Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Στις 15 Αυγούστου ένα πλήθος περίπου τριών χιλιάδων στρατιωτών του Ελληνικού Στρατού βρίσκεται στο στρατόπεδο της αθηναϊκής φρουράς στο Γουδί. Οι στρατιώτες δε βρίσκονται όμως εκεί για κάποια άσκηση, αλλά οπλισμένοι και πανέτοιμοι αντιτίθενται στην εκτελεστική εξουσία και ζητούν ριζικές αλλαγές στην οργάνωση της χώρας. Πώς φτάσαμε, όμως, μέχρι εδώ, τη 15η Αυγούστου;
Πρέπει να δούμε τι συνέβη και πήραν τα πράγματα τέτοια τροπή στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο. Η χώρα δεν ήταν στα καλύτερά της, οι συνεχείς ήττες με αποκορύφωμα την ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 δημιουργούσαν αντιδράσεις στις τάξεις του στρατού, ο οποίος πίστευε πως δε δίνεται αρκετή βάση στην άμυνα της χώρας και ότι το στράτευμα θα είναι αδύναμο μπροστά σε ξένες απειλές. Επίσης, πίστευαν ότι ο λαός είναι κουρασμένος από τη συνεχή αλλαγή κυβερνήσεων, την πολιτική αστάθεια, τους μη αποδοτικούς δρόμους, τα πολλά κοινωνικά προβλήματα, και φυσικά το γεγονός πως ένα μεγάλο μέρος της καλλιεργήσιμης γης βρισκόταν ακόμα υπό τον έλεγχο των μεγάλων γαιοκτημόνων. Όσον αφορά την οικονομία, μπορεί οι προϋπολογισμοί να ήταν ελαφρώς πλεονασματικοί και η βοήθεια του διεθνούς οικονομικού ελέγχου που είχε επιβληθεί στην Ελλάδα το 1898 μετά την ήττα του 1897 να ήταν σημαντική, καθώς ο έλεγχος αυτός οργάνωνε κάπως τα δημοσιονομικά του Κράτους, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για να τονώσει την πραγματική οικονομία που είχε πληγεί από τη σταφιδική κρίση.
Για να ακουστεί η λαϊκή δυσαρέσκεια, μία ομάδα αξιωματικών μαζί με δυόμιση χιλιάδες άντρες του στρατοπέδου στην Αθήνα κάνουν κίνημα και ανακοινώνουν στην εξουσία πως επιθυμούν άμεσες αλλαγές στο Σύνταγμα της χώρας. Οι στρατιωτικοί είναι υποστηρικτές του κινήματος της Ανόρθωσης, το οποίο φυσικά πρέσβευε την ανάπτυξη της Ελλάδας με νέες πολιτικές. Ο πρωθυπουργός Θεοτόκης παραιτείται και στη θέση του έρχεται ο αρχηγός του Δεύτερου κόμματος, ο Ράλλης. Ο τελευταίος μάταια προσπαθεί να διαπραγματευτεί με τους στρατιωτικούς και σε μία προσπάθεια να τους συλλάβει, αντιλαμβάνεται πως όλη η φρουρά της Αθήνας είχε περάσει με το μέρος του στρατιωτικού συνδέσμου στο Γουδί και η κυβέρνηση είναι εκτεθειμένη.
Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος είχε στόχο να γίνουν τομές στην οικονομία, ενώ επιθυμούσε και αλλαγές σε βασικούς νόμους και διατάγματα του Κράτους που επηρέαζαν από το καθεστώς λειτουργίας των σχολείων μέχρι τις συνθήκες εργασίας στις βιομηχανίες και βιοτεχνίες. Τέλος, ο Στρατός ήθελε την απομάκρυνση των στρατιωτικών αξιωμάτων από τους αξιωματούχους του βασιλιά, ζητώντας τους όμως πολύ ευγενικά να αποχωριστούν αυτά τα αξιώματα ενώ θα διατηρούσαν φυσικά τη θέση τους, πράγμα που δέχτηκαν.
Υπό την απειλή της στρατιωτικής επέμβασης, ψηφίζεται μία σειρά νομοσχεδίων που θα άλλαζαν ριζικά το δημόσιο και ιδιωτικό βίο. Όμως, για να μπορέσουν να οργανωθούν όλα αυτά, χρειαζόταν ένας αρχηγός, καθώς οι στρατιωτικοί δεν επέβαλαν δικτατορία ούτε έκαναν επανάσταση για να διαλύσουν τη Βουλή, αντ’ αυτού διατήρησαν την παρούσα εξουσία και συνεργάστηκαν μαζί της. Τελικά, ούτε αυτό ήταν αρκετό μιας και η μία πλευρά δεν εμπιστευόταν καθόλου την άλλη. Έτσι, ως λύση ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος το 1909 καλεί στην Ελλάδα τον Ελευθέριο Βενιζέλο από την Κρήτη, για να οργανώσει τα πράγματα.
Η φυσιογνωμία του Βενιζέλου ήταν εδώ και καιρό γνωστή στην Ελλάδα από τη διαδικασία ανεξαρτησίας της Κρήτης και της προσπάθειάς του για ένωση της νήσου με την Ελλάδα. Έτσι, ο Βενιζέλος μεσολαβεί μεταξύ των δύο πλευρών και φροντίζει να εκπληρωθούν τα αιτήματα του Στρατιωτικού Συνδέσμου, θεωρώντας πως μόλις γίνει αυτό, ο τελευταίος θα διαλυθεί. Όντως εν τέλει όλα πήγαν όπως ο Βενιζέλος τα όρισε, με τον ίδιο όμως να μη λαμβάνει την εξουσία της χώρας, καθώς επιθυμούσε πρώτα να δει τα αποτελέσματα των εκλογών της Κρητικής Πολιτείας, το 1910.
Μόλις έγιναν οι εκλογές στις οποίες φυσικά ο Βενιζέλος νίκησε με μεγάλη διαφορά έναντι των αντιπάλων του, επιστρέφει ξανά στην Αθήνα, για να αναλάβει τα ηνία της χώρας και να πρεσβεύσει την πολιτική της Ανόρθωσης. Σε αυτό το σημείο, πλέον, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος διαλύεται το 1910, λίγους μήνες πριν ανακηρυχθούν οι επικείμενες εκλογές στις οποίες εξασφαλίστηκε η άνοδος του Βενιζέλου στην εξουσία.
Βιβλιογραφία
- Dakin Douglas (2012), Η Ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, εκδ. ΜΙΕΤ, σσ. 271-280
- Κώστας Κωστής (2013), Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας: Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, 18ος‑21ος αιώνας, εκδ. Πατάκης, σσ. 525-531
