Του Θεόφιλου Νούση,
Ο Σοφοκλής Βενιζέλος, γιος του Ελευθέριου Βενιζέλου, διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή, κατά τη διάρκεια της ζωής του. Υπήρξε λιγότερο γνωστός σε σύγκριση με τον πατέρα του, όμως η πολιτική του σταδιοδρομία δεν είναι καθόλου αμελητέα. Ήταν ένας πολιτικός ο οποίος δεν ήθελε ιδιαίτερα να βρίσκεται στο προσκήνιο, του οποίου η μορφή όμως, αξίζει να αναφερθεί και να μνημονεύεται.
Γεννήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 1894 στο πατρικό σπίτι της οικογένειας Βενιζέλου στη Χαλέπα Χανίων της Κρήτης. Πατέρας του ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και μητέρα του η Μαρία Σοφοκλή Κατελούζου ή Ελευθερίου, των οποίων ήταν το μικρότερο από τα δύο παιδιά τους. Η μητέρα του έπαθε λοίμωξη (επιλόχειο πυρετό) μετά την γέννηση του και υπέκυψε οκτώ ημέρες αργότερα. Το 1896, στη διάρκεια της Μεταπολιτευτικής επαναστάσεως η κατάσταση χειροτέρευε στην Κρήτη και οι Τούρκοι γίνονταν ολοένα και πιο απειλητικοί. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, για να προστατεύσει τον Σοφοκλή και τον αδερφό του Κυριάκο, τους έστειλε μαζί με τη γιαγιά τους Στυλιανή στη Μήλο. Η Στυλιανή Βενιζέλου πέθανε το 1897 και κηδεύτηκε στη Μήλο. Έτσι, ο Κυριάκος και ο Σοφοκλής μεγάλωσαν κοντά στην θεία τους Μαριώ Βενιζέλου. Ο Σοφοκλής τελείωσε το Δημοτικό το 1904 και γράφτηκε στο Ελληνικό σχολείο Χανίων, ενώ το 1906 άρχισε σπουδές στο φημισμένο Λύκειο «Κοραής» και το 1909 γράφτηκε στο Γυμνάσιο Χανίων, από το οποίο αποφοίτησε το 1911.
Ο Σοφοκλής έγινε δεκτός στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και το 1912 με την κήρυξή του Α’ Βαλκανικού πολέμου προβιβάστηκε στο βαθμό του Λοχία και στάλθηκε στο Μέτωπο. Το 1914 αποφοίτησε από τη Σχολή και ονομάστηκε Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού. Το 1916 ως υπολοχαγός Πυροβολικού ακολούθησε τον πατέρα του στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης. Το 1917 πήρε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο ως Διοικητής Λόχου στο Μακεδονικό μέτωπο, ενώ το 1918 μετά τη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας, κατέβηκε στη Θεσσαλονίκη και ανέλαβε την επικοινωνία ανάμεσα στο Ελληνικό και το συμμαχικό στρατηγείο. Προς τα τέλη του έτους με το βαθμό του Λοχαγού, ανέλαβε υπασπιστής του πατέρα του, ο οποίος τότε ήταν Πρωθυπουργός και υπουργός Στρατιωτικών και τον συνόδευσε στη διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι, όπου γνώρισε την μετέπειτα σύζυγό του Κάθλην Ζερβουδάκη, γόνο πλούσιας Ελληνοαιγυπτιακής οικογένειας. Το καλοκαίρι του 1920 ο Σοφοκλής Βενιζέλος έλαβε μέρος στην Μικρασιατική εκστρατεία.
Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου αποχώρησε από το στρατό, με το βαθμό του Ταγματάρχη, για να συμμετάσχει στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, όπου και εκλέχθηκε βουλευτής Χανίων, ξεκινώντας έτσι την πολιτική του καριέρα. Μετά την ήττα των Φιλελευθέρων στις εκλογές, ο Σοφοκλής ακολούθησε τον πατέρα του στην αυτοεξορία του στην Νίκαια της Γαλλίας. Στα τέλη του 1921, ο Σοφοκλής και η σύζυγος του πήγαν στην Αίγυπτο με την προοπτική να εγκατασταθούν εκεί μόνιμα, όμως θα παρέμεναν μόλις έξι μήνες. Μετά την επάνοδο του Ελευθερίου Βενιζέλου στην Ελλάδα το 1922, ο Σοφοκλής επανήλθε στο στράτευμα και το 1923 διορίσθηκε στρατιωτικός ακόλουθος στην Ελληνική πρεσβεία στο Παρίσι, όπου παρέμεινε επί οκτώ χρόνια και στο τέλος του 1930 αποστρατεύτηκε μετά από αίτηση του, με το βαθμό του Συνταγματάρχη.
Μετά τις εκλογές Μαρτίου του 1933, στις οποίες επικράτησε το «Λαϊκό Κόμμα», ο Σοφοκλής θεωρήθηκε ότι είχε αναμειχθεί στην αποτυχημένη απόπειρα του Νικολάου Πλαστήρα και κατέφυγε για μια ακόμη φορά στο Παρίσι. Ο Σοφοκλής, αν και γνώριζε την προπαρασκευή του κινήματος του Μαρτίου του 1935, δεν αναμείχθηκε σ’ αυτό. Επέστρεψε στην Ελλάδα τον Μάρτιο του 1936, όταν πέθανε ο πατέρας του. Τότε, συναντήθηκε με το βασιλιά Γεώργιο Β’ στα πλαίσια μίας προσπάθειας συνεννόησης και παράλληλα εξελέγη το τρίτο μέλος της διοικούσας επιτροπής του Κόμματος των Φιλελευθέρων, μαζί με τον Θεμιστοκλή Σοφούλη και τον Στυλιανό Γονατά.
Το 1940, μαζί με την οικογένειά του, έφυγε από την Ευρώπη και ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη, όπου παρουσιάστηκε στο Ελληνικό προξενείο στις 28 Οκτωβρίου δηλώνοντας ότι επιθυμεί να στρατευθεί. Τον επόμενο χρόνο ανακλήθηκε από την εφεδρεία και ανέλαβε καθήκοντα στρατιωτικού ακόλουθου στην Ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον. Κατά τη γερμανική κατοχή κατέφυγε στη Μέση Ανατολή και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου, ανάλαβε το υπουργείο Ναυτικών στο Κάιρο και έγινε αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος του Γεωργίου Παπανδρέου, ενώ τον Απρίλιο του 1944 για λίγες ημέρες υπήρξε Πρωθυπουργός.
Μετά την απελευθέρωση πολιτεύτηκε ως αρχηγός του Κόμματος των Βενιζελικών Φιλελευθέρων. Τον Φεβρουάριο του 1948 επιστρέφοντας από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής αγόρασε σπίτι στην οδό Νεοφύτου Δούκα στην Αθήνα, όπου κατοίκησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Το 1950 έγινε Πρωθυπουργός για ένα βραχύ διάστημα, κατά την Άνοιξη, ενώ από τα μέσα Αυγούστου έως τον Οκτώβριο του 1951 ανέλαβε την πρωθυπουργία και παρέμεινε ο μοναδικός αρχηγός του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Το 1954 παραχώρησε την αρχηγία στον Γεώργιο Παπανδρέου και αποφάσισε να αποσυρθεί από την πολιτική, όμως στις 11 Απριλίου 1955 επέστρεψε στην ενεργό πολιτική και ίδρυσε τη Φιλελευθέρα Δημοκρατική Ένωση. Το 1957 τα δύο κόμματα συγχωνεύτηκαν σε ενιαία πολιτική οργάνωση με συναρχηγούς τον ίδιο και τον Παπανδρέου για ένα χρόνο και έπειτα, έμεινε μόνος αρχηγός έως το 1961. Τότε δημιουργήθηκε η Ένωση Κέντρου, συμμετείχε στις εκλογές που έμειναν στην ιστορία ως «της βίας και νοθείας», ενώ έλαβε μέρος στον Ανένδοτο Αγώνα και όταν το 1963 η κεντρώα παράταξη επικράτησε κατά της ΕΡΕ, συμμετείχε στην κυβέρνηση υπό την πρωθυπουργία του Γεωργίου Παπανδρέου, ως Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως και υπουργός Εξωτερικών. Στις 6 Φεβρουαρίου ο Σοφοκλής Βενιζέλος, ως συναρχηγός της Ενώσεως Κέντρου πραγματοποίησε ομιλία στα Χανιά. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, μαζί με τους συνεργάτες του, επιβιβάστηκε στο επιβατικό πλοίο «Ελλάς» το οποίο αναχώρησε από τη Σούδα με κατεύθυνση τη Σύρο και τελικό προορισμό τον Πειραιά. Ο Βενιζέλος αφού γευμάτισε, λίγο μετά τις 11 τη νύχτα αποσύρθηκε στην καμπίνα του, όμως άρχισε να μην αισθάνεται καλά. Λίγα λεπτά αργότερα ειδοποίησε τον καρδιολόγο και φίλο του Γεώργιο Καρούζο, ο οποίος τον βρήκε όρθιο δίπλα σε ένα φινιστρίνι να προσπαθεί να αναπνεύσει.
Ο γιατρός διέγνωσε οξύ πνευμονικό οίδημα και προσπάθησε να το αντιμετωπίσει με ενέσεις. Ταυτόχρονα, το πλοίο επέστρεφε στη Σούδα και ειδοποιήθηκε το Ναυτικό Νοσοκομείο να έχει έτοιμο ασθενοφόρο στην προβλήτα, όμως ο Βενιζέλος εξέπνευσε στη διάρκεια της διαδρομής της επιστροφής.
Στην πραγματικότητα ο Σοφοκλής Βενιζέλος κυριαρχούσε στο πολιτικό προσκήνιο από τον πόλεμο και μετά. Δεν είναι τυχαίο ότι συγκρότησε έξι συνολικά κυβερνήσεις, αλλά μία μόνο ήταν εκείνη που ξεπέρασε σε διάρκεια το ένα έτος. Ο ίδιος πολλές φορές απέφυγε να ασχοληθεί με την ουσία της πολιτικής και περιορίστηκε σε ένα ρόλο αναζήτησης λύσεων μέσα από το παρασκήνιο και τις συνεννοήσεις κορυφής. Η ιστορία έδειξε ότι δεν είχε το χάρισμα της ρητορείας του Γεωργίου Παπανδρέου, ούτε την επικοινωνία με το λαό που είχε ο πατέρας του Ελευθέριος Βενιζέλος. Ωστόσο, ήταν πολύ αγαπητός στον κόσμο των φιλελευθέρων και ειδικά στην Κρήτη.
Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί πως, ο Σοφοκλής υπήρξε μια ιδιαίτερα σημαντική πολιτική προσωπικότητα, η οποία πέρασε από την Ελλάδα. Το γεγονός ότι δεν έμεινε τόσο έντονα στην μνήμη της κοινωνίας ίσως οφείλεται, στο ότι ήταν γιος του Ελευθέριου Βενιζέλου, του οποίου η πολιτική ύπαρξη και τα επιτεύγματα, επισκίασαν εν μέρει την πολιτική σκηνή πριν και μετά αυτού. Η πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού, όταν ακούει ή αναφέρεται στο όνομα Βενιζέλος, απευθύνεται στον Ελευθέριο και μόνο. Επίσης, οι αναταραχές και η αστάθεια κατά τη διάρκεια της πολιτικής καριέρας του Σοφοκλή, ίσως δεν του επέτρεψαν να προβεί σε μεγαλύτερες πολιτικές κινήσεις και επιτεύγματα.
Παρ’ όλα αυτά όμως, ο Σοφοκλής Βενιζέλος, υπήρξε ένας άξιος και δυναμικός πολιτικός της ελληνικής πολιτικής σκηνής, εντός και εκτός Ελλάδος, ο οποίος με τη συνεισφορά του ευεργέτησε την χώρα, οδηγώντας την σε μια πιο σταθερή πορεία και βοηθώντας την να ορθοποδήσει. Λιγότερο γνωστός αλλά εξίσου σημαντικός με τους υπολοίπους πολιτικούς της εποχής του, ο Σοφοκλής άσκησε σημαντική πολιτική, κυρίως εκ του παρασκηνίου.
ΠΗΓΕΣ
- Ο αινιγματικός Σοφοκλής Βενιζέλος, Εκπομπή Πρωτοσέλιδα ιστορίας
- Η κηδεία του Σοφοκλή Βενιζέλου, Ιστορικό αρχείο ΕΡΤ.
- Ελευθέριου Σκιαδά, 100 χρόνια Όμιλος Αντισφαίρισης Αθηνών 1895-1995, Μικρός Ρωμηός Ε.Π.Ε., ISBN 960-85466-2-1, σελ. 138
- Ο θάνατος του Σοφοκλή Βενιζέλου – 40 χρόνια μετά
- Ο θάνατος του Σοφοκλή Βενιζέλου, Ιστορικό Λεύκωμα 1964, σελ. 76-77, Καθημερινή (1997)
- «Τα γεγονότα 1964» — Άρθρο-χρονικό του Θανάση Αντωνόπουλου με αναφορά στον ξαφνικό θάνατο του Σοφοκλή Βενιζέλου· από την εφημερίδα Τα Νέα, Δευτέρα 27 Δεκεμβρίου 1999.
- Σοφοκλής Βενιζέλος, Βιογραφικό του Σοφοκλή Βενιζέλου.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- «Σοφοκλής Ελευθερίου Βενιζέλος, Η πολιτική διαδρομή, Το πρόσωπο, Η εποχή», συλλογικό, Εκδόσεις ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ.
- «Σοφοκλής Ελευθερίου Βενιζέλος – Βιογραφία (1894-1964)», Δάφνης Γρηγόριος, Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ
Γεννήθηκε το 1994 στη Γερμανία και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος του τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Αυτή τη περίοδο, κάνει μεταπτυχιακό με τίτλο "International Public Administration" στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Έχει κάνει πρακτική στην Black Sea Trade and Development Bank και δουλεύει ως ιδιωτικός υπάλληλος. Μιλάει άπταιστα αγγλικά και γερμανικά, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την πολιτική, τις διεθνείς σχέσεις και την γεωπολιτική και έχει παρακολουθήσει πολλά επιστημονικά συνέδρια, ανάλογων θεματικών.
