Της Ελένης Κυριακοπούλου,
Η άνοιξη έχει μπει για τα καλά και η περίοδος της καραντίνας έφτασε επιτέλους στο τέλος της. Η επιθυμία μας για μια πρωινή βόλτα έξω στη φύση ή ακόμη και στη παραλία φαίνεται πως σε λίγο καιρό θα γίνει πραγματικότητα. Και ενώ πιστεύαμε πως ο μοναδικός «εχθρός» μας πλέον κάθε φορά που νιώθουμε την ανάγκη για μια εξόρμηση είναι ο κορωνοϊός COVID-19, η αλήθεια είναι πως οφείλουμε να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη μας την απειλή της ηλιακής ακτινοβολίας.
Παρότι μια ηλιόλουστη μέρα και μόνο είναι αρκετή για να διώξει κάθε μελαγχολική διάθεση από μέσα μας και συνάμα αποτελεί πηγή βιταμίνης D3, απαραίτητης για τα οστά, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο ήλιος συνιστά τη σημαντικότερη πηγή υπεριώδους ακτινοβολίας (UV). Η υπεριώδης ακτινοβολία καλύπτει την περιοχή μήκους κύματος μεταξύ 100 nm και 400 nm και ανάλογα κάθε φορά με το μήκος κύματος και την έντασή της δύναται να προξενήσει μεγάλη ποικιλία επιπλοκών στον ανθρώπινο οργανισμό, διαφορετική κάθε φορά. Τα άμεσα αποτελέσματα της δράσης της πάνω στον οργανισμό μας αφορούν μέρη του σώματος όπως τα μάτια και το δέρμα, ενώ δύναται να προκαλέσει χρόνια προβλήματα υγείας καθώς διαθέτοντας την ικανότητα να διεισδύει μέσα μας συνιστά βλαπτικό παράγοντα για το ίδιο μας το γενετικό υλικό (DNA).
Ποιες είναι οι επιπτώσεις ύστερα από την έκθεση του οργανισμού μας σε ακτίνες UV;
Οι ακτίνες UV διακρίνονται στις κατηγορίες UVA, UVB και UVC και παρότι το ποσοστό των ηλιακών ακτίνων που αντιστοιχεί σε αυτές και καταφέρνει να φτάσει στη γη αγγίζει μόλις το 5% καθίστανται εξαιρετικά επικίνδυνες για την υγεία μας.
Οι ακτίνες UVC καλύπτουν ένα φάσμα ακτινοβολίας ανάμεσα σε 100 nm και 280 nm, που απειλεί την υγεία οποιουδήποτε έρθει σε επαφή με αυτές. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ακτίνων της συγκεκριμένη υποομάδας δεν καταφτάνει στη γη, εφόσον απορροφάται από το στρώμα του όζοντος. Γεγονός που υποδεικνύει πως το οικολογικό πρόβλημα και η τρύπα του όζοντος συνιστούν σημαντικό πρόβλημα για τη σύγχρονη κοινωνία.
Οι ακτίνες UVA και UVB όχι απλώς φτάνουν στην επιφάνεια της γης αλλά καταφέρνουν να εισχωρήσουν στην επιδερμίδα μας επηρεάζοντας τη δομή της. Εκείνη η υποομάδα UV ακτινοβολίας στην οποία οφείλονται οι δερματικές επιπλοκές όπως η φωτογύρανση, κατά την οποία αλλάζει ο προσανατολισμός της ελαστίνης και του κολλαγόνου που φυσιολογικά προσδίδουν την σφριγηλότατα στο δέρμα μας, η ηλιακή αλλεργία (κοκκινίλες, κνησμός), οι μελαχρωματικές διαταραχές (ευρυαγγείες, κηλίδες, δυσχρωμίες), καθώς επίσης και ο καρκίνος του δέρματος, είναι η UVA (320-400nm).
Οι ακτίνες UVB (280-320nm) είναι εκείνες χάρις στις οποίες μαυρίζουμε. Ωστόσο, η αυξημένη έκθεσή μας σε αυτές προκαλεί ηλιακά εγκαύματα, αλλεργικές αντιδράσεις και πολλές φορές φτάνει στο σημείο να γίνει και εκείνη η αιτία πρόκλησης καρκίνου του δέρματος.
Πού οφείλονται όλες αυτές οι βλάβες;
Οι ακτινοβολίες UV προκαλούν μεταλλαγές στη δομή του γενετικού υλικού των δερματικών κυττάρων. Παρότι η επιδερμίδα αποτελεί ένα από τα στρώματα του δέρματος που μας προσφέρουν προστασία από παράγοντες όπως την ηλιακή ακτινοβολία πολλές φορές δεν είναι αρκετή. Κατά συνέπεια οι δομικοί της λίθοι δηλαδή το κολλαγόνο και η ελαστίνη, οδηγούνται στην καταστροφή με αποτέλεσμα να εμφανίζονται ρυτίδες εφόσον χάνεται σε μεγάλο επίπεδο η ελαστικότητα του δέρματος.
Μία ακόμη ομάδα κυττάρων που πλήττεται λόγω της υπεριώδους ακτινοβολίας από τον ήλιο καθίσταται εκείνη των μελανοκυττάρων, των κυττάρων δηλαδή που παράγουν την χρωστική μελανίνη στο δέρμα μας και μας προσδίδουν το «ηλιοκαμένο» χρώμα που όλοι ποθούμε να έχουμε το καλοκαίρι στο δέρμα μας. Οι δυσλειτουργίες σε αυτό τον τύπο κυττάρων ευθύνεται για τις διχρωμίες του δέρματος.
Τα προβλήματα όμως δεν είναι αποκλειστικά αισθητικά αφού σε μεγάλο ποσοστό οι επιπλοκές που συμβαίνουν στο δέρμα μας δεν είναι εμφανής με γυμνό μάτι. Καθώς οι δομικοί λίθοι της επιδερμίδας τίθενται υπό καταστροφή, η ίδια γίνεται ολοένα και πιο λεπτή. Λεπτότερο στρώμα επιδερμίδας όμως ισοδυναμεί σε πιο ευάλωτο δέρμα με περεταίρω επιδράσεις σε αυτό. Απότοκο της εν λόγω κατάστασης είναι η εμφάνιση και η συσσώρευση πολλαπλών και σοβαρών μεταλλαγών και τελικά καρκίνωμα του δέρματος. Έτσι, όσο απολαυστική κι αν είναι μια ατελείωτη βόλτα στην παραλία, η προστασία του δέρματός μας από την απειλή του ήλιου καθίσταται ζωτικής σημασίας για τον οργανισμό μας.
Πώς θα προστατευτούμε;
Ως εκ τούτου, πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν πως το αντηλιακό αποτελεί απάτη του εμπορίου, ενώ ταυτόχρονα θεωρούν πως με το να κάτσουν απλώς κάτω από την ομπρέλα τους στην παραλία τη στιγμή που ο ήλιος χτυπάει κόκκινο είναι σίγουρα προστατευμένοι. Δυστυχώς, η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία διαπερνά τα σύννεφα, το δέρμα μας και πόσο μάλλον ένα απλό ύφασμα. Σαφέστατα, το ύφασμα και το χρώμα από το οποίο είναι κατασκευασμένη η ομπρέλα παραλίας δύναται να προσφέρει υψηλότερο ή χαμηλότερο βαθμό προστασίας ανάλογα με το πόσο εύκολα μπορεί η ακτινοβολία να το διαπεράσει. Λόγω λοιπόν της όχι και τόσο ασφαλούς μεθόδου προστασίας όπως είναι οι ομπρέλες, ίσως ο επόμενος σύμμαχός μας έναντι της UV ακτινοβολίας να είναι τα αντηλιακά.
Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες αντηλιακών, εκείνα που απαρτίζονται από φωτοπροστατευτικά φίλτρα που είναι φυσικά και αποτελούνται από ανόργανες ενώσεις συστατικών ορυκτής προέλευσης, όπως το διοξείδιο του ψευδαργύρου ή του τιτανίου και εκείνα από χημικά φίλτρα με βασικό συστατικό οργανικές ενώσεις άνθρακα, όπως οι βενζοφαινόνες. Και οι δύο τύποι αντηλιακών φίλτρων παρέχουν ασπίδα προστασίας τόσο για τη UVA όσο και για τη UVB ακτινοβολία.
Τα φυσικά φίλτρα δρουν αντανακλώντας την υπεριώδη ακτινοβολία και εμποδίζοντάς την τελικά από το να εισχωρήσει στα βαθύτερα στρώματα του δέρματός μας. Επειδή δεν απορροφώνται από το δέρμα, συνιστούν ασπίδα έναντι της ακτινοβολίας μόνο στα σημεία της επιδερμίδας όπου εφαρμόσαμε αντηλιακό, ενώ απομακρύνεται εύκολα ύστερα από επαφή με το νερό ή ιδρώτα. Γι’ αυτό το λόγο κρίνεται απαραίτητη η συχνή ανανέωση του.
Αντιθέτως, τα χημικά φίλτρα απορροφούν την UV ακτινοβολία και τη μετατρέπουν σε υπέρυθρη μέσω χημικών αντιδράσεων, ενώ η αντίδραση αυτή γίνεται αισθητή από το ίδιο μας το σώμα ως θερμότητα. Ωστόσο, προκειμένου να δράσουν απαιτείται αναμονή περίπου είκοσι λεπτών από την εφαρμογή τους ώστε να απορροφηθούν από την επιδερμίδα μας. Πρέπει να σημειωθεί πως η υπέρυθρη ακτινοβολία, σε αντίθεση με την υπέρυθρη, δεν κατατάσσεται στους βλαπτικούς παράγοντες για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Ο γνωστός σε όλους μας δείκτης αντηλιακής προστασίας – SPF αποτελεί απλώς έναν αριθμό που αντικατοπτρίζει πόσες φορές μπορεί να πολλαπλασιαστεί η αντοχή που διαθέτει κάθε οργανισμός χωρίς τη χρήση κάποιου προστατευτικού μέσου κάτω από τις ακτίνες του ήλιου, ώστε η UV ακτινοβολία να μην γίνει η αιτία πρόκλησης εγκαύματος. Όσο μεγαλύτερη η τιμή SPF, τόσο περισσότερο χρόνο μπορούμε να παραμείνουμε εκτεθειμένοι κάτω από τον ήλιο. Βέβαια, ανάλογα με το χρώμα δέρματος καθενός από εμάς ο βαθμός προστασίας που μας προσφέρει ένα αντηλιακό δύναται να διαφοροποιείται μέσα σε λογικά πλαίσια αφού ένα φυσικά πιο μαυρισμένο δέρμα διαθέτει από μόνο του μεγαλύτερη αντοχή αλλά και μηχανισμούς αυτοπροστασίας και επιδιόρθωσης από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία και τις βλάβες που μπορεί να προκαλέσει.
Αναμφίβολα, ακόμη και αν διαλέξουμε ένα αντηλιακό με τα λιγότερα χημικά συστατικά σε σχέση με το σύνολό τους στην αγορά, είναι πιθανό να προξενήσει κάποιο σύμπτωμα στο δέρμα μας όπως κοκκινίλες ή φαγούρα, γεγονός που είναι φυσιολογικό καθώς τέτοιου είδους συμπτώματα δύναται να προκληθούν έστω αν απλώσουμε οποιοδήποτε τεχνητό σκεύασμα επάνω στο δέρμα μας, εξ αιτίας φυσικής αντίδρασης του οργανισμού μας σε οτιδήποτε αντιλαμβάνεται ως ξένο. Παρ’ όλα αυτά οι επιπτώσεις της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας μπορεί να είναι δυσάρεστες. Γι’ αυτό το λόγο ας προστατεύσουμε τους εαυτούς μας με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο για όσο ο ήλιος θα διαπερνά την επιδερμίδα μας, είτε είναι χειμώνας με συννεφιά είτε μια ηλιόλουστη ζεστή μέρα.
Μεγάλωσε στην Αθήνα και πλέον σπουδάζει στην Πάτρα στο τμήμα Βιολογίας. Αγαπάει τα ταξίδια ενώ στον ελεύθερό της χρόνο απολαμβάνει να ακούει μουσική, να ζωγραφίζει και να βλέπει ταινίες. Οι γνώσεις που λαμβάνει από τη σχολή της είναι αρκετές ώστε στο 3ο έτος των σπουδών της να διατηρεί τεράστιο ενδιαφέρον για τη βιολογία. Μέσα από το κομμάτι της συγγραφής προσπαθεί να κερδίσει γνώσεις και να μάθει τόσο τον τρόπο να ερευνά κάθε πληροφορία που δέχεται αλλά και να την μεταδίδει με τον βέλτιστο τρόπο.
