Της Μαρίας-Στεφανίας Νικηταρά,
Στις 15 Μαΐου η Ελλάδα ανέλαβε την προεδρία της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Με αφορμή αυτό το γεγονός, κρίνεται απαραίτητη μία σύντομη ιστορική αναδρομή για το συγκεκριμένο περιφερειακό Οργανισμό και, στη συνέχεια, για το ρόλο της Επιτροπής Υπουργών. Αρχικά, το Συμβούλιο της Ευρώπης ιδρύθηκε το 1949, με τους «πατέρες» αυτού να είναι ο Winston Churchill, ο Konrad Adenauer, ο Robert Schuman, ο Paul-Henri Spaak, ο Alcide de Gasperi και ο Ernest Bevin. Το Συμβούλιο της Ευρώπης με έδρα το Στρασβούργο έχει 47 κράτη-μέλη. Συγκεκριμένα, πρόκειται για όλα τα κράτη της Ευρώπης, της Ρωσίας και της Τουρκίας, με εξαίρεση τη Λευκορωσία. Βασικές αξίες που προασπίζονται μέσω του Οργανισμού είναι η Δημοκρατία, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και το Κράτος Δικαίου. Η Επιτροπή Υπουργών αποτελεί μέρος της δομής του Συμβουλίου της Ευρώπης. Περιλαμβάνει τους Υπουργούς Εξωτερικών των κρατών-μελών. Στα βασικά καθήκοντα της Επιτροπής περιλαμβάνονται οι συνεδριάσεις των Υπουργών και Αναπληρωτών Υπουργών. Η συνεδρίαση των πρώτων λαμβάνει χώρα μία φορά το χρόνο, ενώ σε επίπεδο Αναπληρωτών Υπουργών τρεις φορές το μήνα. Ταυτόχρονα, αποφασίζεται η πολιτική που θα ακολουθήσει ο Οργανισμός, με τη συνδρομή των επιμέρους ομάδων εργασίας και εισηγητών σε συνεργασία με τους Αναπληρωτές Υπουργούς, ως μόνιμα μέλη της Επιτροπής. Επιπλέον, η Επιτροπή Υπουργών προσδιορίζει τη δράση του Συμβουλίου, βασιζόμενη σε συστάσεις της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης και του Κογκρέσο Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών, ενώ ταυτόχρονα επιβλέπει την εκτέλεση των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κι εγκρίνει τον προϋπολογισμό και το πρόγραμμα δραστηριοτήτων του Οργανισμού.
Τα παραπάνω στοιχεία συνηγορούν στη σπουδαιότητα του συγκεκριμένου οργάνου. Η προεδρία στο συγκεκριμένο όργανο είναι εξάμηνη και συγκεκριμένα, η ελληνική προεδρία που ξεκίνησε στις 15 Μαΐου θα λήξει στις 18 Νοεμβρίου. Μετά από την Ελλάδα την προεδρία θα αναλάβει η Γερμανία. Ο νυν πρόεδρος της Επιτροπής Υπουργών, Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, καλείται να δρα με ουδετερότητα και να εξασφαλίζει το σεβασμό των κανόνων και των κατευθυντήριων γραμμών. Παράλληλα, διευθύνει τις συζητήσεις της Επιτροπής, προτείνει θέματα προς ψήφιση και ανακοινώνει τις αποφάσεις. Η παρουσίαση της ατζέντας του Έλληνα προέδρου είναι ενδεικτική των προτεραιοτήτων που θα τεθούν κατά τη διάρκεια της θητείας του. Ανταποκρινόμενη η ελληνική πλευρά στις δύσκολες επιταγές της εποχής, έχει θέσει ως βασική προτεραιότητα τη δημόσια υγεία και την προστασία της ανθρώπινης ζωής με την ταυτόχρονη ανάδειξη των περιορισμών και των προκλήσεων, στις οποίες τα κράτη-μέλη, οι κοινωνίες και οι πολίτες καλούνται να ανταποκριθούν. Επιπλέον, έγινε σαφής η ανάγκη, ώστε τα ληφθέντα μέτρα των κρατών να τηρούν τον προσωρινό χαρακτήρα, την αναλογικότητα στον επιδιωκόμενο θεμιτό στόχο και την αναγκαιότητα σε μία δημοκρατική κοινωνία, χωρίς να περιορίζονται άλλα δικαιώματα του ανθρώπου και θεμελιώδεις ελευθερίες. Γενικότερα, από την ελληνική προεδρία δόθηκαν οι εξής τρεις θεματικές προτεραιότητες: ο καθορισμός των επιπτώσεων της πανδημίας στις κοινωνίες, τις δημοκρατίες και την οικονομία, η αναγνώριση των δοθέντων μαθημάτων από την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης πανδημίας σε σχέση με την εντολή του Οργανισμού, όπως και η εύρεση καλύτερων πρακτικών για την «απάντηση» στην επόμενη ημέρα, κυρίως, σχετικά με τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη και τέλος η ανάλυση των συνθηκών κάτω από τις οποίες λήφθηκαν τα προληπτικά μέτρα αναγκαιότητας από τις αρμόδιες αρχές και η συμμόρφωση αυτών με τα δικαιώματα, όπως κατοχυρώνονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Το επόμενο ζήτημα στο οποίο η ελληνική προεδρία φαίνεται ότι επιθυμεί να δώσει ιδιαίτερη προσοχή αφορά τα δικαιώματα των νέων ανθρώπων ως εκπροσώπων της μελλοντικής γενιάς. Οι σημαντικότερες προτεραιότητες προς αυτή την κατεύθυνση σχετίζονται με την «εκπαίδευση και τη δημοκρατική κουλτούρα σε μία ψηφιακή εποχή», την ανάδειξη της «ευαλωτότητας των παιδιών», την «εξασφάλιση του δικαιώματος της νέας γενιάς να απολαμβάνει την πολιτιστική κληρονομιά, παρά την κλιματική αλλαγή» και με τα «κοινωνικά δικαιώματα στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στην πρόσβαση ευάλωτων ομάδων στο δημόσιο αγαθό της υγείας». Αρχικά, η ελληνική πλευρά φαίνεται να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την καλλιέργεια του δημοκρατικού αισθήματος στους νέους από μικρή ηλικία, ενώ ταυτόχρονα εφιστά την προσοχή για την αντιμετώπιση των fake news και του διαδικτυακού bullying. Τα παιδιά συχνά καθίστανται ευάλωτα, λόγω κινδύνου φτώχειας, ως θύματα βίας, εμπορίας, αναγκαστικής εργασίας και ως ασυνόδευτα ανήλικα. Καθώς η πανδημία COVID-19 ανέδειξε ότι υπάρχουν παιδιά με περιορισμένη πρόσβαση στην τεχνολογία, η αντιμετώπιση των συνθηκών που έχουν επιπτώσεις στα παιδιά είναι κύριο μέλημα.
Η εξασφάλιση του δικαιώματος στην πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί βασικό παράγοντα για τον καθορισμό της ταυτότητας των παιδιών και της παρουσίας τους στην ιστορία, στοχεύοντας στη συνέχιση αυτής. Παράλληλα, μεγάλης σημασίας είναι η προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων, με κυριότερες αυτών να είναι οι Ρομά, τα άτομα ιδιαίτερων ικανοτήτων, οι γυναίκες και τα παιδιά που είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ενώ ταυτόχρονα η προσαρμογή των νέων τεχνολογιών στην προάσπιση των εν λόγω δικαιωμάτων, διατηρώντας την εμπιστοσύνη ανάμεσα στους πολίτες και τα κράτη. Τέλος, ενδεικτικό των επιταγών της πανδημίας του COVID-19 είναι ότι η προεδρία θα ασκείται ψηφιακά, με τη λεγόμενη «e-chairmanship».
Εν κατακλείδι, καθώς ο ρόλος του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι πολύ σημαντικός για τη διαμόρφωση της πολιτικής και της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, η ανάληψη της προεδρίας από την πλευρά της χώρας μας θα οδηγήσει στην προώθηση σημαντικών προτεραιοτήτων τόσο για την Ελλάδα όσο και για τα υπόλοιπα 46 κράτη-μέλη. Δεδομένου ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στα κράτη-μέλη τους, όπως την Πολωνία και την Ουγγαρία που έχουν ανακηρυχθεί «κράτη έκτακτης ανάγκης», οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμης σημασίας για τις πολιτικές σχέσεις των κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης και οι προκλήσεις στις οποίες θα πρέπει να ανταποκριθεί η ελληνική πλευρά θα είναι πολλές εν μέσω της πανδημίας COVID-19.
Φοιτήτρια στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου και δόκιμη ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων. Ασχολείται με τη συγγραφή κειμένων επιστημονικού περιεχομένου και με τον εθελοντισμό.
