Της Ανδριάνας Γιαντούρη,
Κάθε άνθρωπος με αλλεργίες έχει να πει τη δική του ιστορία για το πώς αντιμετώπισε το πρώτο αλλεργικό του σοκ, τις τροφές που πρέπει αυστηρά να αποφεύγει ή το φτέρνισμα και την καταρροή που τον ταλαιπωρούν καθ’ όλη την περίοδο της άνοιξης. «Είμαι αλλεργικός σε: γύρη, φιστίκια, τσιμπήματα μέλισσας, γάτες, γάλα» και η λίστα συνεχίζεται. Πώς είναι δυνατόν αβλαβείς ουσίες, όπως αυτές που συναντάμε στο καθημερινό μας περιβάλλον να θέτουν τον οργανισμό σε κατάσταση «έκτακτης ανάγκης»; Τι είναι αυτό που καθιστά μια ουσία επικίνδυνη για έναν άνθρωπο αλλά ακίνδυνη για έναν άλλον;
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή. Οι αλλεργίες εκδηλώνονται όταν το ανοσοποιητικό μας σύστημα επιτίθεται σε ξένες ουσίες που φυσιολογικά δεν προκαλούν καμία αντίδραση (αλλεργιογόνα). Πιο συγκεκριμένα, τα ανοσιακά κύτταρα παράγουν αντισώματα, τα IgE, τα οποία αναγνωρίζουν αθώες ουσίες, όπως η γύρη, ως πιθανούς εχθρούς, προκαλώντας μια πληθώρα συμπτωμάτων, από ήπια έως και πολύ σοβαρά. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια προσπάθεια του οργανισμού να εξωθήσει το ξένο σώμα, οπότε ανάλογα με την επιφάνεια του σώματος που έχει προσβληθεί μπορεί κανείς να παρουσιάσει φλεγμονή, φτάρνισμα, δάκρυσμα, πυρετό, ναυτία κλπ. Στην περίπτωση, όμως, του αναφυλακτικού σοκ, το ανοσοποιητικό σύστημα υπεραντιδρά με αποτέλεσμα μια σειρά απειλητικών καταστάσεων όπως διακοπή της αναπνοής, πτώση της αρτηριακής πίεσης και απώλεια των αισθήσεων, που μπορεί να αποβούν θανατηφόρες.
Τα κύρια αλλεργιογόνα που συναντάμε στο περιβάλλον μας είναι:
- Ζωικά προϊόντα: Τρίχες ,ακάρεα σκόνης, κατσαρίδες κ.λ.π.
- Φάρμακα: Πενικιλλίνη, Σουλφοναμίδες κ.λ.π.
- Τροφές: Γάλα, οστρακοειδή, αυγά, φιστίκια κ.λ.π.
- Τσιμπήματα εντόμων: Μέλισσες, σφήκες, κουνούπια κ.λ.π.
- Μούχλα: Σπόροι από μούχλα που μεταφέρονται με τον αέρα.
- Φυτά: Γύρη από λουλούδια, δηλητηριώδης κισσός κ.λ.π.
- Άλλα αλλεργιογόνα: λάτεξ στα γάντια, μέταλλα όπως το νικέλιο κ.λ.π.
Αίτια εμφάνισης των αλλεργιών
Το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι αποκτούν αλλεργίες, ενώ κάποιοι όχι, οφείλεται εν μέρει στην κληρονομικότητα. Μεταλλάξεις σε γονίδια που ρυθμίζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος μπορούν συμβάλλουν στην άσκοπη ενεργοποίησή του εναντίον αβλαβών ουσιών. Ενδιαφέρον, ωστόσο, παρουσιάζει η επιρροή του περιβάλλοντος, καθώς φαίνεται ότι η επαφή με αλλεργιογόνα ήδη από την παιδική ηλικία ελαττώνει τις πιθανότητες να αποκτήσουμε αλλεργία σε αυτά αργότερα. Οι άνθρωποι που μεγαλώνουν στη φύση, σε αναπτυσσόμενες χώρες ή σε μεγάλες οικογένειες τείνουν να έχουν λιγότερες αλλεργίες, με εξαιρέσεις φυσικά, όταν τίθεται θέμα γενετικής. Στο πλαίσιο αυτό, έχει αναπτυχθεί μια θεωρία, η «Hygiene Hypothesis» (Υπόθεση Υγιεινής) που υποστηρίζει πως η έκθεση από τη βρεφική κιόλας ηλικία σε συγκεκριμένους μικροοργανισμούς, όπως το μικροβίωμα του εντέρου και τα παράσιτα, συμβάλλει στην ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος, προλαμβάνοντας την εμφάνιση άσθματος και άλλων αλλεργικών αντιδράσεων. Η θεωρία αυτή προτείνεται για την ερμηνεία της προοδευτικής αύξησης της επίπτωσης των αλλεργικών νοσημάτων, η οποία παρατηρείται στις ανεπτυγμένες κυρίως χώρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Η εν λόγω διαταραχή υποστηρίζεται ότι είναι αποτέλεσμα της εξάλειψης από το περιβάλλον του σύγχρονου ανθρώπου των μικροοργανισμών, υπό την εξελικτική εξάρτηση των οποίων διαμορφώθηκε η λειτουργία του ανοσιακού συστήματός μας. Έτσι, επί απουσίας επαφής με τους γνωστούς παθογόνους παράγοντες, τα κύτταρα χτίζουν αμυντικά συστήματα εναντίων αβλαβών, παρόμοιων δομικά ουσιών. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως πρέπει να ξεχάσουμε τους κανόνες υγιεινής (το να μην πλένεις τα χέρια σου αντιθέτως σημαίνει περισσότερες πιθανότητες για εμφάνιση μολύνσεων). Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συμβίωση με κατοικίδια ζώα. Έρευνες αποδεικνύουν, ότι η συμβίωση εγκύων γυναικών με σκύλους ή γάτες μείωνε έως και 30% την πιθανότητα εμφάνισης αλλεργιών στα παιδιά τους.
Θεραπεία αλλεργιών
Η καλύτερη θεραπεία, φυσικά, είναι η απομάκρυνση από την πηγή του προβλήματος αλλά όταν αυτό δεν είναι δυνατό, όπως στην περίπτωση της γύρης, την περίοδο της άνοιξης, χρησιμοποιούνται τα αντιισταμινικά για τον έλεγχο των συμπτωμάτων. Τα αντιισταμινικά εμποδίζουν την απελευθέρωση ισταμίνης και κατ’ επέκταση σταματούν τη φλεγμονώδη αντίδραση. Στις θεραπευτικές μεθόδους ανήκουν και τα στεροειδή (αναστέλλουν την απάντηση του ανοσιακού συστήματος), βρογχοδιασταλτικά και αποσυμφορητικά, ενώ σε κάποια περιστατικά προτείνεται η ανοσοθεραπεία. Διαρκεί 3 με 5 χρόνια και στόχο της αποτελεί η βαθμιαία έκθεση του οργανισμού σε ολοένα και αυξανόμενες ποσότητες ενός αλλεργιογόνου, ώστε τελικά να σταματήσει να αντιμετωπίζεται ως «εχθρός».
Take away message
Η αλλεργική αντίδραση αποτελεί ένα αρκετά συχνό φαινόμενο σε ανθρώπους από όλες τις περιοχές του κόσμου. Παρ’ όλα αυτά, οι λόγοι που συνέβαλαν στην εμφάνισή της συνεχίζουν να βρίσκονται υπό έρευνα. Το μόνο σίγουρο είναι, ότι στόχος μας δεν είναι η καταστολή εξ ολοκλήρου των αλλεργικών αντιδράσεων, αλλά η αποφυγή καταστάσεων υπερευαισθησίας σε μια μερίδα ανθρώπων, όπως η αναφυλαξία. Το ερώτημα που παραμένει αναπάντητο εδώ είναι: Γιατί το ανοσοποιητικό σύστημα που μας προστατεύει από μια μεγάλη ποικιλία μικροβίων και ιών θυσιάζει τον ίδιο τον οργανισμό -ξενιστή- για χάρη μιας «άκακης» ουσίας;
Γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου '99 στην Κομοτηνή και σπουδάζει Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά ενώ λατρεύει τα ταξίδια, έχοντας εξερευνήσει 10 Ευρωπαϊκές χώρες μέχρι στιγμής. Συμμετείχε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «EUROSCOLA» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Στρασβούργου. Ασχολείται με το τρέξιμο, το Taekwondo και διάφορες εκδηλώσεις ιατρικού περιεχομένου.
