Του Οδυσσέα Γραμματικάκη,
Η οργάνωση που διήρκεσε για λιγότερο από 20 χρόνια και κατάφερε να χαρακτηριστεί από τον διευθυντή του FBI Edgar Hoover ως η μεγαλύτερη απειλή για την εσωτερική ασφάλεια των ΗΠΑ, από μελετητές ως η πιο επιδραστική οργάνωση Αφροαμερικανών και από άλλους ως μια εγκληματική οργάνωση και όχι ένα πολιτικό κόμμα. Ο λόγος για τους αμφιλεγόμενους «Μαύρους Πάνθηρες».
Το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ έμπαινε τη δεκαετία του ’60 αρκετά δυναμικά. Το 1956 η Rosa Parks αρνείται να παραχωρήσει τη θέση της στο λεωφορείο σε λευκό επιβάτη και συλλαμβάνεται. Μια απλή αρχή για να ξεσηκωθούν οι Αφροαμερικανοί ζητώντας πάνω απ’ όλα αξιοπρέπεια. Ο Malcolm X και ο Martin Luther King γρήγορα αναδεικνύονται ως τα ηγετικά πρόσωπα του κινήματος των πολιτικών δικαιωμάτων. Το 1965 δολοφονείται ο πρώτος και τρία χρόνια μετά ο Martin Luther King. Αρκετοί Αφροαμερικανοί βλέποντας ότι η μετριοπάθεια του Κίνγκ δε θα μπορέσει να καταφέρει αρκετά, ιδρύουν το 1966 στο Oakland της Καλιφόρνιας ένα ριζοσπαστικό κίνημα που βρισκόταν πιο κοντά στις θέσεις του Malcolm X. Το κίνημα ονομάστηκε «Μαύροι Πάνθηρες» και οι ιδέες τους απηχούσαν τον σοσιαλισμό, την επαναστατικότητα, τον αντικαπιταλισμό και τη Νέα Αριστερά, με εμφανή επιρροή από Μάο Τσετούνγκ και Che Guevara. Ηγέτες του κινήματος ήταν ο Bobby Seal, ο Huey Newton και ο Fred Hampton.
Οι Μαύροι Πάνθηρες ξεκίνησαν ως περίπολοι στις φτωχές γειτονιές του Oakland όπου έμεναν Αφροαμερικανοί, για να παρακολουθούν και να αποτρέπουν την αστυνομική βία. Σιγά-σιγά, μετά τη δημοσιοποίηση των στόχων του κινήματος, ξεκίνησαν κοινοτικά προγράμματα. Οι στόχοι του κινήματος έγιναν γνωστοί ως «Δέκα Σημεία». Περιληπτικά, ζητούσαν ελευθερία, πλήρης απασχόληση των Αφροαμερικανών, τέλος στον ρατσισμό, αξιοπρεπή στέγαση, σωστή εκπαίδευση, εξαίρεση των Αφροαμερικανών από τη στρατιωτική θητεία, άμεσο τέλος στην αστυνομική βία, ελευθερία για όλους τους Αφροαμερικανούς που δεν έχουν λάβει δίκαιη δίκη και βρίσκονται στις φυλακές, το δικαίωμα στη δίκαιη δίκη και τέλος το βασικό τους σύνθημα: «Θέλουμε γη, ψωμί, στέγαση, εκπαίδευση, ένδυση, δικαιοσύνη και ειρήνη».
Σιγά-σιγά το κίνημα ξεκίνησε κοινοτικά προγράμματα με το όνομα «Προγράμματα Επιβίωσης» που ήταν εμπνευσμένα από τον Μάο Τσετούνγκ. Ένα τέτοιο πρόγραμμα ήταν το «Δωρεάν Πρωινό για τα Παιδιά» που κατάφερε να ταΐζει κάθε μέρα 10.000 παιδιά. Επίσης, γίνονταν μαθήματα στις πρώτες βοήθειες, την αυτοάμυνα, την οικονομία και την πολιτική, καθώς πραγματοποιούσαν και διανομή ρούχων σε απόρους και «τρέχανε» προγράμματα επανένταξης για αλκοολικούς και τοξικομανείς.
Η σχέση των Μαύρων Πανθήρων με την πολιτική ήταν μια σχέση μίσους. Το κόμμα ποτέ δεν κατέβηκε στις εκλογές και από νωρίς βρήκε την αντίσταση του Λευκού Οίκου και του Προέδρου Nixon καθώς και του Edgar Hoover, του αρχηγού του FBI. Το κίνημα των Aφροαμερικανών μετά τη δολοφονία του Κινγκ, ενσωματώθηκε στο γενικότερο κίνημα της «Μαύρης Δύναμης» (Black Power)· εκεί υπήρχαν δύο διαφοροποιήσεις ως προς την κατεύθυνση που θα έπαιρνε το κίνημα. Το ένα ήταν η συνέχεια του θρησκευτικού κινήματος των Μαύρων Μουσουλμάνων που διακήρυτταν τον «μαύρο εθνικισμό», οι οποίοι στην ουσία «γκετοποιούσαν» τον εαυτό τους, βαφτίζοντας τα παιδιά τους με αφρικανικά ονόματα, μιλούσαν σουαχίλι και διαχώριζαν πλήρως τη θέση τους από τους λευκούς. Το άλλο ρεύμα ήταν των Μαύρων Πανθήρων, οι οποίοι διακήρυτταν την επαναστατικότητα και τον αγώνα εν όπλοις, αν χρειαζότανε, για να υλοποιήσουν το σχέδιό τους τόσο για ισότητα όσο και για αποτίναξη της αστικής δημοκρατίας.
Εν μέσω πολέμου στο Βιετνάμ, μέλη των Μαύρων Πανθήρων κάνανε κατάληψη με όπλα στο Πανεπιστήμιο Cornell στη Νέα Υόρκη για 36 ώρες, καταγγέλλοντας τον πόλεμο του Βιετνάμ και απατώντας την ίδρυση πανεπιστημίων, ειδικά για τη μαύρη κοινότητα. Με τον φόβο και άλλων καταλήψεων, άλλα δύο πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης έκλεισαν και ακολούθησε ένα δίμηνο οδομαχιών και συγκρούσεων μεταξύ Μαύρων Πανθήρων και αστυνομίας. Ο Nixon μπροστά στην απειλή του κινήματος, διέταξε την εφαρμογή του σχεδίου COINTELPRO μαζί με τον Hoover, όπου στην ουσία σκοπός του ήταν να «ξεσκεπάσει, να απομονώσει, να συντρίψει ή τουλάχιστον να περιορίσει τις δραστηριότητες των μαύρων εθνικιστών που κηρύσσουν το μίσος». Παρακολουθήσεις τηλεφώνων, εκβιασμοί, στρατολόγηση πληροφοριοδοτών από τα γκέτο των μαύρων, προπαγάνδα στα ΜΜΕ καθώς και δολοφονίες. Στις 2 Απριλίου του 1969, 21 μέλη των Μαύρων Πανθήρων συνελήφθησαν στη Νέα Υόρκη κατηγορούμενοι για βομβιστικές ενέργειες και μέσα σε λίγους μήνες κορυφαία στελέχη του κινήματος φυλακίστηκαν και δολοφονήθηκαν.
Η δολοφονία του ηγετικού στελέχους Fred Hampton από τους αστυνομικούς μέσα στο διαμέρισμά του, ενώ κοιμόταν και ήταν άοπλος, έφερε σφοδρές αντιδράσεις τόσο σε πολιτικό επίπεδο, όσο και σε κοινωνικό. Από εκείνη τη στιγμή, οι Μαύροι Πάνθηρες περάσανε σε αντίποινα για τις δολοφονίες και συλλήψεις των συντρόφων τους, με τρομοκρατικές επιθέσεις. Η παρακμή του Κόμματος ήρθε στα μισά της δεκαετίας του ’70 και αφού πρόεδρος του κόμματος ήταν η Elaine Brown. Σε αυτήν την εποχή, το κόμμα προσπάθησε να εισβάλλει στην πολιτική με ριζοσπαστικές προεκλογικές εκστρατείες, καταφέρνοντας να εκλέξουν τον πρώτο μαύρο δήμαρχο του Oakland, τον Lionel Wilson. Η νίκη αυτή δεν επούλωσε τις πληγές των προηγούμενων χρόνων και μετά τις κατηγορίες για ξυλοδαρμό μιας γυναίκας από το κίνημα από το ιδρυτικό μέλος, Huey Newton, οι Μαύροι Πάνθηρες διαλύθηκαν το 1982, μετρώντας μόλις 27 μέλη σε όλες τις ΗΠΑ· όταν το 1970 είχαν 68 γραφεία σε όλη την Αμερική και άνω των 5000 μελών.
Το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων όμως μπορεί να σταμάτησε τη δράση του, αλλά κατάφερε να επηρεάσει αν όχι ολόκληρη την Αμερική, σίγουρα, τους Αφροαμερικανούς. Ακόμη και στον 21ο αιώνα, πολλά πρώην μέλη του κόμματος εκλέχθηκαν σε σημαντικά πολιτικά πόστα, όπως ο Bobby Rush, ο οποίος εκλέχθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων κερδίζοντας τον Barack Obama το 2000. Από το 1990, επίσης, η πόλη του Σικάγο έχει «Μέρα του Fred Hampton» προς τιμήν του δολοφονημένου Πάνθηρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Συλλογικό (2011), BLACK PANTHER PARTY. Οι Μαύροι Πάνθηρες και οι δραστηριότητες στην κοινότητα, εκδ. Barricada Antifa
- Richard Kreitner (2015), October 15, 1966: The Black Panther Party is founded, The Nation
Διαμένει στην Αθήνα και βρίσκεται στο 4ο έτος των σπουδών του στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών (Κόρινθος) του Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Έχει παρακολουθήσει αρκετά συνέδρια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, καθώς έχει βοηθήσει και στην δημιουργία κάποιων από αυτών. Ασχολείται με την αρθρογραφία από τον χειμώνα του 2017. Αυτήν την περίοδο τον εντοπίζουμε στην Πράγα, όπου κάνει πρακτική στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων της Τσεχίας. Τα ενδιαφέροντα του είναι η διεθνής πολιτική, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η συγκριτική πολιτική, οι Ευρωπαϊκές και οι Λατινοαμερικάνικες σπουδές.
