Του Οδυσσέα Γραμματικάκη,
Η πολιτική σάτιρα ήταν ανέκαθεν ένα δείγμα ελευθερίας του λόγου. Η ελευθερία να μπορείς να σατιρίσεις και να ασκήσεις κριτική, μέσω του χιούμορ, στους κρατούντες και να τους κατεβάσεις από το βάθρο στο οποίο νομίζουν ότι βρίσκονται, είναι δείγμα μιας υγιούς δημοκρατίας που σέβεται τη διαφορετική άποψη. Οι ΗΠΑ με τα δεκάδες προγράμματα πολιτικής σάτιρας είναι μία από τις χώρες που η σάτιρα και η πολιτική πάνε μαζί.
Μία από τις πρώτες τηλεοπτικές εκπομπές πολιτικής σάτιρας στις ΗΠΑ είναι το Saturday Night Live. Πρωτοξεκίνησε το 1975 και από τότε μετράει 45 χρόνια καυστικής κριτικής προς Προέδρους, υποψήφιους Προέδρους, κυβερνήτες, συντηρητικούς πολιτικούς, φιλελεύθερους πολιτικούς, Δημοκρατικούς, Ρεπουμπλικανούς κ.ά. Το SNL έχει ένα συγκεκριμένο καστ σε κάθε εποχή. Το αρχικό καστ του 1975, οι «ιδρυτές» δηλαδή της εκπομπής αυτής ήταν ο John Belushi, o Dan Akroyd και ο Chevy Chase. Ο τελευταίος έμεινε γνωστός μέσα από το σκετσάκι που παρωδούσε τον Πρόεδρο Gerald Ford. Η εκπομπή «μύθος», όπως θεωρείται από τους Αμερικανούς, καθώς έφερε την κωμωδία στο σπίτι του κάθε Αμερικανού, δεν έχει περάσει απαρατήρητη και έχει μπει πολλάκις στο στόχαστρο και Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών. Ο ίδιος ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, επιτέθηκε στην εκπομπή, λίγες μέρες αφότου είχε κερδίσει τις εκλογές. Ο Trump έγραψε στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter: «Προσπάθησα να δω SNL – δε βλέπεται! Εντελώς υποκειμενικό, καθόλου αστείο και η μίμηση του Baldwin δε μπορεί να γίνει χειρότερη. Λυπηρό». Η αφορμή για την επίθεση αυτήν ήταν ο ηθοποιός Alec Baldwin, ο οποίος παρωδούσε τον Trump. Το ζήτημα είναι ότι η σάτιρα δε σταματάει στους Ρεπουμπλικανούς αλλά μετατοπίζεται σε όλο το πολιτικό φάσμα. Από τα πιο πετυχημένα σκετσάκια ήταν του 2019 και του 2020, για τα Debates των Δημοκρατικών, όπου καταξιωμένοι ηθοποιοί όπως ο Woody Harrelson, o Larry David και ο Will Ferrell έλαβαν μέρος διακωμωδώντας τους υποψηφίους για το χρίσμα των Δημοκρατικών.
Όπως ανέφερα και πριν, το SNL έχει μπει στο στόχαστρο και των φιλελεύθερων εκτός των συντηρητικών. Ειδικά, το φιλελεύθερο κοινό της εκπομπής κατηγορεί το SNL για την έλλειψη μειονοτήτων. Σύμφωνα με έρευνα του 2016, από το 1975 μέχρι το 2016, το 90% των επεισοδίων άνοιγαν με λευκό παρουσιαστή (κάθε επεισόδιο το ανοίγει κάποιος διάσημος, είτε κωμικός, είτε μουσικός, ακόμη και πολιτικός), ενώ μόνο το 6.8% των επεισοδίων είχαν Αφροαμερικανό παρουσιαστή.
Όσον αφορά τις εκλογές και την επίδραση που έχει σε αυτές, η αλήθεια είναι ότι το πρόγραμμα αυτό έχει μεγάλη επιρροή στην τελική απόφαση των ψηφοφόρων. Στις ΗΠΑ οι πολιτικοί επικοινωνιολόγοι χρησιμοποιούν τον όρο SNL Effect, το οποίο έγινε αρκετά φανερό στις προεδρικές εκλογές του 2008. Σύμφωνα με μια έρευνα, τα 2/3 αυτών που απάντησαν στην έρευνα, δήλωσαν ότι το SNL τους επηρέασε, με τον Obama να βγαίνει ο πιο ωφελημένος, όπου κέρδισε το 59% των τηλεθεατών του SNL. Επίσης, οι μιμήσεις του Chavy Chase ως Gerald Ford και της Tina Fey ως Sarah Palin είχαν πάλι επίδραση στις εκλογές εκείνης της περιόδου. Αρκετοί υποψήφιοι πρόεδροι και αντιπρόεδροι καθώς και πρόεδροι έχουν εμφανιστεί στο πρόγραμμα, όπως ο Gerald Ford, ο John McCain, η Clinton, η Sarah Palin, ο Donald Trump και ο Barack Obama.
Η πολιτική σάτιρα δε σταματάει μονάχα σε σκετσάκια, καθώς η βραδινή τηλεοπτική ψυχαγωγία των Αμερικανών «βομβαρδίζεται» από Talk Shows, τα λεγόμενα Late Night Shows. Από αυτά ξεχωρίζω και αγαπώ το Last Week Tonight with John Oliver, στο οποίο ο παρουσιαστής βρετανικής καταγωγής καταπιάνεται με θέματα «ξεχασμένα» και «θαμμένα». Είναι από τους μεγαλύτερους επικριτές του Trump. Εννοείται πως ο Trump δε θα μπορούσε να αφήσει έναν κωμικό να του «καταστρέφει» την εικόνα και έτσι του επιτέθηκε με ένα tweet, το οποίο έγραφε: «Ο John Oliver έβαλε τους ανθρώπους του να με ρωτήσουν να βρεθώ στο πολύ βαρετό και χαμηλής θεαματικότητας show του. Απάντησα «ΟΧΙ, ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ». Σπατάλη χρόνου και ενέργειας». Ο παρουσιαστής μετά το «γιόρτασε» με μια πλακέτα με το όνομα «Ο Trump μου επιτέθηκε στο twitter», βγάζοντας βίντεο ενός λεπτού, λέγοντας ότι ο Trump λέει ψέματα ότι καλέστηκε στο show.
O John Oliver και η εκπομπή του, όπως και το SNL, έχει αρκετή επιρροή στην κοινωνία των πολιτών της ΗΠΑ. Παραδείγματος χάριν, όταν έκανε εκπομπή με ένα θέμα που δεν είχε ακουστεί στις ΗΠΑ και αφορούσε το πώς η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνίας των ΗΠΑ (FFC) προσπάθησε να αλλάξει τους κανονισμούς των παρόχων του ίντερνετ στις ΗΠΑ, οδηγώντας στην ουσία σε μονοπώλια και περιθωριοποίηση ατόμων, ο Oliver έφερε αυτό το θέμα στην επιφάνεια, καταφέρνοντας να κάνει 3.7 εκατομμύρια πολίτες να στείλουν e-mail στην FFC ζητώντας να μην αλλάξουν οι κανονισμοί και, εν τέλει, να καταφέρει να το πετύχει. Το John Oliver Effect, όπως ονομάστηκε, είναι κάτι που ο Trump φοβάται, γιατί ξέρει ότι το έξυπνο χιούμορ πολλές φορές κρύβει πολλά περισσότερα πράγματα από ένα απλό γέλιο και χειροκρότημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ‘SNL’: Awkwafina to Become First Asian Woman to Host in 18 Years, Hollywood Reporter, https://www.msn.com/en-us/tv/news/snl-awkwafina-to-become-first-asian-woman-to-host-in-18-years/ar-BBO0fZI
- How the ‘John Oliver Effect’ Is Having a Real-Life Impact, Time Magazine, https://time.com/3674807/john-oliver-net-neutrality-civil-forfeiture-miss-america/
- ‘Saturday Night Live’ Political Skits May Sway The Presidential Election, Academics Argue, HuffPost, https://www.huffpost.com/entry/saturday-night-live-political-skits_n_1901761
Διαμένει στην Αθήνα και βρίσκεται στο 4ο έτος των σπουδών του στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών (Κόρινθος) του Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Έχει παρακολουθήσει αρκετά συνέδρια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, καθώς έχει βοηθήσει και στην δημιουργία κάποιων από αυτών. Ασχολείται με την αρθρογραφία από τον χειμώνα του 2017. Αυτήν την περίοδο τον εντοπίζουμε στην Πράγα, όπου κάνει πρακτική στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων της Τσεχίας. Τα ενδιαφέροντα του είναι η διεθνής πολιτική, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η συγκριτική πολιτική, οι Ευρωπαϊκές και οι Λατινοαμερικάνικες σπουδές.
