Του Συμεών Κωνσταντίνου,
Ως ιδιαίτερος κλάδος του δικαίου, το εμπορικό δίκαιο καλείται να ρυθμίσει τους κανόνες διεξαγωγής των εμπορικών συναλλαγών. Συναλλαγές, οι οποίες προϋποθέτουν την «εμπορικότητα» τους. Έτσι, λοιπόν, μια πράξη, μια δραστηριότητα, ένα πρόσωπο (φυσικό ή νομικό) θα αποκτήσει την εν λόγω ιδιότητα με τη μέθοδο των συστημάτων εμπορικότητας.
Τα συστήματα εμπορικότητας διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:
α) Το αντικειμενικό
β) Το υποκειμενικό
γ) Το σύστημα της εμπορικής επιχείρησης
Αρχικά, (α) το αντικειμενικό σύστημα (κατά πολλούς συγγραφείς το ισχύον στην Ελλάδα) εστιάζει στην πράξη, καθιστώντας το πρόσωπο που τη διενεργεί δευτερεύον. Έτσι, η έννοια του εμπόρου είναι ύστερη έννοια και οι πράξεις χαρακτηρίζονται εμπορικές εφόσον βρίσκονται μεταξύ αυτών που παραθέτει ο νόμος στα άρθρα 2 και 3 του Βασιλικού Διατάγματος (ΒΔ) της 2/14.5.1835. Σε αντίστροφη λογική, (β) το υποκειμενικό σύστημα εστιάζει στο πρόσωπο του εμπόρου και έτσι, εμπορικές καθίστανται οι πράξεις που διενεργούνται αποκλειστικά από εμπόρους. Στα εν λόγω συστήματα, ο νόμος προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά του εμπόρου, (γ) το σύστημα της εμπορικής επιχείρησης απομακρύνεται από την ευρεία έννοια του εμπόρου και θέτει ως κριτήριο εμπορικότητας την εμπορική επιχείρηση. Συνεπώς, ο επιχειρηματίας που ασκεί συστηματικά εμπορική δραστηριότητα με σκοπό το κέρδος καθίσταται έμπορος. Το σύστημα που ακολουθείται στην Ελλάδα είναι μικτό, αποτελούμενο τόσο από αντικειμενικά όσο και από υποκειμενικά στοιχεία. Ειδικότερα, ο νόμος περιλαμβάνει τον «κατάλογο» των εμπορικών πράξεων (πρωτότυπες εμπορικές πράξεις), όμως εμπορική χαρακτηρίζεται και μια πράξη εφόσον:
1. διενεργείται από έμπορο για χάρη της εμπορίας του (παράγωγες εξ υποκειμένου πράξεις) ή
2. συνδέεται στενά με μια άλλη εμπορική πράξη (παράγωγες εξ αντικειμένου πράξεις).
Πως μεταφράζονται όλα τα παραπάνω στην πράξη;
- Έστω πως ένας ιδιώτης ανακαλύπτει τυχαία μια συμφέρουσα προσφορά αγοράς μεγάλης ποσότητας υποδημάτων και αποφασίζει να τα αγοράσει με σκοπό την μεταπώληση τους (και άρα την επίτευξη κέρδους). Η επικείμενη μεταπώληση στα μάτια του νόμου θα είναι πράξη εμπορική ασχέτως της ιδιότητας του ιδιώτη αφού κατά το άρθρο 2 εδ.α ́του ΒΔ της 2/14.5.1835: «O νόμος θεωρεί πράξεις εμπορικάς: Τας αγοράς προϊόντων γης ή τέχνης, τας οποίας ήθελε κάμει τις, είτε διά να μεταπωλήση ταύτα ακατέργαστα, ως τα ηγόρασεν, ή κατειργασμένα και μεταποιημένα εις χειροτεχνήματα, είτε επί σκοπώ να μισθώση απλώς την χρήσιν αυτών». (Πρωτότυπη εμπορική πράξη)
- Στο ίδιο παράδειγμα, αν υποτεθεί ότι ο ιδιώτης προβεί σε σύμβαση δανείου, προκειμένου να βρει το αναγκαίο κεφάλαιο για να αγοράσει το εμπόρευμα, τότε η σύμβαση του δανείου παρότι σύμβαση αστικού δικαίου (αρ.806 ΑΚ), λόγω της στενής σχέσης με την πράξη μεταπώλησης θα καταστεί εμπορική. (παράγωγη εξ αντικειμένου εμπορική πράξη).
- Στην περίπτωση που το παραπάνω πρόσωπο ασκεί συστηματικά εμπορικές πράξεις κατά σύνηθες επάγγελμα, βάσει του άρθρου 1 του ΒΔ 19.4/1.5.1835, καθίσταται έμπορος. Έτσι, εάν προκειμένου να εξυπηρετήσει την επιχείρηση υποδημάτων που διενεργεί, αγοράσει π.χ. σύστημα υπολογιστών προκειμένου να καταγράφει λογιστικές εργασίες που αφορούν την επιχείρηση του, τότε η αστική πράξη της αγοράς θα καταστεί εμπορική. (παράγωγη εξ υποκειμένου εμπορική πράξη).
Βέβαια το Ελληνικό δίκαιο αποδίδει την «εμπορικότητα» σε πρόσωπα και με τρόπο τυπικό. Δηλαδή, από το γεγονός και μόνο ότι ο νόμος το αναφέρει, συγκεκριμένα πρόσωπα καθίστανται έμποροι. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα συνιστούν οι χρηματιστές και οι μεσίτες χρηματιστηρίου καθώς επίσης και το νομικό πρόσωπο της Ανώνυμης Εταιρείας (αρ. 1 παρ.2 Ν.4548/2018).
Πηγές
- Περάκης Ευάγγελος, Γενικό Μέρος του Εμπορικού Δικαίου (Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, εκδ. 2η, 2018)
- Ρόκας Ν., Περάκης Ε., Γενικό Μέρος Εμπορικού Δικαίου- Αξιόγραφα (Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, εκδ. 2η, 2018)
- Αλεξόπουλος Αθανάσιος, επιτομή Γενικού Μέρους Εμπορικού Δικαίου
Γεννήθηκε στην Αθήνα όπου και κατοικεί τα τελευταία χρόνια. Είναι απόφοιτος της Νομικής σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάζεται ως ασκούμενος δικηγόρος και οι τομείς ενδιαφέροντός του είναι το Αστικό και Εμπορικό Δίκαιο. Στον ελεύθερο του χρόνο ασχολείται με τη γυμναστική και του αρέσουν τα ταξίδια.
