Της Ανδριάνας Γιαντούρη,
Σε έναν κόσμο γεμάτο δεξιόχειρες, η επιστήμη προσπαθεί να εξηγήσει την ύπαρξη της αριστεροχειρίας, καθώς και τον τύπο του ανθρώπου που κρύβεται πίσω από αυτήν. Το γεγονός ότι μόλις το 10% των ανθρώπων παγκοσμίως είναι αριστερόχειρες γεννά το ερώτημα: Γιατί η κυριαρχία του χεριού δεν είναι θέμα τύχης, δηλαδή 50:50; Τι είναι αυτό που θα καθορίσει ποιο χέρι θα επικρατήσει;
Καταρχάς, η προτίμηση χεριού δεν καθορίζεται από την κατεύθυνση της γραφής, καθώς αυτό θα σήμαινε κυριαρχία των αριστερόχειρων στις χώρες με γραφή από δεξιά προς τα αριστερά, πράγμα που δεν ισχύει!
Τι γνωρίζουμε, λοιπόν, για τα αίτια της αριστεροχειρίας;
Όσον αφορά τη γενετική, το γονιδιακό υπόβαθρο δεν ευθύνεται εξ ολοκλήρου για την εμφάνιση αριστεροχειρίας, αφού από 2 αριστερόχειρες γονείς μόνο το 25% των παιδιών προκύπτουν αριστερόχειρες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι η αριστεροχειρία εμφανίζεται συχνότερα μεταξύ διδύμων. Έτσι, βάσει στατιστικής, ο μονοζυγωτικός δίδυμος ενός αριστερόχειρα έχει 76% περισσότερες πιθανότητες να είναι και αυτός αριστερόχειρας, αποδεικνύοντας την επιρροή του περιβάλλοντος. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η κυριαρχία του χεριού καθορίζεται πριν από τη γέννηση. Τα έμβρυα αρχίζουν να κινούν τα χέρια τους στις 9 με 10 εβδομάδες περίπου. Στις αρχές του δεύτερου τριμήνου, τα μωρά δείχνουν σαφή προτίμηση για τον πιο αντίχειρα θέλουν να πιπιλίζουν και να φέρουν πιο κοντά στο στόμα τους. Επίσης, βάσει μιας βρετανικής μελέτης, το αυξημένο stress της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη το οποίο αποτυπώνεται με το άγγιγμα του προσώπου της με το αριστερό χέρι, αποτελεί ένα από τα πρώτα σημάδια ενός αριστερόχειρα παιδιού. Αλλά και η ηλικία της μητέρας παίζει τον ρόλο της, με τις μεγαλύτερες γυναίκες να γεννούν συχνότερα αριστερόχειρα παιδιά.
Ο μύθος της «κυριαρχίας του δεξιού ημισφαιρίου» στους αριστερόχειρες!
Είναι αλήθεια ότι το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου ελέγχει την αριστερή πλευρά του σώματος και αντίστοιχα το αριστερό ημισφαίριο τη δεξιά. Επίσης, παρατηρούνται κάποιες «ασυμμετρίες» μεταξύ των δύο ημισφαιρίων όπως π.χ. η αναγνώριση προσώπων που ρυθμίζεται σε μεγαλύτερο βαθμό στο δεξί ημισφαίριο και οι γλωσσικές ικανότητες που τις επεξεργάζεται λίγο περισσότερο η αριστερή πλευρά. Βέβαια, τα ημισφαίρια δε δουλεύουν μεμονωμένα, αλλά μέσω του μεσολοβίου επικοινωνούν και ανταλλάσσουν πληροφορίες.
Όσον αφορά λοιπόν τους δεξιόχειρες, όντως βρέθηκε πως το 95% αυτών χρησιμοποιεί περισσότερο το αριστερό ημισφαίριο. Και ενώ θα περίμενε κανείς να συμβαίνει το αντίστοιχο με τους αριστερόχειρες, ενδιαφέρον παρουσιάζει πως το 70% αυτών χρησιμοποιεί επίσης το αριστερό ημισφαίριο! Επομένως, και οι αριστερόχειρες και οι δεξιόχειρες βασίζονται στο αριστερό ημισφαίριο για τις γλωσσικές τους -και άλλες- ικανότητες. Πολλοί αριστερόχειρες, βέβαια, ενεργοποιούν και τις δύο πλευρές για διάφορες λειτουργίες. Ωστόσο, δεν υπάρχει σαφής αποτύπωση των παραπάνω αντιστοιχιών στις μαθηματικές, γλωσσικές και άλλες δεξιότητες μεταξύ αριστερόχειρων και δεξιόχειρων. Πολλές έρευνες, πάντως, συνδέουν τους αριστερόχειρες με αυξημένες μουσικές ικανότητες.
pbssocal.org
Κοινωνικός στιγματισμός και αριστεροχειρία
Τον 18ο και 19ο αιώνα υπήρχε η πεποίθηση πως η αριστεροχειρία συνεπάγεται κακοτυχία, δυστυχία ενώ συχνά αντιμετωπιζόταν ως κάτι δαιμονικό. Έτσι όσα παιδιά ήταν αριστερόχειρες εξαναγκάζονταν να γράψουν με το δεξί, πράγμα το οποίο γεννούσε πολλά προβλήματα στην ανάπτυξή τους όπως μαθησιακές δυσκολίες και δυσλεξία. Αργότερα, η αριστεροχειρία συνδέθηκε με την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών όπως σχιζοφρένεια, κατάθλιψη αλλά και επιβίωση για λιγότερα χρόνια, με το πρόσχημα ότι οι αριστερόχειρες είναι «α-δέξιοι», δηλαδή μη προσαρμοσμένοι σε έναν «δεξιόχειρα» κόσμο. Η εξάλειψη του αναλφαβητισμού τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα οδήγησαν στην υποχώρηση της προκατάληψης και την αύξηση του αριθμού των αριστερόχειρων στον κόσμο.
Take away message
Πολλά είναι τα ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα γύρω από το μυστήριο της αριστεροχειρίας. Πρέπει να θυμόμαστε, όμως, ότι δεν πρόκειται απλώς για διαφορές ανάμεσα σε δεξιόχειρες και αριστερόχειρες, αλλά ότι η επίλυση αυτής της «εξίσωσης» ανοίγει τον δρόμο για νέες ανακαλύψεις στο νευρολογικό δίκτυο του εγκεφάλου.
