριέρας του – όταν με μια απόφασή του η Μεγάλη Βρετανία δεν υποτάχθηκε στον Αδόλφο Χίτλερ. Την άνοιξη του 1940 οι Συμμαχικές δυνάμεις βρίσκονταν κάτω από την έντονη πίεση της Ναζιστικής Γερμανίας. Οι Βρετανοί είχαν λανθασμένα υπολογίσει τη δύναμη των Γερμανών και τα βρετανικά, γαλλικά, καναδικά και βελγικά στρατεύματα βρέθηκαν παγιδευμένα στη γαλλική παραλία της Δουνκέρκης. Τη στιγμή που οι Ναζί σχεδίαζαν να επιτεθούν στον αποδυναμωμένο συμμαχικό στρατό, το Βασιλικό Ναυτικό συγκέντρωσε βιαστικά μια αρμάδα που έπλευσε για τις γαλλικές ακτές στις 26 Μαΐου. Ονομάστηκε Επιχείριση Dynamo και έφτασε στη Δουνκέρκη για να μεταφέρει όσο το δυνατόν περισσότερους στρατιώτες πίσω στην Αγγλία.
Αξίζει, όμως, να μελετήσουμε το πολιτικό κλίμα και τα γεγονότα εκείνων των ημερών που οδήγησαν στην επιχείριση εκκένωσης της Δουνκέρκης. Στις 10 Μαΐου ο τότε πρωθυπουργός Νέβιλ Τσάμπερλεν παραιτήθηκε των καθηκόντων του. Οι μόνοι υποψήφιοι για τη θέση ήταν ο Ουίνστον Τσώρτσιλ και ο λόρδος Χάλιφαξ. Ο δεύτερος δήλωσε πως δε μπορούσε να κυβερνήσει και ο Τσώρτσιλ, ο οποίος ήταν γνωστός για τη στρατιωτική του ικανότητα, ανέλαβε την πρωθυπουργία της Μεγάλης Βρετανίας στα δύσκολα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Δημιούργησε μια κυβέρνηση συνασπισμού και σύντομα κέρδισε την υποστήριξη του βρετανικού λαού. Η θέση του πρωθυπουργού ήταν κάτι που ο Τσώρτσιλ πάντα επιθυμούσε, αλλά πίστευε πως ήταν σχεδόν απίθανο. Όπως θα έγραφε αργότερα «ένιωσα σαν να περπατούσα με το πεπρωμένο και πως όλη η ζωή μου πριν ήταν προετοιμασία για αυτήν την ώρα και για αυτήν την δοκιμασία … ήμουν σίγουρος ότι δεν έπρεπε να αποτύχω».
Την ίδια χρονική περίοδο ο βρετανικός στρατός είχε αποτύχει στην προσπάθειά του να αποτρέψει την εισβολή των Γερμανών και ο Χίτλερ κατάφερε να εισβάλει στο Βέλγιο, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και τη Γαλλία, δημιουργώντας ένα σοβαρό ρήγμα στο μέτωπο των Συμμάχων. Οι μέρες που ακολούθησαν στην πολιτική σκηνή της Βρετανίας ήταν κρίσιμες για την έκβαση του πολέμου. Μία-μία οι Συμμαχικές Δυνάμεις είχαν βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο και το κλίμα στο Βρετανικό Κοινοβούλιο ήταν αρκετά τεταμένο, καθώς μέλη του Υπουργικού Πολεμικού Συμβουλίου θεωρούσαν πως έπρεπε να εξετάσουν πιθανές οδούς ειρήνης με τον δικτάτορα Αδόλφο Χίτλερ. Στις 26 Μαΐου, κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης του Συμβουλίου, ο υπουργός εξωτερικών, λόρδος Χάλιφαξ, πρότεινε στην κυβέρνηση να διερευνήσει το ενδεχόμενο συνθηκολόγησης με τη Γερμανία χρησιμοποιώντας τον Μουσολίνι ως μεσάζοντα, δεδομένου ότι η Ιταλία ήταν ακόμα ουδέτερη. Ο Χάλιφαξ, σε αντίθεση με τον Τσώρτσιλ, θεωρούσε πως η Μεγάλη Βρετανία δεν είχε τη δύναμη για να αντιμετωπίσει τη Γερμανία χωρίς την προοπτική βοήθειας από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο Τσώρτσιλ, όμως, ήταν αποφασισμένος να συνεχίσει τον πόλεμο, απόφαση που ταυτιζόταν με τη δήλωση του Γάλλου πρωθυπουργού Πωλ Ρεϊνώ ότι η Γαλλία, αν και βρισκόταν σε απελπιστική κατάσταση, δε θα συνθηκολογούσε ποτέ με τον εχθρό.
Ο Τσώρτσιλ έχοντας εναντίον του πια τον Χάλιφαξ, είχε ανάγκη να κερδίσει με το μέρος του τον Τσάμπερλεν, ώστε να επικυρώσει τη στρατηγική του στο Κοινοβούλιο. Ο Χάλιφαξ διαφωνούσε έντονα με τον Τσώρτσιλ και επέμενε πως έπρεπε να προσεγγίσουν τον Μουσολίνι. Ο πρωθυπουργός απεφάνθη πως δε θα μπορούσαν να πάρουν καμία καθοριστική απόφαση για τη μελλοντική διεξαγωγή του πολέμου έως ότου είχε ολοκληρωθεί η εκκένωση του στρατεύματος από τη Δουνκέρκη. Στο τέλος, ο Τσώρτσιλ κατάφερε να κερδίσει τη στήριξη του Τσάμπερλεν και έτσι άφησε πίσω του κάθε συζήτηση περί συνθηκολόγησης με τον εχθρό.
Η Επιχείριση Dynamo έληξε στις 4 Ιουνίου 1940 και εκτιμάται πως έσωσε 338.226 στρατιώτες, αριθμός που υπερέβη τις προσδοκίες και έμεινε στη μνήμη των ανθρώπων ως ένα «θαύμα». Τις κρίσιμες ημέρες του Μαΐου ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, αν και γνώριζε την επικινδυνότητα της κατάστασης, ήταν πεπεισμένος πως η Βρετανία έπρεπε να συνεχίσει τη μάχη εναντίον των Ναζί, ακόμα κι αν βρισκόταν μόνη της απέναντι στον εχθρό. Τον πρώτο χρόνο της διακυβέρνησής του, η Βρετανία στάθηκε μόνη της ενάντια στη ναζιστική Γερμανία, αλλά ο Τσώρτσιλ υποσχέθηκε στη χώρα του ότι ο βρετανικός λαός «δε θα παραδοθεί ποτέ». Την ίδια ημέρα που ολοκληρώθηκε η εκκένωση της Δουνκέρκης, ο Τσώρτσιλ έδωσε μία από τις πιο εμπνευσμένες ομιλίες του στο Βρετανικό Κοινοβούλιο, ολοκληρώνοντας με τα ακόλουθα προφητικά λόγια: «Δε θα παραδοθούμε ποτέ, και ακόμη κι αν το κάνουμε, το οποίο δεν πιστεύω, και αυτό το νησί ή ένα μεγάλο μέρος του βρισκόταν υποταγμένο και λιμοκτονούσε, τότε η αυτοκρατορία μας πέρα από τις θάλασσες, οπλισμένη και προστατευμένη από τον βρετανικό στόλο, θα συνέχιζε να αγωνίζεται, έως ότου, Θεού θέλοντος, ο Νέος Κόσμος, με όλη του τη δύναμη, θα προχωρήσει προς τη διάσωση και την απελευθέρωση του Παλαιού».
Βιβλιογραφία
- Stelzer, C. (2015). The Inner Circle. The Weekly Standard, 21(2), 32-34.
- Lukacs, John. Five Days in London, May 1940. Yale University Press, 1999.
- Charmley, John. “Essay and Reflection: Churchill as War Hero.” The International History Review 13, no. 1 (1991): 96-104.
