Της Έλενας Καππέ,
Η Ισπανική γρίπη εκδηλώθηκε το 1918 και ήταν μια πανδημία γρίπης που στη διάρκειά της βρήκαν τον θάνατο 50 εκατομμύρια άνθρωποι.
Η γρίπη μεταδόθηκε από τα πτηνά στον άνθρωπο και αργότερα μεταδόθηκε και μεταξύ των ανθρώπων. Παρόλο που η γρίπη ονομάζεται ισπανική, λέγεται ότι η καταγωγή της είναι από την Άπω Ανατολή αλλά έγινε πρώτη αναφορά γι’ αυτήν από την Ισπανία, εξ ου και το όνομά της.
Τα πρώτα κρούσματά της εκδηλώθηκαν στη Γαλλία τον Απρίλιο του 1918 ανάμεσα στα βρετανικά συντάγματα που στάθμευαν στη Ρουέν και στο Βιμερέ, γαλλικές πόλεις. Καθώς μετακινούνταν τα στρατεύματα μετακινείτο και η ασθένεια. Έτσι τον Μάιο επεκτάθηκε σε όλη τη Γαλλία και την Ιταλία, τη Μεγάλη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη Γερμανία εισήλθε με τους αιχμαλώτους που είχε συλλάβει.
Τον Ιούνιο η πανδημία έφτασε στις Ινδίες, τον Ιούλιο στη Νέα Ζηλανδία και τον Αύγουστο στη Νότιο Αφρική. Έως τον Ιανουάριο του 1919 η Αυστραλία κατόρθωσε να μην πληγεί λόγω μιας αυστηρής καραντίνας.
Στις 10 Ιουλίου του 1918 160.000 κρούσματα έπληξαν το Βερολίνο. Στη Μεγάλη Βρετανία η γρίπη προκάλεσε τον θάνατο 220.000 ανθρώπων, στις Ηνωμένες Πολιτείες σημειώθηκαν πάνω από 550.000 θάνατοι, ενώ στην Ιαπωνία περί τα 250.000 θύματα και στις Ινδίες τα 5 εκατομμύρια.
Το αρνητικό είναι πως δυστυχώς μετά από 102 χρόνια δεν έχει βρεθεί εμβόλιο αλλά ούτε και φάρμακο για την ισπανική γρίπη, κάτι που μας κάνει να αναλογιζόμαστε και την τωρινή κατάσταση με λίγο περισσότερη ανασφάλεια από όσο θα έπρεπε.
Τα κατάλοιπα της ισπανικής κρίσης ήταν, όμως, αρκετά εμφανή και στην τέχνη. Ο ζωγράφος Έγκον Σίλε άφησε μια παρακαταθήκη, στον πίνακά του «Η οικογένεια» απεικονίζεται η γυναίκα του Έντιθ και το παιδί τους. Ένα παιδί το οποίο δε γεννήθηκε ποτέ αφού η έγκυος γυναίκα του πέθανε από την ισπανική γρίπη και τρεις μέρες αργότερα και ο ίδιος. Τον πίνακα ζωγράφισε στο ενδιάμεσο διάστημα. Το «Κίνημα Ντάντα», όπως ονομάστηκε, άδραξε τον παραλογισμό ως βασική επιρροή του. Ένας παραλογισμός που απορρέει από τους εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους τόσο από την γρίπη, όσο και από τον πόλεμο. Ένας παραλογισμός που απορρέει από τις τρομακτικές αλλαγές εκείνης της εποχής.
Ακόμη, στη μουσική ο Άρνολντ Σένμπεργκ δημιούργησε τη δωδεκατονική μουσική, ένα εντελώς νέο μουσικό σύστημα, και η αρχιτεκτονική αποχωρίστηκε από το ρομαντικό διακοσμητικό Γιούγκεντστιλ και γεννήθηκε το Μπαουχάους. Το Μπαουχάους ήθελε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ τέχνης και διακόσμησης, ώστε να δημιουργηθούν καλαίσθητα αντικείμενα που είναι χρήσιμα στην καθημερινότητα. Τα έργα του Μαρσέλ Μπράουερ, ενός εκ των πρωταγωνιστών του κινήματος του Μπαουχάους, δημιουργούσε μινιμαλιστικά αντικείμενα τα οποία ήταν φτιαγμένα από υλικά που απολυμαίνονται εύκολα, για να αποφευχθεί η μετάδοση της γρίπης.
Και σήμερα, όμως, οι καλλιτέχνες και τα μουσεία μέσα από φωτογραφίες και αντικείμενα προσπαθούν να καταγράψουν αυτήν την περίεργη κατάσταση και να αφήσουν παρακαταθήκες για τις επόμενες γενιές.
Η ισπανική γρίπη και η κατάσταση που βιώνουμε τώρα έχουν αρκετά κοινά και το βασικότερο είναι ότι και οι δύο βύθισαν την παγκόσμια κοινότητα σε μια τεράστια κρίση τόσο οικονομική όσο και κοινωνική. Οι άνθρωποι απομονώθηκαν, οι δουλειές σταμάτησαν και ερήμωσαν οι πόλεις. Ωστόσο, το μάθημα που πρέπει να πάρουμε από την ιστορία αυτήν, που όπως φαίνεται επαναλαμβάνεται, είναι πως για όλα υπάρχει λύση και πως ενωμένοι οι άνθρωποι πάντοτε βρίσκουν τρόπο να ξεπερνούν τα προβλήματά τους.
Βιβλιογραφία
- Humphries MO (2014). “Paths of Infection: The First World War and the Origins of the 1918 Influenza Pandemic”. War in History. pp. 55–81
- Anna Purna Kambampaty (2020), How Artists tried to make sense of the world in the wake of 1918 flu pandemic, Time Magazine
