Του Παναγιώτη Στέφου,
«[…]Αν συναντήσετε τον εχθρό, θα τον νικήσετε! Δε θα δειχθεί κανένα έλεος! Δε θα παρθούν κρατούμενοι! Όποιος πέσει στα χέρια σας, χάθηκε. Μόλις χίλια χρόνια πριν οι Ούννοι υπό τον βασιλιά Αττίλα απέκτησαν τέτοια φήμη, μία που μέχρι σήμερα τους κάνει να φαίνονται πανίσχυροι στην ιστορία και τους θρύλους. Είθε το όνομα Γερμανός να επαληθευτεί από εσάς με τέτοιον τρόπο στην Κίνα, ώστε κανένας Κινέζος να μην ξανατολμήσει να στραβοκοιτάξει έναν Γερμανό[…]»
Γουλιέλμος ΙΙ, Αυτοκράτορας της Γερμανίας, 27 Ιουλίου 1900.
O Απρίλης του 1900 ήταν το σημείο καμπής στη διαμάχη μεταξύ των Μπόξερς και των Κινέζων Χριστιανών. Το κίνημα των πρώτων είχε εξαπλωθεί, και τα περιστατικά βίας είχαν αυξηθεί μετά το Κινεζικό νέο έτος. Καθώς οι Χριστιανοί ξεκίνησαν να οπλίζονται για αυτοπροστασία, η διαμάχη έγινε βαθύτερη. Η ξηρασία που είχε οδηγήσει πολλούς αγρότες στο να ενταχθούν στο κίνημα, έπαυσε σε ένα μεγάλο μέρος της Κινεζικής Βόρειας Πεδιάδας, ωστόσο η επαρχία Zhili, στην οποία εντασσόταν τότε το Πεκίνο, παρέμεινε εκτεθειμένη στις κακουχίες. Ο πρέσβης των Η.Π.Α. William H. Conger κατέθεσε την εξής αναφορά:
«Οι παρούσες συνθήκες σε αυτήν την επαρχία είναι επί το πλείστον ευνοϊκές για ένα τέτοιο κίνημα (όπως οι Μπόξερς). Οι άνθρωποι είναι πολύ φτωχοί, έως εχθές (7 Μαΐου) δεν είχε πέσει βροχή για πρακτικά έναν χρόνο, δεν είχε πραγματοποιηθεί το όργωμα, οι καλλιέργειες δεν είχαν σπαρθεί, το έδαφος ήταν υπερβολικά ξηρό και δύσκολο να δουλευτεί με οποιονδήποτε τρόπο, και ως εκ τούτου όλη η ύπαιθρος έχει γεμίσει με πεινασμένους, δυσαρεστημένους, απαισιόδοξους τεμπέληδες, και αυτοί είναι έτοιμοι να ενταχθούν σε οποιαδήποτε οργάνωση τούς προσφερθεί».
Η σπίθα που άναψε τη φλόγα ήταν μία αψιμαχία που προκλήθηκε γύρω από ένα ανούσιο ζήτημα, την υποχρέωση που επιχείρησε να επιβάλλει σε έναν Χριστιανό τεχνίτη ένας Μπόξερ. Η διαφωνία κατέληξε στον εμπρησμό δέκα σπιτιών που ανήκαν σε Χριστιανούς και τουλάχιστον 20 θανάτους από την πλευρά των Μπόξερς. Τα νέα διαδόθηκαν γρήγορα και οι Μπόξερς, θεωρώντας τους Χριστιανούς υπαίτιους, αύξησαν τις επιθέσεις τους. Τα κυβερνητικά στρατεύματα παραήταν λιγοστά για να αναχαιτίσουν την ορμή τους. Στις 22 Μαΐου κατάφεραν να σκοτώσουν έναν Συνταγματάρχη, ονόματι Yang, σε μάχη κοντά στα περίχωρα του Πεκίνου, και η ενθάρρυνση που πήραν από αυτό το γεγονός οδήγησε στην κατάληψη της πόλης Zhuozhou, σε κοντινή απόσταση από την πρωτεύουσα.
Η κατάσταση εκεί ήταν δραματική, καθώς οι τοπικοί στρατιωτικοί ηγέτες ήταν ανήμποροι μπροστά στο ενδεχόμενο μίας επικείμενης εισβολής. Ήδη από τον Ιανουάριο, όταν οι αξιωματούχοι των Qing έδωσαν στους Μπόξερς το δικαίωμα να συγκεντρώνονται και να οργανώνονται ανενόχλητοι, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία και οι Η.Π.Α κατέκριναν σκληρά την απραγία από την πλευρά της Αυτοκρατορίας. Σύντομα, οι διαμαρτυρίες μετατράπηκαν σε απειλές. Περί τα μέσα του Απριλίου, δυτικά πολεμικά πλοία είχαν σταθμευτεί στα λιμάνια του Πεκίνου και του Tianjin. Στις 28 Μαΐου η σιδηροδρομική γραμμή που ένωνε το Πεκίνο με το Tianjin καταστράφηκε, οδηγώντας πολλούς Δυτικούς να πιστεύουν πως η διαφυγή τους απ΄την πρωτεύουσα ήταν πλέον ανέφικτη.
Οι Μπόξερς, σε αυτό το σημείο, δεν αποτελούσαν πλέον ένα κίνημα μόνο κατά της χριστιανικής θρησκείας και των ιεραποστόλων, αλλά κατά των Δυτικών γενικότερα. Στις 10 Ιουνίου ο Βρετανός πρέσβης Claude Maxwell MacDonald αποφάσισε να καταφύγει στη χρήση στρατιωτικής ισχύος. Ο MacDonald παρέπεμψε τον ναύαρχο Edward Seymour να κινηθεί κατά των Μπόξερς, ώστε να διασωθούν οι πρεσβείες του Πεκίνου και οι Δυτικοί και Χριστιανοί Κινέζοι κάτοικοί τους. Οι Μπόξερς κατάφεραν να αναχαιτίσουν την πορεία του Seymour, και η φήμη τους εξαπλώθηκε περαιτέρω.
Οι Μπόξερς ταξίδευαν από την ύπαιθρο της επαρχίας Zhili προς το Πεκίνο σε ομάδες των πέντε με δέκα ανδρών. Το ξενοφοβικό τους μένος το εξαπέλυαν και κατά των Δυτικών και των εκκλησιών τους, αλλά και κατά των αντικειμένων που έφερναν: λάμπες, ρολόγια, φάρμακα, σπίρτα, οτιδήποτε ήταν ξένης προέλευσης. Μαγαζιά που πουλούσαν τέτοια είδη έγιναν στόχος εμπρηστικών επιθέσεων. Στις 12 Ιουνίου δολοφονήθηκε ο Ιαπωνέζος πρέσβης, ενώ σπίτια Χριστιανών Κινέζων καίγονταν αδιακρίτως. Οι περισσότεροι απ΄ τους -πλέον- άστεγους συνέρρεαν προς τη συνοικία των Δυτικών, ελπίζοντας στο ότι οι τελευταίοι θα τους παρείχαν προστασία.
Η κατάσταση εκεί χειροτέρευσε μετά τις 17 Ιουνίου, οπότε έφτασε στην Αυτοκράτειρα ένα έγγραφο που αποτελούσε ένα τελεσίδικο από την πλευρά των Δυτικών: καλούσε για ένα ξεχωριστό κατάλυμα για την Αυτοκράτειρα, και τον έλεγχο των οικονομικών και του στρατού να περάσει στα χέρια των Δυνάμεων. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια μηχανορραφία του Πρίγκιπα Duan, μέρος της μερίδας της αυλής που στήριζε την εξέγερση. Η απάντηση ήταν η κήρυξη του πολέμου κατά των ξένων. Δόθηκε περιθώριο 24 ωρών για τους πρέσβεις και τις οικογένειές τους να εγκαταλείψουν την πρωτεύουσα. Η διστακτικότητά τους επαληθεύτηκε με τον φόνο του Γερμανού πρέσβη Βαρόνου Clemens von Ketteler στις 20 Ιουνίου, στα χέρια των στρατιωτών των Qing.
H πολιορκία του Πεκίνου βρισκόταν πλέον σε πλήρη εξέλιξη, καθώς οι Μπόξερς και τα συμμαχικά κυβερνητικά στρατεύματα στράφηκαν κατά των δυτικών κατοίκων της πρωτεύουσας, οι οποίοι είχαν κλειστεί στις πρεσβείες τους. Οι Κινέζοι εκτόξευσαν περίπου 4.000 βλήματα εναντίον τους, κατάφεραν όμως μόνο 14 απώλειες ανάμεσα στους ξένους. Μεγαλύτερος κίνδυνος υπήρξε η φωτιά, η οποία χρησιμοποιούνταν για να κάψει ζωντανούς τους οχυρωμένους Δυτικούς. Οι Μπόξερς περιπολούσαν τους δρόμους, προέτρεπαν τον λαό να προσεύχεται και διατηρούσαν την πίεση πάνω στους Χριστιανούς και την τελευταία εναπομείνασα εκκλησία τους, τον Βόρειο Καθεδρικό των Καθολικών. Εκεί, 10.000 Μπόξερς προσπάθησαν να σφαγιάσουν 3.000 Χριστιανούς, ενισχυμένους από 40 Γάλλους και Ιταλούς πεζοναύτες, ωστόσο η επίθεσή τους απέτυχε. Η πολιορκία διήρκεσε 55 ημέρες, οπότε τα στρατεύματα του πολιτισμένου κόσμου κατέφθασαν για να πάρουν την εκδίκησή τους.
Στις 28 Ιουλίου τα πρώτα νέα ύστερα από έναν μήνα αποκλεισμού από τον έξω κόσμο έφτασαν στους πολιορκημένους: οι Δυνάμεις είχαν καταλάβει το Tianjin και κινούνταν προς την πρωτεύουσα με 24.000 άνδρες. Η πορεία προς την πρωτεύουσα και η κατάληψή της σημαδεύτηκαν από θηριώδεις καταστροφές κατά του ντόπιου πληθυσμού, από την πλευρά των στρατευμάτων των Δυνάμεων. Η κατοχή του Πεκίνου ακολουθήθηκε από τη λεηλάτησή του και τη σφαγή αμέτρητων Κινέζων. Οι περισσότεροι δεν είχαν καμία σχέση με τους Μπόξερς και το κίνημά τους. Ένας Αμερικανός διοικητής του εκστρατευτικού σώματος καταθέτει:
«Είναι εύκολο να πούμε πως για κάθε έναν Μπόξερ που σκοτώσαμε, αφότου καταλήφθηκε το Πεκίνο, 50 άκακοι χειρώνακτες ή αγρότες, μαζί με όχι λίγες γυναίκες και παιδιά, έχουν σφαγιαστεί».
Η λήξη των εχθροπραξιών έφερε σκληρότατα μέτρα για την Αυτοκρατορία. Το αστρονομικό ποσό των 4.500.000 ράβδων ασημιού έπρεπε να πληρωθεί από την κυβέρνηση ως αποπληρωμή για τα χρέη του πολέμου, και η πρωτεύουσα μαζί με την κυβερνούσα ελίτ ήταν πλέον αιχμάλωτοι των Δυτικών, υποχρεωμένοι στο να διατηρούν την ειρήνη και να συλλέγουν τα χρήματα που έπρεπε να αποπληρωθούν στην ιμπεριαλιστική συμμαχία. Θα χρειαζόταν παραπάνω από μία επανάσταση ώστε η Κίνα να αποκτήσει πίσω τη θέση της ως αντάξια απέναντι στον πολιτισμένο κόσμο.
Βιβλιογραφία
- Johannes Prenzler, ed., Die Reden Kaiser Wilhelms II. [The Speeches of Kaiser Wilhelm II]. 4 volumes. Leipzig, n.d., 2. pp. 209-12.
- Joseph W. Esherick: The Origins of the Boxer Uprising, pp. 280-288, 291-297, 301-311
“SIEGE OF THE PEKING LEGATIONS.”The Sydney Morning Herald (NSW : 1842 – 1954) 22 November 1900
