Της Ιωάννας Παπαδοπούλου,
Η «Αραβική Άνοιξη» είναι ένα όρος, που αποδόθηκε από τη Δύση, για να προσδιορίσει την έξαρση των διαδηλώσεων στις αραβικές χώρες το 2011. Αυτές οι αλυσιδωτές διαμαρτυρίες φανέρωσαν την πολυετή δυσαρέσκεια των λαών της «Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής» (ΜΕΝΑ), οι οποίες στόχευαν στην εγκαθίδρυση μίας νέας πολιτικής ταυτότητας των λαών.
Η «Επανάσταση των Γιασεμιών» στην Τυνησία αποτέλεσε την έναρξη της «Αραβικής Άνοιξης», δεδομένου πως αφορμή της ήταν η αυτοπυρπόληση ενός νέου Τυνήσιου, στις 17 Δεκεμβρίου του 2010. Ο Mohammed Bouazizi, ένας απλός μικροπωλητής, δεν άντεξε την πολιτική και οικονομική κατάσταση της χώρας του, και προέβη σε αυτή την πράξη. Ωστόσο, δεν ήταν ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος Τυνήσιος που δεν μπορούσε να επιβιώσει και έπρεπε να διαμαρτυρηθεί για τα αυτονόητα. Ήταν μία τυχαία αφορμή, που, όμως, πυροδότησε ένα τεράστιο κύμα εξεγέρσεων στα αραβικά κράτη της ζώνης «Maghreb» και της Μέσης Ανατολής, καθώς εκδήλωσε την συσσωρευμένη δυσαρέσκεια των πολιτών ως προς τους αυταρχικούς κυβερνώντες.
Τα βαθύτερα αίτια της δυσαρέσκειας
Για πολλές δεκαετίες, η Τυνησία παρουσιαζόταν ως μια χώρα υπόδειγμα, δεδομένου πως μετατράπηκε από ένα άκρως αυταρχικό καθεστώς σε ένα λειτουργικό κράτος. Συγκεκριμένα, από την αποαποικιοποίησή της (1956), έως και τα τέλη της δεκαετίας του ’80, τα ηνία του κράτους κατείχε ο Habib Bourguiba, ο οποίος κατέλυσε τη μοναρχία και εγκαθίδρυσε τη δημοκρατία. Επεδίωξε σημαντικές κοινωνικές αλλαγές, ανάμεσα στις οποίες βρισκόταν η βελτίωση της θέσης των γυναικών και η απαγόρευση των θρησκευτικών συμβόλων. Ωστόσο, η κυριαρχία του έλαβε τέλος το 1987, όταν ο στρατιωτικός Zine El Abidine Ben Ali όρισε τον Πρόεδρο Bourguiba ανίκανο, ως προς την εκτέλεση των καθηκόντων του, και ανέλαβε ο ίδιος την εξουσία, με πραξικόπημα.
Η νέα κυβέρνηση του Ben Ali ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό την πολιτική του προκατόχου του, επεδίωξε καλές εμπορικές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως ένα κράτος με δίοδο στη Μεσόγειο, και περιόρισε τη δράση των εξτρεμιστικών ισλαμικών οργανώσεων. Εντούτοις, η πραγματικότητα, τόσο για το λαό της Τυνησίας, όσο και για τις υπόλοιπες αραβικές χώρες, παρέμενε αρκετά σκληρή. Βασικό χαρακτηριστικό τους, ήταν η εδραίωση αναποτελεσματικών και διεφθαρμένων δικτατορικών καθεστώτων, που δρούσαν αυθαίρετα και παραβίαζαν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στο πλαίσιο αυτό, μπορούμε να συμπεριλάβουμε τη ραγδαία αύξηση των πληθυσμού, την υψηλή ανεργία, κυρίως στους νέους, και το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, ως βαθύτερα αίτια αυτής της κοινωνικής αντίδρασης. Επιπρόσθετα, το Διαδίκτυο, αλλά και ειδικότερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έδρασαν καταλυτικά στη διάδοση πληροφοριών και στο συντονισμό των ακτιβιστών, καθώς αποτέλεσαν ένα ανώνυμο μέσο επικοινωνίας, απαγκιστρωμένο από το στοιχείο της λογοκρισίας και ικανό να συσπειρώσει χιλιάδες διαδηλωτές.
Οι εξεγέρσεις
Το γεγονός της αυτοκτονίας του Mohammed Bouazizi πήρε τεράστια έκταση, αφυπνίζοντας το λαό της Τυνησίας. Το διάστημα που ακολούθησε, έλαβαν χώρα διαμαρτυρίες με βασικό αίτημα την αντιμετώπιση της δυσχερούς οικονομικής κατάστασης. Συνολικά, σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, 510 άνθρωποι τραυματίστηκαν και 219 σκοτώθηκαν στις αιματηρές διαδηλώσεις στην Τυνησία, που είχαν ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση του Προέδρου Ben Ali, τον Ιανουάριο του 2011, ο οποίος, εντέλει, κατέφυγε στη Σαουδική Αραβία. Την ίδια περίοδο, οι εξεγέρσεις, που ξέσπασαν στην Αλγερία, στη Συρία, στο Μαρόκο, στην Υεμένη, στη Λιβύη, στο Μπαχρέιν, στην Αίγυπτο, όπως και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, είχαν το σύνθημα «Ο λαός θέλει να πέσει το καθεστώς». Κυρίως, όμως, ο λαός ζητούσε αξιοπρέπεια στη ζωή του, την οποία δεν θα καθόριζαν πλέον ούτε οι σύγχρονοι «αποικιοκράτες», ούτε οι νέες δεσποτικές δομές.
Μπορεί εύκολα να εξαχθεί το συμπέρασμα, πως η «Αραβική Άνοιξη» ήταν κάτι περισσότερο από ένα κύμα πολιτικών διαδηλώσεων, που ξεκίνησε το 2011. Ήταν η απόρριψη των τυραννικών καθεστώτων εκ μέρους της νέας γενιάς, που πλέον κατείχε τα τεχνολογικά μέσα, ώστε να κινητοποιηθεί. Με άλλα λόγια, ήταν η έναρξη του πολιτικού ακτιβισμού των λαών και η προσπάθεια οικοδόμησης λειτουργικών κρατών, μέσω βιώσιμων λύσεων. Συνεπώς, οι Αραβικές εξεγέρσεις μπορεί να είχαν ως αφετηρία το 2011, αλλά παραμένουν επίκαιρες και συναφείς στην πολιτική σκηνή των χωρών αυτών. Πρόκειται για λαούς, των οποίων η αποαποικιοποίηση, τον 20ο αιώνα, δεν έφερε την πολυπόθητη ανεξαρτησία. Απεναντίας, οδήγησε στην ανάδειξη αυταρχικών κυβερνήσεων και ενός ιδιαίτερου εθνικισμού, με επιπτώσεις στο ευρύτερο διεθνές σύστημα.
Απόφοιτη του Τμήματος των Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Πειραιώς, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις διεθνείς σχέσεις και στους τομείς ενέργειας. Κατά την διάρκεια των σπουδών της, έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις στα όργανα των Ηνωμένων Εθνών (MUN), στη διοργάνωση των εκδηλώσεων TEDx και μιλάει 3 ξένες γλώσσες.
