Του Στέφανου Κωστούρου,
Στις αρχές του 1945 το μέτωπο στην Ευρώπη έπαιρνε σιγά σιγά την τελική του έκβαση. Οι Δυτικοί Σύμμαχοι βρίσκονταν ante portas από τον ποταμό Ρήνο και τη βιομηχανική περιοχή της Ρουρ. Από την άλλη πλευρά, οι Σοβιετικοί, έχοντας κονιορτοποιήσει το γερμανικό μέτωπο, από την ανατολική Πρωσία και την Πολωνία προετοιμάζονταν για την εξόρμησή τους στη γερμανική ενδοχώρα. Η Γερμανία του Χίτλερ πλέον δε θυμίζει σε τίποτα την κραταιά δύναμη, που κατέκτησε όλη την Ευρώπη με τον κεραυνοβόλο πόλεμο (Blitzkrieg) πριν από 5 χρόνια. Ο ίδιος ο Χίτλερ, κρυμμένος στο υπόγειο καταφύγιό του στο Βερολίνο, φανερά εξασθενημένος (έπασχε από πάρκινσον), μοίραζε διαταγές σε στρατιές και μεραρχίες που δεν υπήρχαν καν στην πραγματικότητα.
Η Σοβιετική Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση (STAVKA) οργάνωσε και εξαπέλυσε τον Γενάρη του 1945 μεγάλης κλίμακας επίθεση με στόχο την προέλαση των στρατευμάτων προς τα δυτικά σύνορα της Γερμανίας μεταξύ των ποταμών Βιστούλα και Όντερ. Οι γερμανικές μεραρχίες, παρά τη λυσσαλέα αντίσταση, δεν κατάφεραν να απωθήσουν τις ορδές του σοβιετικού πεζικού και των αμέτρητων τεθωρακισμένων. Έως την άνοιξη τα σοβιετικά στρατεύματα θα προήλαυναν ακάθεκτα, φτάνοντας σε απόσταση 70χλμ από το Βερολίνο. Η αντίστροφη μέτρηση είχε ξεκινήσει.
Στις 3 Απριλίου στη Μόσχα πραγματοποιείται η συνάντηση μεταξύ του Στάλιν, του Γ. Ζούκωφ και Ι. Κόνιεφ. Εκεί οργανώθηκε το σχέδιο επίθεσης του Βερολίνου, με ημερομηνία έναρξης των επιχειρήσεων τη 16η Απριλίου. Την επίθεση θα διεξήγαγαν το 1ο Λευκορωσικό Μέτωπο* υπό τον Γ. Ζούκωφ και το 1ο Ουκρανικό Μέτωπο υπό τον Ι. Κόνιεφ. Συνολικά 2.500.000 στρατιώτες, 6.300 τεθωρακισμένα, 8.400 αεροσκάφη και 22.000 πυροβόλα κάθε είδους θα συμμετείχαν στη μάχη. Απέναντί τους θα έβρισκαν 500.000 στρατιώτες της Βέρμαχτ και των SS, καθώς και 75.000 στρατιώτες της Xιτλερικής Νεολαίας (Hitler Jugend) και της Λαϊκής πολιτοφυλακής. Χιλιάδες πολίτες, ακόμα και μικρά παιδιά, στην πλειοψηφία τους ανεκπαίδευτα και άπειρα τέθηκαν ως έσχατη λύση για την πάση θυσία άμυνα της πρωτεύουσας του Ράιχ.
Δεξιά: Ζούκωφ
Τα ξημερώματα της 16ης Απριλίου 1945 ξεκινούν οι επιχειρήσεις με ένα σφοδρότατο μπαράζ πυροβολικού. Εκατομμύρια βλήματα κάθε είδους χρησιμοποιήθηκαν στην πρώτη φάση της επίθεσης. Το σχέδιο όριζε την ταυτόχρονη επίθεση από ανατολικά και βόρεια των δυνάμεων του Ζούκωφ και νότια των στρατευμάτων του Κόνιεφ. Η περικύκλωση του Βερολίνου ήταν ο αντικειμενικός σκοπός της επίθεσης. Έως και τις 23 Απριλίου οι δύο στρατάρχες βρίσκονταν σε ένα ράλλυ ταχύτητας για το ποιανού οι δυνάμεις θα εισέβαλαν πρώτες στα προάστια του Βερολίνου. Για τα στρατεύματα του Ζούκωφ τα πράγματα δεν πήγαιναν και τόσο καλά. Ο εσφαλμένος, όπως αποδείχθηκε, σχεδιασμός της επιχείρησης ανάγκασε τις μεραρχίες του να φρενάρουν την επέλαση. Ο λάθος συντονισμός, η αναποτελεσματικότητα αλλά και η σθεναρή αντίσταση των γερμανικών δυνάμεων καθήλωσαν τον Ζούκωφ στα Υψώματα του Ζεέλοβ.
Οι μάχες που διεξάγονταν ήταν σκληρότατες. Το σοβιετικό πυροβολικό βομβάρδιζε με απίστευτη συχνότητα τις γερμανικές γραμμές άμυνας. Οι πυροβολητές των κανονιών παροτρύνονταν από τις διαταγές των ανωτέρων τους. «Στη φασιστική φωλιά – πυρ!», «Για το αίμα και τα βάσανα των δικών μας – πυρ!». Οι Γερμανοί, από την άλλη, βίωναν την πραγματική φρίκη. Ο βόμβος των πυροβόλων και των αεροπλάνων ήταν τόσο εκκωφαντικός, που αδυνατούσαν να ακούσουν τους συμπολεμιστές τους σε απόσταση 1 μέτρου. Οι νεαροί σε ηλικία, μη έχοντας παρόμοιες εμπειρίες βιώσει, δεν άντεχαν τον ορυμαγδό και έτρεχαν στα μετόπισθεν, αφήνοντας τον οπλισμό τους.
Εν τέλει, οι μεραρχίες του Ζούκωφ κατάφεραν και έσπασαν την άμυνα στο Ζεέλοβ στις 19 Απριλίου. Ταυτόχρονα, ο στρατάρχης Κόνιεφ προήλαυνε προς τη νότια πλευρά του Βερολίνου συναντώντας και εκεί την αντίσταση της Βέρμαχτ. Από τις 20 έως και τις 23 Απριλίου οι Σοβιετικές μεραρχίες περικύκλωναν την πόλη του Βερολίνου και τον ίδιο τον Χίτλερ και προετοιμάζονταν για την τελική επίθεση. Σε λίγες μέρες τα πάντα θα είχαν τελειώσει.
*Το Μέτωπο αποτελούσε τη μεγαλύτερη στρατιωτική μονάδα στον Κόκκινο Στρατό και αντιστοιχούσε στη Στρατιά των Δυτικών Συμμάχων.
Βιβλιογραφία
- Antony Beevor, Βερολίνο Η Πτώση 1945, σελ. 308-348, Εκδόσεις Γκοβόστη, Αθήνα 2004
- Πόλεμος και Ιστορία τεύχος 170, σελ. 72-93, Αθήνα 2013
