Της Σάντυ Μακκού,
Η σύγχυση είναι μια κοινή πτυχή της ζωής μας. Δύναται να είναι χρήσιμη και ίσως ακόμη κι απαραίτητη, ειδικά όταν περιέχει την προσπάθεια εκμάθησης. Η σύγχυση προκύπτει συνήθως όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με νέες πληροφορίες. Είναι ιδιαίτερα πιθανό να συμβεί όταν οι πληροφορίες που συναντάμε είναι περίπλοκες, άγνωστες σε εμάς ή αντίθετες με οτιδήποτε έχουμε βιώσει στο παρελθόν.
Όταν συμβεί αυτό, μπορεί να είναι δύσκολο να συνδυάσουμε τις νέες εισερχόμενες πληροφορίες με αυτά που ήδη γνωρίζουμε. Ας λάβουμε υπόψη ένα απλό παράδειγμα, ένα πρόβλημα μαθηματικών που ενδέχεται να προκαλέσει σύγχυση, είτε επειδή δε γνωρίζουμε τι σημαίνουν τα μαθηματικά σύμβολα είτε γιατί δυσκολευόμαστε με τους υπολογισμούς.
Η σύγχυση παρουσιάζεται όταν η προηγούμενη γνώση μας πάνω σε μία αντίστοιχη κατάσταση μάς έχει αφήσει ανεπαρκείς να αντιμετωπίσουμε νέες πληροφορίες. Ανεξάρτητα από το αν η σύγχυση συμβαίνει επειδή τα πράγματα είναι υπερβολικά περίπλοκα ή φαινομενικά παράλογα, συνδέεται πάντα με κάποιο είδος γνωστικού αδιέξοδου, όταν αντιμετωπίζουμε μια δυσκολία ενσωμάτωσης νέων πληροφοριών στον υπάρχοντα τρόπο κατανόησης του κόσμου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σύγχυση αναφέρεται ως ένα επιστημονικό συναίσθημα, δηλαδή ένα συναίσθημα που σχετίζεται ειδικά με την ανάπτυξη της γνώσης και της κατανόησής μας.
Τι φορτίο μπορεί να έχει όμως αυτό το συναίσθημα, αυτή η κατάσταση; Μπορεί να χαρακτηριστεί παραγωγική;
Όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να μάθουν κάτι νέο, η σύγχυση θεωρείται συχνά αρνητική, κάτι που πρέπει να αποφευχθεί. Λίγοι από εμάς θα σκεφτόμαστε εύκολα ότι μια θετική μαθησιακή εμπειρία συνδέεται με την κατάσταση σύγχυσης. Ο πιο προφανής λόγος για αυτό είναι ότι η σύγχυση, όταν επιμένει, μπορεί πολύ γρήγορα και απλοϊκά να μετατραπεί σε απογοήτευση ή πλήξη.
Είναι, τοιουτοτρόπως, εφικτή η αποδέσμευση και η εγκατάλειψη της προσπάθειας να προχωρήσει περαιτέρω. Η σύγχυση, παρ’ όλα αυτά, αντί να είναι αρνητική, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι μια παραγωγική πτυχή της μαθησιακής διαδικασίας. Το αίσθημα σύγχυσης δύναται να χρησιμεύσει ως δείκτης ότι κάτι δεν λειτουργεί -είναι εξ ορισμού ένα σήμα γνωστικού αδιέξοδου- και ως εκ τούτου μπορεί να είναι ένα ιδιαίτερα χρήσιμο στοιχείο. Το κλειδί είναι να διασφαλιστεί ότι όταν προκύψει σύγχυση, αναγνωρίζεται και δεν επιτρέπεται να παραμείνει για πολύ καιρό.
Επομένως, για να βεβαιωθούμε ότι επωφελούμαστε από σύγχυση, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσουμε και να παραδεχτούμε ότι υπάρχει. Οι περισσότεροι συνειδητά ή και ασυνείδητα είμαστε απρόθυμοι να παραδεχτούμε ότι βιώνουμε σύγχυση. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη καθώς υπάρχει ένα αρνητικό στίγμα που συνδέεται με τη σύγχυση. Συχνά θεωρείται άδικα ως ένδειξη έλλειψης νοημοσύνης.
Έτσι, ένας βασικός τρόπος για να αξιοποιήσουμε τη σύγχυση όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με νέες έννοιες ή ιδέες είναι, όπως προείπαμε, να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει σύγχυση. Οφείλουμε αν μη τι άλλο να είμαστε άνετοι με αυτό, αλλά και να προσπαθήσουμε να το επιλύσουμε και να οδηγηθούμε εκτός της εν λόγω συνθήκης έχοντας μάθει από αυτή.
Το αίσθημα σύγχυσης είναι μερικές φορές δύσκολο σε έναν κόσμο που συχνά έχει προκατάληψη προς εξηγήσεις περίπλοκων ιδεών που είναι απλουστευμένες και εύκολες στην αποδοχή.
Για παράδειγμα, σε ένα περιβάλλον πολυμέσων, πολύπλοκες ιδέες και έννοιες παρουσιάζονται συχνά με έναν τρόπο ομαλό, άπταιστο, ελκυστικό και διασκεδαστικό. Τα ολοένα και περισσότερα διαδικτυακά βίντεο εξηγούν τακτικά περίπλοκες επιστημονικές διαδικασίες με εντυπωσιακές, εύκολες στην παρακολούθηση κινούμενες εικόνες. Οι ιδέες που παρουσιάζονται μοιάζουν να έχουν νόημα εκείνη τη στιγμή. Αλλά, εάν οι ιδέες δε μας προκαλούνται με θεμελιώδη τρόπο, μπορεί να μην υποβάλλονται σε επεξεργασία αρκετά βαθιά ώστε να οδηγήσουν σε διαρκή μάθηση.
Δυστυχώς, με αυτόν τον τρόπο μπορεί πολύ εύκολα να σχηματίσουμε ένα λανθασμένο επίπεδο κατανόησης περίπλοκων εννοιών. Οι στιλπνοί πόροι υψηλής αξίας παραγωγής έχει αποδειχθεί ότι δίνουν στους ανθρώπους μια διογκωμένη αίσθηση κατανόησης.
Μπορεί να είναι εύκολο να βρείτε πληροφορίες σχετικά με πολύ περίπλοκα φαινόμενα, που φαίνεται εύκολο να κατανοηθούν και να ευθυγραμμιστούν καλά με τις διαισθητικές μας αντιλήψεις ή και παρερμηνείες. Εν μέρει, αυτό συμβαίνει επειδή το διαδίκτυο έχει διευκολύνει την εύρεση πολύ ελκυστικών εξηγήσεων για φαινόμενα που είναι πολύ καλά στη μείωση της πολυπλοκότητας για να καταστούν αυτές οι έννοιες κατανοητές. Μπορεί ακόμη και να καταλήξουμε σε ερμηνείες γεγονότων που ταιριάζουν με τις προηγούμενες αντιλήψεις μας.
Αλλά εάν καταφέρουμε να γευτούμε τα οφέλη της σύγχυσης, εφοδιαζόμαστε με δύο βασικά μαθήματα. Πρώτον, το να μπερδεύουμε ή και να μπερδευόμαστε με περίπλοκες έννοιες και φαινόμενα μπορεί να σημαίνει ότι επενδύουμε αρκετή πνευματική προσπάθεια στη διαδικασία κατανόησης. Δεύτερον, είναι σημαντικό να δούμε τον αγώνα και τη σύγχυση ως σημαντικό μέρος της μαθησιακής διαδικασίας. Όταν συναντάμε νέες, περίπλοκες ιδέες, είναι χρήσιμο να τις βρίσκουμε δύσκολες και μπερδεμένες, εφόσον η σύγχυση δεν παραμένει πολύ καιρό.
Ο αγώνας που σχετίζεται με την υπερνίκηση της σύγχυσης μάς βοηθά να βρούμε καλύτερες στρατηγικές για την κατανόηση του κόσμου. Έτσι την επόμενη φορά που θα αισθανθούμε μπερδεμένοι όταν θα προσπαθήσουμε να μάθουμε ή να αντιληφθούμε κάτι καινούριο, ας αναλογιστούμε ότι μάλλον βρισκόμαστε στο σωστό δρόμο.
Γεννημένη στις 25 Αυγούστου το 2000, με καταγωγή από τη Ναύπακτο. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, στην Κομοτηνή, με κατεύθυνση την πολιτική επιστήμη.
