Της Αθηνάς Μηνά,
Η πολυπλοκότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι πραγματικά αξιοσημείωτη. Οι δυνατότητές του και οι λειτουργίες του είναι άξιες θαυμασμού χωρίς αμφιβολία. Αυτό όμως, που μας κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι η άρτια ταξινόμηση αυτών των λειτουργιών, τις οποίες συναντάμε σε συγκεκριμένα μέρη του εγκεφάλου. Ωστόσο, ο συνδυασμός των λειτουργιών αυτών επιφέρει ένα εξαίσιο αποτέλεσμα.
Όπως γνωρίζουμε ο εγκέφαλος χωρίζεται σε δύο μέρη, τα λεγόμενα εγκεφαλικά ημισφαίρια. Τα δύο αυτά τμήματα του εγκεφάλου συνδέονται με το μεσολόβιο, μια πυκνή δέσμη νευραξόνων που επιτρέπει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των δύο ημισφαιρίων. Σε αντίθεση με τα περισσότερα ζώα, των οποίων τα ημισφαίρια λειτουργούν συμμετρικά, στον άνθρωπο λειτουργούν ασύμμετρα. Βέβαια, σε περίπτωση διακοπής της επικοινωνίας μεταξύ τους, το οποίο συνήθως συμβαίνει λόγω χειρουργικής διχοτόμησης του μεσολοβίου, μπορούν να λειτουργήσουν και ανεξάρτητα. Τα δύο ημισφαίρια παρά το γεγονός ότι επιτελούν διαφορετικές λειτουργίες και διαθέτουν μια σχετική αυτονομία, δε λειτουργούν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, αλλά παράλληλα. Κύρια έννοια στη μελέτη των ημισφαιρίων είναι αυτή της «πλευρίωσης». Πρόκειται για τον τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένες οι λειτουργίες του αριστερού ημισφαιρίου ο οποίος σχετίζεται με το ποια πλευρά του σώματος χρησιμοποιεί πιο πολύ ο κάθε άνθρωπος. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι άνθρωποι αναπτύσσουν ξεκάθαρη προτίμηση της μιας πλευράς του σώματός τους έναντι της άλλης. Συνήθως στην ηλικία των 3-6 ετών τα παιδιά φαίνεται να κατασταλάζουν ποια πλευρά του σώματός τους είναι η κυρίαρχη. Ο πιο εμφανής τρόπος να καταλάβουμε την κυρίαρχη πλευρά του κάθε ατόμου είναι να μάθουμε αν είναι δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας.
Οι λειτουργικές διαφορές των δύο ημισφαιρίων εξηγούν γιατί κάποιες φορές λειτουργούμε με μεγαλύτερη επιτυχία με συγκεκριμένους τρόπους από κάποιους άλλους. Σύμφωνα με τη θεωρία των ημισφαιρίων η δεξιά πλευρά είναι πιο δυνατή στην αναγνώριση προσώπων, στην έκφραση συναισθημάτων, στη μουσική, στην αναγνώριση γενικότερα, στα χρώματα, στις εικόνες, στη διαίσθηση, στη δημιουργικότητα. Γενικότερα, είναι υπεύθυνη για τη μη λεκτική, μη ορθολογική, χωροταξική και ολιστική αντίληψη του εαυτού και του κόσμου. Η αριστερή πλευρά απ’ την άλλη, είναι πιο δυνατή στις δεξιότητες που σχετίζονται με τη γλώσσα, τη λογική, την κριτική σκέψη, τους αριθμούς και τη συλλογιστική. Γενικότερα, είναι υπεύθυνη για την ορθολογική, χρονική, διανοητική, αναλυτική, γραμμική και λεκτική αντίληψη του εαυτού και του κόσμου. Έτσι, λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε πως το δεξί ημισφαίριο είναι εμπειρικό, αφού γνωρίζει το «πώς είναι» το κάθε πράγμα ενώ το αριστερό διανοητικό, αφού γνωρίζει «τι είναι και τι κάνει το κάθε πράγμα».
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη λειτουργία του δεξιού ημισφαιρίου είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη μας ότι κατά το πρώτο έτος της ζωής μας όλη η αντίληψη και η επικοινωνία με τους άλλους γίνεται μέσω των συναισθηματικών αλληλεπιδράσεων. Αυτό συμβαίνει, διότι η ανάπτυξη της γλώσσας δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα. Αντίθετα, τα μαθησιακά μοντέλα που χρησιμοποιούνται στο σχολείο είναι σχεδόν αποκλειστικά βασισμένα στη νοημοσύνη του αριστερού ημισφαιρίου, καθώς οι ικανότητες που συνήθως αξιολογούνται και επιβραβεύονται σχετίζονται με τη γλώσσα και τη λογικομαθηματική επίδοση. Οι συναισθηματικές, καλλιτεχνικές και σωματικές δεξιότητες που βασίζονται στη νοημοσύνη του δεξιού ημισφαιρίου αναπτύσσονται σε μικρότερο βαθμό. Ένα ακόμη παράδειγμα είναι η μουσική εκτέλεση και ερμηνεία ενός μουσικού κομματιού. Κατά το παίξιμο ενός μουσικού οργάνου ακολουθώντας τις νότες που αναγράφονται στην παρτιτούρα τίθεται σε λειτουργία το αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο. Ωστόσο, όταν κατά τη διάρκεια του κομματιού αναδύονται τα συναισθήματα του μουσικού, τότε τίθεται σε λειτουργία το δεξί ημισφαίριο.
Βέβαια, είναι σημαντικό να επισημάνουμε πως δεν είναι όλα άσπρο ή μαύρο, δηλαδή δεν γίνεται να κυριαρχεί αποκλειστικά το ένα ημισφαίριο. Οι λειτουργίες των δύο ημισφαιρίων μπορεί να συνθέτουν τις ατομικές μας διαφορές, δηλαδή το πόσο ορθολογιστές ή συναισθηματικοί είμαστε, αλλά είναι σημαντικό να αναπτύσσουμε και να χρησιμοποιούμε τόσο το δεξί όσο και το αριστερό ημισφαίριο. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μια ισορροπημένη και ολοκληρωμένη προσωπικότητα, δίχως να παραμελούμε το συναίσθημα αλλά ούτε και τη λογική.
Γεννήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1999 στην Αθήνα. Από το 2017 σπουδάζει στο τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, παρακολουθεί διάφορα σεμινάρια ψυχολογίας και ψυχικής υγείας. Στα ενδιαφέροντά της επίσης συγκαταλέγονται η μουσική και ο αθλητισμός.
