Του Σωτήρη Αγράφα,
Τις τελευταίες εβδομάδες οι ζωές μας έχουν αλλάξει ριζικά, οδηγώντας μας στην αυτοαπομόνωση για την προστασία της δημόσιας υγείας από έναν αόρατο εχθρό που έχει αφαιρέσει από πολλούς, τόσο ύπουλα και μαζικά, το δικαίωμα στην ζωή. Η νέα πραγματικότητα έχει οδηγήσει πολλούς σε ενδοσκόπηση, με αποτέλεσμα να αναθεωρήσουν βασικές αξίες και καταστάσεις, τις οποίες θεωρούσαν δεδομένες, που όμως τελικά – όπως φαίνεται – δεν είναι. Μολονότι το δικαίωμα στην ζωή είναι αναμφισβήτητα πανανθρώπινο δικαίωμα, αίρεται το ερώτημα αν η ίδια η ζωή ή η αξιοπρέπεια της ζωής πρέπει να εκλαμβάνεται ως ύψιστη αξία.
Το δικαίωμα στην ζωή είναι κατοχυρωμένο και αναφαίρετο και προστατεύεται από όλα τα συντάγματα των σύγχρονων κρατών. Μάλιστα, σε αυτό βασίζονται τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτά αναγράφονται στην Οικουμενική διακήρυξη του ΟΗΕ, όπου υπογραμμίζεται ότι ο καθένας από εμάς από την στιγμή της γέννησης του τα κατέχει. Η σημασία της ανθρώπινης ζωής βρίσκεται ήδη – και δικαίως – ψηλά στον αξιακό κώδικα και στις συνειδήσεις των ανθρώπων, καθώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ελευθερία, την δημοκρατία και την ασφάλεια. Παρόλο που η αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ζωής βρίσκεται ανάμεσα στα πρωταρχικά και βασικά δικαιώματα, παρεισφρέουν έντονα υποκειμενικοί παράγοντες σχετικά με το τι θεωρείται αξιοπρεπής ζωή.
Ζώντας σε μια κοινωνία ακραίων ανισοτήτων, η έννοια της αξιοπρέπειας φαίνεται να λαμβάνει διαφορετική σημασία στις αναπτυγμένες και στις λεγόμενες αναπτυσσόμενες χώρες. Μάλιστα, η ίδια η διάκριση των χωρών με κριτήρια την πρόοδο και την οικονομική τους δύναμη φαίνεται να επιβεβαιώνει τον κανόνα. Την ίδια στιγμή που η Ευρώπη και όλος ο μοντέρνος κόσμος μαστίζονται από έναν νέο ιό, χώρες τις Αφρικής και της Ασίας δεν χρειάζεται να ανησυχούν για αυτό, καθώς οι κάτοικοί τους πεθαίνουν από ασθένειες που έχουν αφανιστεί ή θεωρούνται εντελώς ακίνδυνες και ιάσιμες για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Άνθρωποι ζουν για να εργάζονται για ελάχιστα χρήματα, σε άθλιες συνθήκες εργασίας, ανέχονται την κακομεταχείριση και σωπαίνουν μπροστά στην ανάγκη για επιβίωση. Παράλληλα, στη Δύση, η πρόσβαση στο διαδίκτυο, η ιατρική περίθαλψη σε υπερσύγχρονα συστήματα υγείας, τα εργασιακά δικαιώματα θεωρούνται δείκτες ευζωίας και αγαθά που κανείς δεν νοείται να ζει με την απουσία τους. Όμως μήπως η αξιοπρέπεια υπερβαίνει την σημασία του ενστίκτου της επιβίωσης;
Το φύλο, η καταγωγή, η ηλικία, η μόρφωση, το εισόδημα, οι προτιμήσεις είναι σημαντικοί παράγοντες που ορίζουν τις συνθήκες ύπαρξής μας, οι οποίες είναι αναμφίβολα συσχετισμένες με την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Θα ήταν σφάλμα να θεωρείται η υποβάθμιση της αξιοπρέπειας της ανθρώπινης ζωής ως κάτι το τόσο μακρινό που δεν εντοπίζεται στα ανεπτυγμένα κράτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο λεγόμενος «τέταρτος κόσμος», οι άποροι, δηλαδή, των μεγαλουπόλεων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης και στερούνται βασικά αγαθά. Οι περιπτώσεις είναι πολλές: οι άνεργοι, οι μετανάστες, οι τοξικοεξαρτημένοι και πολλές άλλες ομάδες, που υπόκεινται σε διακρίσεις, κοινωνικό αποκλεισμό και ρατσιστική αντιμετώπιση, είναι άτομα που δεν δύνανται – λόγω της διαφοροποίησής τους από τα πρότυπα της «κανονικότητας» – να παρέχουν σε αυτούς και την οικογένεια τους μια καλύτερη ζωή βελτιώνοντας το βιοτικό τους επίπεδο.
Οι λόγοι που η αξιοπρέπεια της ζωής πρέπει να θεωρείται ύψιστη αξία είναι προφανείς, μερικούς από τους οποίους ανέφερα παραπάνω. Κάθε ανθρώπινο ον είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο και αξίζει να καθορίζει την ζωή του, επιλέγοντας να ζήσει όπως εκείνο επιθυμεί. Το δικαίωμα για μια ζωή με αξιοπρέπεια συνάδει με το δικαίωμα στην ζωή. Παρόλο που η σύγχρονη κοινωνία φαίνεται να μειώνει συνεχώς την δυνατότητα για καλύτερες συνθήκες ζωής, μόνο αν κατανοήσουμε την αξία του ανθρώπου και σεβαστούμε τον συνάνθρωπο ως οντότητα, συνειδητοποιώντας έτσι την πραγματική έννοια της ισότητας σε όλες τις πτυχές της, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την κρίση της κατάπτωσης της αξίας της ανθρώπινης ζωής και ο άνθρωπος θα μπορέσει να βρεθεί ξανά στο επίκεντρο.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2001 όπου και μεγάλωσε. Είναι πρωτοετής φοιτητής του τμήματος Επικοινωνίας & Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μιλάει Αγγλικά και Γαλλικά. Λατρεύει τις φωτογραφίες και τα ταξίδια, για τα οποία γράφει στο OffLine Post.
