Της Ελένης Κυριακοπούλου,
Ο οργανισμός σου έχει αναπτύξει πληθώρα μηχανισμών, που επιτρέπουν στο σώμα σου να αντιτίθεται σε οποιαδήποτε μεταβολή του επιβάλλει το εξωτερικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται, να αμύνεται δηλαδή, αλλά και να προσαρμόζεται σε αυτό, διατηρώντας τις συνθήκες στο εσωτερικό του οργανισμού μας σταθερές, μια διαδικασία που καλείται ομοιόσταση. Μερικούς από αυτούς του μηχανισμούς, τους συναντάμε σχεδόν σε καθημερινή βάση, ενώ άλλους σπανιότερα. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν είχαμε συνειδητοποιήσει πόσο ζωτικής σημασίας για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού μας μπορεί να είναι για παράδειγμα, οι κινήσεις που κάνουμε τόσο συχνά, όπως όταν ξυπνάμε, και πώς οι ίδιες ενισχύουν την άμυνα και ομοιόσταση του οργανισμού μας. Ας δούμε μερικούς από αυτούς τους μηχανισμούς αναλυτικότερα.
Χασμουρητό
Το χασμουρητό περιλαμβάνει μια βαθιά ανάσα, διάταση της γνάθου, μία βραχύτερη εκπνοή του αέρα και τέλος, γρήγορο κλείσιμο της γνάθου. Δεκαετίες πριν, θεωρούταν από τους επιστήμονες, πως το χασμουρητό αποτελούσε έναν τρόπο τροφοδότησης του οργανισμού με άφθονο οξυγόνο σε συνθήκες έλλειψής του. Πλέον, θεωρείται πως μέσω αυτών των αλληλένδετων κινήσεων αυξάνεται η ροή του αίματος στο κρανίο και δροσίζεται ο εγκέφαλος. Έτσι, αν έχει αρχίσει να θερμαίνεται το σώμα μας και αισθανθούμε υπνηλία, μέσω του χασμουρητού αυξάνεται η εγρήγορσή μας. Βέβαια, μπορεί το χασμουρητό να διευκολύνει τον ύπνο, αφού και στις δύο περιπτώσεις η θερμοκρασία του σώματος πέφτει.
Φτέρνισμα
Αποτελεί αντανακλαστική αντίδραση του εγκεφάλου μας έναντι μικροοργανισμών ή σωματιδίων σκόνης, που μπορεί να έρθουν σε επαφή με το εσωτερικό της μύτης μας και να προσκολληθούν σε αυτό. Μέσω του φτερνίσματος, ο οργανισμός μας καταφέρνει να τα εξωθήσει. Ο διαφορετικός αριθμός που φτερνίζεται ο καθένας από εμάς έχει να κάνει με το γεγονός ότι κάθε οργανισμός είναι διαφορετικός.
Τέντωμα
Το τέντωμα συνιστά μια διαδικασία που προετοιμάζει το σώμα μας για το υπόλοιπο της ημέρας. Ουσιαστικά, δραστηριοποιεί τους μυς, ενώ ταυτόχρονα επαναφέρει την καλή κυκλοφορία του αίματος.
Λόξιγκας
Το διάφραγμα είναι ένας σκελετικός μυς που χωρίζει τη θωρακική κοιλότητα από την κοιλιακή και συμβάλλει στη διαδικασία της αναπνοής. Το αποτέλεσμα, λοιπόν, είτε ακούσιων συσπάσεων του θωρακικού διαφράγματος, είτε ερεθισμού του νεύρου εκείνου που συνδέει τον εγκέφαλο με αυτό το μυ, είναι το απότομο κλείσιμο της γλωττίδας και των φωνητικών χορδών με συνακόλουθη παραγωγή του γνωστού σε όλους μας ήχου που ονομάζουμε λόξιγκα.
Τρέμουλο άγχους ή χαράς
Σε καταστάσεις υψηλού συναισθηματικού φόρτου, σίγουρα θα έχεις νιώσει τα χέρια σου να τρέμουν. Πρακτικά οι μύες του δέρματος αρχίζουν να συσπώνται, εξαιτίας της απελευθέρωσης μιας ορμόνης, της επινεφρίνης ή αλλιώς της, γνωστής σε όλους, αδρεναλίνης η οποία ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, υπεύθυνο για τη διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού μας.
Ανατριχίλα
Οι τρίχες ανορθώνονται χάρη σε μικροσκοπικούς μύες (ανελκτύρες μύες) που εντοπίζονται κάτω από το δέρμα μας και ενεργοποιούνται μέσω της δράσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Υπάρχει ένας τέτοιος μυς για κάθε τρίχα. Η κατάσταση αυτή, συνδέεται τόσο με τη θερμοκρασία που αντιλαμβανόμαστε από το περιβάλλον, όσο με τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Αν, δηλαδή, η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι πολύ χαμηλή, ο εγκέφαλος στέλνει μηνύματα σε διάφορα όργανα, ώστε να αποφευχθεί η ελάττωση της θερμοκρασίας του σώματός μας. Οι μύες των τριχών λαμβάνουν τέτοια μηνύματα, συστέλλονται και τελικά οι τρίχες ανορθώνονται. Ωστόσο, μέσω αυτής της διαδικασίας δεν κερδίζουμε κάτι, αφού μέσω της εξέλιξης η πυκνότητα του τριχώματος στον άνθρωπο μειώθηκε κατά πολύ.
Αντιστοίχως, αν νιώθει κανείς φόβο καθώς βλέπει μια ταινία, η ψυχολογική του κατάσταση δημιουργεί μεγαλύτερες απαιτήσεις σε οξυγόνο στα ζωτικά του όργανα, με αποτέλεσμα να αιματώνονται περισσότερο σε σχέση με το δέρμα, το οποίο έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Μικρότερο ποσοστό αιμάτωσης, όμως, ισοδυναμεί με λιγότερη θερμότητα και άρα σηματοδότηση του σηκώματος των τριχών.
Μυϊκές συσπάσεις ύπνου
Ο ύπνος χαρακτηρίζεται από πολλά στάδια. Αρχικά, βρισκόμαστε σε ελαφρύ ύπνο και ύστερα από περίπου μία ώρα περνάμε στο στάδιο REM (rapid eye movement) – «ύπνος γρήγορων κινήσεων των ματιών» και είναι το στάδιο εκείνο, στο οποίο βλέπουμε όνειρα. Εκείνη τη στιγμή, οι μύες μας έχουν σχεδόν παραλύσει, εκτός από εκείνους που κινούν τα μάτια, το διάφραγμα και την καρδιά, ώστε να αδυνατούμε να αντιδράσουμε στα όνειρα που βλέπουμε. Παρ’ όλα αυτά, εξαιτίας διαφόρων παραγόντων, όπως το άγχος ή ο διαταραγμένος ύπνος, το στάδιο REM επέρχεται ενώ το σώμα μας δεν είναι ακόμη έτοιμο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται από τους επιστήμονες μυοκλονία ή μυϊκές συσπάσεις ύπνου και πολλές φορές το αντιλαμβανόμαστε σαν να πέφτουμε από κάπου.
Ζάρωμα δέρματος στο νερό
Παλιότερα θεωρούταν πως αίτιο της δημιουργίας ζαρών στα δάχτυλα και τις παλάμες μας όταν βρισκόμαστε πολλή ώρα κάτω από το νερό αποτελεί το ωσμωτικό φαινόμενο. Σήμερα, έπειτα από έρευνες, η εξήγηση αυτή έχει καταρριφθεί αφού στην πραγματικότητα το ρυτίδιασμα του δέρματος οφείλεται σε μηνύματα που στέλνει το νευρικό μας σύστημα στα αιμοφόρα αγγεία των δακτύλων για να συσταλούν. Έτσι, μικραίνει ο αυλός του αγγείου και συνάμα ο όγκος του αίματος που κυκλοφορεί σε αυτόν. Τα δάχτυλα τότε, τείνουν να μικρύνουν, με αποτέλεσμα την εμφάνιση τω πτυχών αυτών που καλούμε «ρυτίδιασμα». Πρακτικά, αυτό συμβαίνει με σκοπό να πιάνουμε πιο αποτελεσματικά και σφιχτά αντικείμενα που βρίσκονται στο νερό, εφόσον αυξάνεται το μέγεθος εκείνο που καλείται τριβή.
Λιποθυμία
Προκειμένου να λειτουργήσουν σωστά τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού, κρίνεται απαραίτητη η σωστή κυκλοφορία του αίματος και επακόλουθα η συνεχής τροφοδότησή των συστημάτων με οξυγόνο. Για να επιτευχθεί αυτό, το αίμα καθώς κυκλοφορεί στα αγγεία από τα κάτω άκρα προς την καρδιά αντιτίθεται στον νόμο της βαρύτητας. Αν για κάποιο λόγο το αίμα δεν μπορεί να φτάσει στον εγκέφαλο, τότε επέρχεται η λιποθυμία, κατά την οποία το σώμα μας προσπαθεί να μειώσει οποιεσδήποτε αντιστάσεις το εμποδίζουν να αιματώσει τον εγκέφαλο και να λάβει τελικά ο ίδιος τα απαραίτητα ποσοστά οξυγόνου που χρειάζεται.
Μεγάλωσε στην Αθήνα και πλέον σπουδάζει στην Πάτρα στο τμήμα Βιολογίας. Αγαπάει τα ταξίδια ενώ στον ελεύθερό της χρόνο απολαμβάνει να ακούει μουσική, να ζωγραφίζει και να βλέπει ταινίες. Οι γνώσεις που λαμβάνει από τη σχολή της είναι αρκετές ώστε στο 3ο έτος των σπουδών της να διατηρεί τεράστιο ενδιαφέρον για τη βιολογία. Μέσα από το κομμάτι της συγγραφής προσπαθεί να κερδίσει γνώσεις και να μάθει τόσο τον τρόπο να ερευνά κάθε πληροφορία που δέχεται αλλά και να την μεταδίδει με τον βέλτιστο τρόπο.
