Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Ο Νικηφόρος Μανδηλαράς ήταν Έλληνας νομικός, δημοσιογράφος και εκδότης εφημερίδας. Γεννήθηκε στη Νάξο στις 19 Φεβρουαρίου 1928 και πέθανε κάτω από μυστήριες συνθήκες στις 18 Μάιου 1967. Σπούδασε στη Νομική Σχολή Αθηνών, ενώ συγχρόνως εργάζονταν για να καλύπτει τα έξοδα παραμονής του στην Αθήνα. Μετά το τέλος των σπουδών του, εργάστηκε αρχικά στο γραφείο του ποινικολόγου Γ.Β. Μαγκάκη και στη συνέχεια άνοιξε δικό του γραφείο. Ασχολήθηκε συστηματικά με την υπεράσπιση πολιτών που διώκονταν κυρίως για την πολιτική τους δράση και ίδρυσε, μαζί με τον Ευάγγελο Γιαννόπουλο και τον Σταύρο Κανελλόπουλο, αλλά και άλλους δικηγόρους, την Ένωση Δημοκρατικών Δικηγόρων Ελλάδας. Παράλληλα, είχε και πολιτική δράση στο πλευρό του Γεωργίου και του Ανδρέα Παπανδρέου. Η Ένωση αυτή πρωταγωνίστησε σε όλες τις δικαστικές και πολιτικές μάχες της εποχής, όπως στην υπόθεση Λαμπράκη. 
Ο Ν. Μανδηλαράς στόχευε να πολιτευτεί, κατεβαίνοντας υποψήφιος βουλευτής με την Ένωση Κέντρου στις εκλογές που ήταν προγραμματισμένες να διεξαχθούν τον Μάιο του 1967 και οι οποίες όμως τελικά δεν κατάφεραν να γίνουν εξαιτίας της επιβολής της Δικτατορίας των συνταγματαρχών. Ο Μανδηλαράς υποστήριξε ότι είχε στα χέρια του ιατρική γνωμάτευση, η οποία αποδείκνυε ότι ο Παπαδόπουλος είχε ψυχιατρικό πρόβλημα και το έκρυβε. Η γνωμάτευση, αν και κατατέθηκε στο δικαστήριο εξαφανίστηκε μυστηριωδώς από τη δικογραφία. Ο ψυχίατρος αργότερα βρέθηκε κρεμασμένος. Λόγω της ανάμειξής του στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ ως συνηγόρου υπεράσπισης και της πολιτικής του δράσης, η ζωή του Νικηφόρου Μανδηλαρά βρισκόταν συνεχώς σε κίνδυνο μετά την επιβολή της δικτατορίας. Επιβιβάστηκε έτσι μυστικά σε ένα εμπορικό πλοίο, το Rita-V με προορισμό την Κύπρο και κατόπιν πιθανότατα την Ιταλία ή τη Γαλλία. Δεν έφθασε όμως ποτέ. Τι μεσολάβησε λοιπόν από την αναχώρηση του Μανδηλαρά από τον Σκαραμαγκά, μέχρι το θάνατό του, κατά πάσα πιθανότητα τη νύχτα της 18ης Μαΐου και την ανεύρεση του πτώματος τη Δευτέρα 22 Μαΐου; Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο, το παρακράτος του νέου καθεστώτος κλήθηκε να επιδείξει όλες τις ικανότητές του. Αν ο δικηγόρος κατέφευγε στο εξωτερικό, ήταν ολοφάνερο ότι θα ανέπτυσσε αντιδικτατορική δράση, οργανώνοντας αγωνιστικούς πυρήνες και ξεσηκώνοντας τη διεθνή κοινή γνώμη. Λίγες μέρες μετά την αναχώρηση του πλοίου οι λιμενικοί βρήκαν το πτώμα του στην παραλία Γενναδίου της Ρόδου.
Η πρώτη εκδοχή λέει ότι ο Νικηφόρος Μανδηλαράς, προσπαθώντας να διαφύγει από την Ελλάδα, συνελήφθη εν πλω, δολοφονήθηκε και το πτώμα του μεταφέρθηκε με κάποιο τρόπο στο σημείο που βρέθηκε, στις ακτές της Ρόδου. Η δεύτερη εκδοχή, αυτή των αρχών, υποστηρίζει ότι ο καπετάνιος του πλοίου Πέτρος Πόταγας έριξε τον Μανδηλαρά στη θάλασσα με ένα σωσίβιο, προκειμένου ο τελευταίος να κολυμπήσει ως την ακτή και να αποφύγει τη σύλληψη. Όμως πηδώντας από το πλοίο, χτύπησε το κεφάλι του, τραυματίστηκε και στη συνέχεια πνίγηκε με αποτέλεσμα το σώμα του να ξεβραστεί στην ακτή της Ρόδου. Σύμφωνα με την τρίτη εκδοχή, υποστηρίζεται, ότι ο Νικηφόρος Μανδηλαράς πρέπει να βγήκε στην ακτή, όπου συνελήφθη και δολοφονήθηκε. Υπάρχουν αρκετά στοιχεία που μας δείχνουν ότι ο Μανδηλαράς πρέπει να ήταν ζωντανός μέχρι να φτάσει στην ακτή ή ότι τουλάχιστον ο θάνατός του δεν προήλθε από πνιγμό. Πρώτον, ο Μανδηλαράς, όντας αρκετά σωματώδης, ήταν απίθανο να τραυματιστεί πηδώντας από το πλοίο και να μην καταφέρει να κολυμπήσει μέχρι τη στεριά. Επίσης, στις φωτογραφίες του νεκρού φαίνεται πως είχε δεχτεί ένα χτύπημα στο κεφάλι, ενώ και είχε μια τρύπα στο θώρακα, αρκετά μεγάλη, που ίσως προέρχεται από όπλο ή από αιχμηρό αντικείμενο. Ακόμα, όταν βρέθηκε το πτώμα του έτρεχε αίμα από το αυτί του, κάτι που θα ήταν αδύνατο συμβεί αν είχε πνιγεί στην θάλασσα. Η δε έκθεση των γιατρών που εξέτασαν τη σορό του δεν υπεβλήθη άμεσα, αλλά αφού έφτασε από το εξωτερικό, λίγες μέρες αργότερα, ο ιατροδικαστής Καψάσκης. Η κηδεία του αγωνιστή Μανδηλαρά τελέστηκε με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς την παρουσία της οικογένειάς του.
Λίγο καιρό αργότερα ακολούθησε η δίκη του καπετάνιου Πέτρου Πόταγα. Στο εδώλιο κάθισε μόνο ο πλοίαρχος του Rita-V, ο οποίος κατηγορήθηκε για πλημμέλημα επειδή επέτρεψε στον λαθρεπιβάτη να πηδήξει από το πλοίο στη θάλασσα, για να διαφύγει της σύλληψης. Ο καπετάνιος Πόταγας μερικά χρόνια αργότερα αυτοκτόνησε στη Νότια Αφρική. Στις 7 Δεκεμβρίου 1984 η υπόθεση ανασύρθηκε από το αρχείο και η Ολομέλεια Εφετών Αθηνών αποφάσισε την άσκηση νέας ποινικής δίωξης, αλλάζοντας τη δίωξη από δίωξη για ανθρωποκτονία από αμέλεια, σε ανθρωποκτονία από πρόθεση. Η νέα ποινική δίωξη στράφηκε κυρίως κατά των Κ. Παπαδόπουλου, αδελφού του Γ. Παπαδόπουλου, και Ι. Λαδά. Εν τέλει, η διερεύνηση δεν τελεσφόρησε καθώς τα νέα στοιχεία δεν ήταν αρκετά για την υποστήριξη της παραπάνω κατηγορίας και η υπόθεση ξαναμπήκε στο αρχείο.
Είμαι προπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Γεννήθηκα στις 12 Φεβρουαρίου 1998 και μεγάλωσα στην Καλαμαριά του νομού Θεσσαλονίκης. Τα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα εντάσσονται στο χώρο της πολιτικής ιστορίας του νέου ελληνικού κράτους και στην διαμόρφωση των πολιτικών θεσμών και ιδεολογιών της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας.
