Περιβαλλοντική αναθεώρηση ή απειλή; Το νέο εκσυγχρονιστικό νομοσχέδιο και οι αντιδράσεις

Της Κωνσταντίνας Οικονόμου,

Μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης (των καλπάζοντων εξελίξεων του κυκλώνα της πανδημίας και της κρίσης διαφύλαξης των εθνικών συνόρων), η ελληνική κυβέρνηση κλείνει την αυλαία της κατάθεσης σχολίων και διαβουλεύσεων επί του σχεδίου Νόμου «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των Οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και λοιπές διατάξεις» στις 18 Μαρτίου 2020. Μόλις έναν μήνα αργότερα, στις 24 Απριλίου, τίθεται, χωρίς περαιτέρω καθυστερήσεις, στη Βουλή προς ψήφιση, ενώ η διαδικασία αναμένεται να ολοκληρωθεί «αισίως» μέσα σε λίγες μόνο ημέρες, στις 5 Μαΐου. Στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει, ωστόσο, οι ορδές αντιδράσεων, επιστολών, και διαμαρτυριών των απανταχού οργανώσεων προστασίας της βιοποικιλότητας, καθώς και εθνικών σωματείων επιστημόνων του περιβάλλοντος, δε φαίνεται να διαταράσσουν την κανονική πορεία εφαρμογής του σχεδίου.

Ποιά είναι, όμως, τα φλέγοντα σημεία του νέου νομοσχεδίου και γιατί αποτελεί μία από τις ριζικότερες μεταρρυθμίσεις στην ιστορία της ελληνικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας; Στα πρώτα άρθρα του κειμένου, γίνεται λόγος για την πρωτοφανή μείωση του χρόνου κατάθεσης, αξιολόγησης και τελικής έκδοσης των ΑΕΠΟ (Αποφάσεων Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων). Η άλλοτε τρομακτικά χρονοβόρα διαδικασία θα διεκπεραιώνεται σε διάστημα λιγότερο ενός μήνα, μέσω της απευθείας διάδρασης του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας με την αρμόδια ελεγκτική αρχή, προκειμένου να ενισχυθεί η ροή των επενδύσεων εγχώρια. Παράλληλα, απλοποιείται η διαδικασία ανανέωσης και τροποποίησης των ΑΕΠΟ (αρ. 3 και 4), ενώ η ισχύς τους επιμηκύνεται σε 15 ολόκληρα έτη (αρ. 1) εφόσον και μόνο, τα δεδομένα κατά την έκδοσή τους δεν έχουν υποστεί μεταβολές. Στα επόμενα άρθρα γίνεται λόγος για την κατάργηση του έως τώρα ΕΚΠΑΑ (Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης) και τη μετονομασία του σε ΟΦΥΠΕΚΑ (Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής) (αρ. 27), καθώς και η σύσταση 24 νέων Μονάδων Διαχείρισης και Προστασίας Περιοχών (ΜΔΠΠ), των οποίων ο αριθμός και η χωρική αρμοδιότητα θα παραμείνει ελαστικός (αρ. 34). Παράλληλα, καταργούνται και οι πρώην Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΦΔΠΠ).

Στη συνέχεια, προτάσσεται η αναθεώρηση των δασικών χαρτών και περιοχών (αρ. 48 και εξής), καθώς και αυστηρότεροι καθορισμοί για τα ενιαία δασικά πρόστιμα που επιβάλλονται σε οικοδομήματα σε δασικές εκτάσεις, ανάλογα με το κόστος αναδάσωσης, την αξία της δασικής γης κτλ. Η ίδρυση ηλεκτρονικής πλατφόρμας, σύμφωνα με το περιεχόμενο του προεδρικού διατάγματος του αρ. 54, θα ασκήσει εποπτεία για τη μη ανέγερση νέων κτισμάτων στις περιοχές αυτές. Παρενθετικά, σε τροποποίηση της παρ. 2 του αρ. 6Α του ν.2939/2001 (αρ. 65) το περιβαλλοντικό τέλος για τους καταναλωτές, ανά τεμάχιο πλαστικής σακούλας μεταφοράς, θα ορίζεται από τον Σεπτέμβριο του 2020 σε 7 λεπτά.Και φτάνοντας στην πιο «καυτή» διάταξη του σχεδίου, η οποία δεν γνωρίζει προηγούμενο για τα ελληνικά δεδομένα, το άρθρο 46 (σε συνδυασμό με τα 44, 45 και 47), αναθεωρεί τον ν.1650/1986 και ορίζει με μεγάλη σαφήνεια ότι οι αντίστοιχες περιοχές προστασίας της βιοποικιλότητας, αλλά και οι ζώνες βιώσιμης διαχείρισης ανανεώσιμων πόρων, δύνανται να υποβληθούν σε δραστηριότητες όλων των κατηγοριών (γενικών και ειδικών), που αναφέρονται στα άρθρα 14γ και 14δ του αρ. 44. Μεταξύ άλλων, απαντώνται οι εξορυκτικές (ορυχεία, λατομεία, μεταλλεία, αμμοληψία, ζώνες αναζήτησης, έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων) και οι βιομηχανικές δραστηριότητες (χαμηλής, μέσης και υψηλής όχλησης), εφόσον το επιτρέπει σχετική περιβαλλοντική μελέτη.

Η εναντίωση της κοινής περιβαλλοντικής συνείδησης αναζωπυρώθηκε με στιγμιαία ταχύτητα, όπως ήταν αναμενόμενο. Μια από τις πρώτες παρατηρήσεις είναι η ελλιπής λαϊκή γνωμοδότηση, καθώς η Βουλή λειτουργεί με μειωμένη βουλευτική παρουσία, καθώς και με περιορισμούς στις ακροάσεις φορέων, εξαιτίας των περιστάσεων. Επισημαίνεται ακόμη, ότι το κείμενο που χρησιμοποιήθηκε για τις διαβουλεύσεις, διαφέρει κατά σημαντικά αυξημένο αριθμό άρθρων από το τελικό σχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή. Η ανησυχία των περιβαλλοντικών οργανώσεων εστιάζεται στο κατά πόσο η επιτάχυνση της λήψης των ΑΕΠΟ διασφαλίζει την ορθή αξιολόγηση της περιβαλλοντικής τους αντανάκλασης σε βάθος χρόνου. Όπως είναι ευρέως γνωστό, το περιβαλλοντικό «αποτύπωμα» χρειάζεται μήνες ή ακόμη και χρόνια, για να αποκαλύψει την αλυσιδωτή αντίδραση που προκαλεί. Ακόμη, το αρ. 9 τεκμηριώνει την έγκριση των ΑΕΠΟ ακόμη κι αν η αιτιολόγησή τους περιέχει μέτρα αντισταθμιστικά των αρνητικών τους επιπτώσεων (!). Παράλληλα, αμφισβητείται έντονα η αξιοπιστία των ερευνών για την παροχή έγκρισης, από ελλιπώς καταρτισμένες επιτροπές, που δεν λειτουργούν πάντοτε με γνώμονα τα επιστημονικά και περιβαλλοντικά κριτήρια.

Ακόμη, οι φορείς περιβαλλοντικής προστασίας εφιστούν την προσοχή στο γεγονός ότι η δημιουργία ενός ενιαίου σωματείου δράσης, (του ΟΦΥΠΕΚΑ και συμπληρωματικά των ΜΔΠΠ), δεν απευθύνεται στο ζήτημα της υποστελέχωσης των ήδη υπαρχόντων οργανισμών, αλλά επιπλέον ευνουχίζει τη δυνατότητα συνεργασίας και γνωμοδότησης της κοινωνίας πολιτών και των τοπικών φορέων. Εκτιμάται, επίσης, ότι μέσω της αναθεώρησης των δασικών εκτάσεων, θα διευκολυνθεί η νομιμοποίηση των ήδη υπαρχόντων κτισμάτων, ενώ προωθείται με αυτό το τρόπο το αρ. 51 για το σχέδιο της οικιστικής πύκνωσης.

Τέλος, το δίκτυο Natura 2000, που έχει συσταθεί σύμφωνα με ευρωπαϊκές οδηγίες, περιλαμβάνει 446 περιοχές στον ελληνικό χώρο, οι οποίες προστατεύονται ρητά λόγω της βιοποικιλότητάς τους, μέσω της συμβατότητας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με τη διατήρηση των ειδών και των οικοτόπων. Οι περιοχές αυτές, παραμένουν δυσπρόσιτες στις επεκτατικές βλέψεις του άρθρου 46 για τις εξορυκτικές και βιομηχανικές δραστηριότητες, ωστόσο, θίγονται σε περίπτωση που «ειδικές» μελέτες υποδεικνύουν ελάχιστo περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Αντίστοιχα, για περιοχές που δεν εντάσσονται στο Natura 2000, όπως καταφύγια άγριων ζώων, εθνικά πάρκα και προστατευόμενα τοπία, το καθεστώς προστασίας είναι ακόμη πιο δυσμενές. Ακόμα, αλγεινή εντύπωση προκαλεί το άρθρο 110, το οποίο δεν είχε τεθεί σε διαβούλευση, σύμφωνα με το οποίο, ο ανάδοχος σύμβασης έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων δύναται να χρησιμοποιεί εκτάσεις που ανήκουν στο Δημόσιο, στους ΟΤΑ και στα νομικά πρόσωπα αυτών, χωρίς να απαιτείται η λήψη οποιασδήποτε άδειας, έγκρισης ή συναίνεσης εκ μέρους τους, προκειμένου για τη διενέργεια των σεισμικών ή άλλων γεωφυσικών και γεωλογικών ερευνών.

Η κυβέρνηση ανταπαντά στην επίμονη έκκληση της κοινής γνώμης, ακόμη και για ολοκληρωτική κατάργηση του νομοσχεδίου, υποστηρίζοντας, ότι οι διατάξεις βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με το ενωσιακό δίκαιο και την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Στη μέση μίας ήδη επιβαρυμένης κατάστασης, οι οργανώσεις διαχείρισης της βιοποικιλότητας, ο Τύπος αλλά και πλήθος ανώνυμων υπασπιστών του περιβάλλοντος και επιστημόνων, περιμένουν με αγωνία το ζοφερό αύριο της περιβαλλοντικής προστασίας στη χώρα.

Πηγές

• http://www.opengov.gr/
• https://www.greenpeace.org/
• http://www.ypeka.gr/
• https://www.e-nomothesia.gr/

Κωνσταντίνα Οικονόμου

Γεννημένη στην Αθήνα, αλλά όπου κι να ταξιδέψει αισθάνεται σπίτι. Σπουδάζει Νομική, γιατί η επιστήμη αυτή σε κάνει περισσότερο άνθρωπο και αγαπά τις ξένες γλώσσες όσο και το καλό φαγητό. Μονίμως αμφισβητεί και διερωτάται, γιατί αυτός είναι ο μόνος δρόμος προς την γνώση. Το γράψιμο είναι για εκείνη το μπαλέτο των λέξεων, ένας τρόπος να ισορροπήσει συναίσθημα και ρεαλισμό.