Του Ιάσονα Χαλκίδη,
Από τη θέσπιση κοινής ευρωπαϊκής χρηματοοικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής, ο προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαδραματίζει έναν καθοριστικό ρόλο στην ενεργή και επιτυχημένη εφαρμογή των διαφόρων προγραμμάτων, δραστηριοτήτων και πρωτοβουλιών της Ένωσης. Ταυτόχρονα, θέτει τα θεμέλια για ένα καλύτερο μέλλον για την ΕΕ, τα θεσμικά της όργανα και τους πολίτες της. Ειδικότερα, μέσω του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ), που είναι ουσιαστικά το σύνολο των δημοσιονομικών προοπτικών της ΕΕ και ο μακροπρόθεσμος (επταετής) προϋπολογισμός της Ένωσης, καθορίζονται τα όρια των δαπανών της ΕΕ σύμφωνα με τις πολιτικές της προτεραιότητες, διασφαλίζεται η δημοσιονομική πειθαρχία της και διευκολύνεται η έγκριση του ετήσιου προϋπολογισμού της. Με άλλα λόγια, η διαμόρφωση του προϋπολογισμού της ΕΕ για κάθε αντίστοιχη περίοδο είναι μια δύσκολη διαδικασία για την Ένωση και τα όργανα της, η οποία έχει την ευθύνη έναντι κάθε κράτους μέλους της να εναρμονίσει τις δαπάνες αυτών και τη συμβολή τους στον κοινό προϋπολογισμό, με απώτερο στόχο την πραγματοποίηση των ανεξάρτητων εθνικών ή γενικότερων ευρωπαϊκών σχεδίων.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί πως διάφορες κρίσεις ή επιμέρους προβλήματα που μπορεί να απασχολούν το κοινό Ευρωπαϊκό οικοδόμημα, όπως η σύγχρονη μεταναστευτική κρίση, επηρεάζουν της διαμόρφωση των ΠΔΠ και του προϋπολογισμού. Ειδικότερα, από τη δεκαετία του 1990, και ειδικά κατά την περίοδο 2015-2020, εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες διέσχισαν τη Μεσόγειο Θάλασσα και τα ευρωπαϊκά χερσαία σύνορα με την Τουρκία, προσπαθώντας να φύγουν από τις χώρες τους για να εισέλθουν στην ΕΕ και να αναζητήσουν καταφύγιο και άσυλο. Εξαιτίας αυτής της κατάστασης, τόσο τα κράτη-μέλη ατομικά όσο και η Ένωση στο σύνολό της, προσπάθησαν να διαμορφώσουν τα κατάλληλα συστήματα και πολιτικές μετανάστευσης και ασύλου, προκειμένου να διαχειριστούν ενεργά αυτήν την κατάσταση και να επιλύσουν τα προβλήματα που συνεπάγεται μια τέτοια κατάσταση. Τέτοια γεγονότα και κίνητρα, μπορούν να θεωρηθούν ως λόγοι που θα μπορούσαν να οδηγήσουν την ΕΕ σε δημοσιονομικές αλλαγές και μετασχηματίσεις του προϋπολογισμού της.
Επί του παρόντος, ένα μεγάλο μέρος των συνολικών ευρωπαϊκών δαπανών έχει συμβάλει κυρίως σε τρεις πολιτικές: την Κοινή Γεωργική Πολιτική, την Κοινή Αλιευτική Πολιτική και την Πολιτική Συνοχής. Φτάνοντας στο τέλος της τρέχουσας περιόδου του ΠΔΠ (2014-2020), είναι σαφές ότι οι κύριες δαπάνες που επικεντρώθηκαν κυρίως στους δημοσιονομικούς τομείς, και προγράμματα της γεωργικής βιώσιμης ανάπτυξης, τη χρήση φυσικών πόρων, τη βοήθεια των φτωχών περιφερειών και τη κοινωνικές πρωτοβουλίες με στόχο την ευρωπαϊκή συνοχή. Όσον αφορά το επόμενο ΠΔΠ (2021-2027), που βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση, η Επιτροπή εξέδωσε μέσω της επίσημης πρότασής της την αύξηση της χρηματοδότησης της Ένωσης σε ορισμένους τομείς, όπως η «νέα πράσινη συμφωνία», η διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης, η βελτίωση των συνοριακών ελέγχων, οι νέες προκλήσεις ασφάλειας και την καινοτομία.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεωρεί την πρόταση της για το νέο ΠΔΠ ως μια ευκαιρία για να προωθήσει περαιτέρω τις ατζέντες για την επιτάχυνση της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωση και να παροτρύνει τον εκσυγχρονισμό του συστήματος των ιδίων πόρων της Ένωσης. Παρόλο που πρόκειται για θέματα που εξακολουθούν να περνούν από έντονες πολιτικές διαπραγματεύσεις, ειδικά από τις χώρες του Χανζεατικού γκρουπ (που αποτελείται κυρίως από τις Κάτω Χώρες, τη Δανία, τη Σουηδία και την Αυστρία) και από την Επιτροπή μέσω των νέων δημοσιονομικών πολιτικών που περιέχονται στο ΠΔΠ 2021-2027, όπως αυτή της Μετανάστευσης και της Διαχείρισης των Συνόρων, αυτή σκοπεύει να αντιμετωπίσει το νέο αναδυόμενο, και σε αρκετές περιπτώσεις αμφιλεγόμενο ζήτημα της μεταναστευτικής κρίσης μέσα από τη νέα δημοσιονομική της ατζέντα.
Επιπρόσθετα, υπάρχουν και άλλα σημαντικά ζητήματα ενδέχεται να προκύψουν κάτω από την ευρωπαϊκή ομπρέλα και να επιβάλλουν αλλαγές στη διαμόρφωση του προϋπολογισμού και του ΠΔΠ της ΕΕ. Ένα άλλο παράδειγμα κρίσης που έχει σημαντικό αντίκτυπο στις διαπραγματεύσεις για το ΠΔΠ 2021-2027, είναι η τρέχουσα κατάσταση σχετικά μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ, όσον αφορά τη συμβολή της πρώτης στην κοινή δομή του Ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και το BREXIT που έγινε πραγματικότητα στις 31 Ιανουαρίου του 2019. Η πραγματοποίηση της βρετανικής εξόδου από την ΕΕ, ενδέχεται να οδηγήσει σε σημαντική μεταβολή της οικονομικής συνεισφοράς των εναπομεινάντων 27 κρατών μελών και τη μετατόπιση των οικονομικών προτεραιοτήτων της ΕΕ σε τομείς που συνδέονται με άλλες κρίσεις, όπως για παράδειγμα η μεταναστευτική κρίση και η πρόσφατη υγειονομική κρίση του κορωνοϊού. Εν τω μεταξύ, το BREXIT θα έχει επίσης αντίκτυπο στους κύριους οικονομικούς στυλοβάτες της ΕΕ, όπως η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία, οι οποίοι ενδέχεται να χρειαστεί να πληρώσουν περισσότερα για περαιτέρω Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση οικονομικά και δημοσιονομικά, και εκτός τη Γερμανίας, οι δυο υπόλοιπες χώρες εξακολουθούν να είναι αρκετά διστακτικές σχετικά με το πόσο μπορούν πραγματικά να συμβάλουν στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Επιπλέον, αυτή η κατάσταση προκαλείται κυρίως από διάφορα σημεία πίεσης προς την κοινή ευρωπαϊκή δομή και τις εθνικές οικονομίες, ειδικότερα τα τελευταία πέντε χρόνια, αναγκάζοντάς τις έτσι να αυξήσουν τις δαπάνες τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τέτοια σημεία πίεσης είναι νέες προκλήσεις για την ασφάλεια που πρόσφατα ήρθαν στο προσκήνιο. Πιο συγκεκριμένα, τέτοια σημεία πίεσης είναι οι προσπάθειες για τη διαχείριση των ευρωπαϊκών συνόρων, και πιο πρόσφατα των ελληνικών χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων με την Τουρκία, η συνεχής και γρήγορη αύξηση της μεταναστευτικής κρίσης, που χτυπά την ευρωπαϊκή πόρτα.
Τέλος, τα προαναφερθέντα γεγονότα, όπως είναι φυσικό, αυξάνουν την ανάγκη ενίσχυσης της δημοσιονομικής διακυβέρνησης της Ευρωζώνης και της στήριξης του σημερινού status quo της Ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Ειδικότερα, κρίσεις όπως το μεταναστευτικό, η διαχείριση των συνόρων των κρατών μελών, το BREXIT και η κρίση του κορωνοϊού, επηρεάζουν την αναμόρφωση του κοινού ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και την τροποποίηση του υπό διαπραγμάτευση ΠΔΠ, ένα ζήτημα που όπως όλα δείχνουν δεν αποκλείεται και να λυθεί οριακά, στα τέλη του έτους.
Είναι βαλκανιολόγος, 25 χρονών και κατάγεται από την Θεσσαλονίκη. Κάνει το μεταπτυχιακό του στις Ευρωπαϊκές Σπουδές, με ιδιότητα τις Δημόσιες Σχέσεις και τη Διοίκηση, στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ στην Ολλανδία. Έχει διατελέσει ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ, έχει αρθρογραφήσει σε ιστοσελίδες και ηλεκτρονικά περιοδικά και ομιλεί 5 ξένες γλώσσες.
