Της Έλενας Καππέ,
Ο Αθανάσιος Διάκος ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές-οπλαρχηγούς του πρώτου έτους της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ο οποίος έδρασε στη Στερεά Ελλάδα. Για την προσφορά του στον αγώνα της ανεξαρτησίας και τον συνεπακόλουθο μαρτυρικό του θάνατο, ο Ελληνικός Στρατός του απένειμε τιμητικά τον βαθμό του Στρατηγού.
Δε γνωρίζουμε με σιγουριά το πραγματικό επώνυμο της οικογένειάς του αν και ήταν εγγονός ενός ντόπιου κλέφτη. Είναι γνωστό ότι ο πατέρας του ονομαζόταν Νικόλαος Γραμματικός και ήταν γιος του κλέφτη Αθανασίου Γραμματικού. Γεννήθηκε είτε στην Άνω Μουσουνίτσα που σήμερα έχει λάβει το δικό του όνομα ως φόρος τιμής, είτε στην Αρτοτίνα. Είχε έφεση στη θρησκεία και σε ηλικία 12 ετών στάλθηκε από τη μητέρα του στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Φωκίδα για την εκπαίδευσή του. Έγινε μοναχός σε ηλικία δεκαεπτά ετών και λόγω της αφοσίωσής του στη χριστιανική πίστη και της ιδιοσυγκρασίας του, έγινε πολύ γρήγορα διάκονος.
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, όταν ο Αθανάσιος Διάκος ήταν μοναχός, ένας Τούρκος πασάς πήγε στο μοναστήρι του Προδρόμου στην Αρτοτίνα με τα στρατεύματά του και εντυπωσιάστηκε από το παρουσιαστικό του νεαρού μοναχού. Ο Διάκος προσβλήθηκε απ’ τα λεγόμενα του Τούρκου (και την μετέπειτα πρόταση) και μετά από καβγά τον σκότωσε. Αποτέλεσμα της πράξης του ήταν το φευγιό προς τα κοντινά βουνά και η απόφασή του να γίνει κλέφτης. Υπάρχει φυσικά και μια ακόμη εκδοχή, ότι δηλαδή είχε πάρει μέρος σε έναν γάμο που έπεσαν πυροβολισμοί για να γιορτάσουν και από λάθος κάποιος σκοτώθηκε. Ο Διάκος κατηγορήθηκε για το θάνατό του και έφυγε εσπευσμένα για να κρυφτεί στα βουνά.
Καταρχάς κλέφτης υπό την επίβλεψη καπετάνιων της Ρούμελης, διακρίνεται σε διάφορες συγκρούσεις με τους Τούρκους. Λίγο αργότερα οι Κλέφτες κατατρεγμένοι από το κυνήγι των Τούρκων χωρίζονται σε μικρές ομάδες. Η μία ομάδα περιελάμβανε τον Διάκο, τον Γούλα και τον Σκαλτσοδήμο. Τον ίδιο καιρό, ο Διάκος μαθαίνει ότι πέθαναν ο πατέρας του κι ένας από τους αδερφούς του, ο Απόστολος. Ο Διάκος είχε δύο αδερφούς, τον Απόστολο και τον Κωνσταντίνο, και δύο αδερφές, την Καλομοίρα και την Σοφία. Ο πατέρας του με τον Απόστολο και τον Κωνσταντίνο, είχαν προτιμήσει την ζωή του βοσκού και τότε ήταν με τα κοπάδια τους. Ήρθαν σε συμπλοκή με τους Τούρκους γιατί κατηγορήθηκαν ότι έδιναν κρυφά φαγητό σε κλέφτες. Ο Κωνσταντίνος γλύτωσε γιατί έλειπε από το σπίτι. Μόλις, ο Διάκος, πληροφορήθηκε το γεγονός ορκίστηκε να εκδικηθεί. Εκείνη την περίοδο ο Αλή πασάς, στα Γιάννενα, έκανε σχέδια εναντίον του Σουλτάνου και κάλεσε στην έδρα του όλους τους καπετάνιους, Αρβανίτες και Χριστιανούς. Ανάμεσα τους και τον Διάκο. Ο Αθανάσιος Διάκος υπήρξε αρματολός για δύο χρόνια στο στρατό του Αλή πασά.
Ο Διάκος και ο στρατός του, που ενισχύθηκαν από τους μαχητές Πανουργιά και Δυοβουνιώτη, αποφάσισαν να αποκόψουν την τούρκικη προέλαση στη Ρούμελη με την λήψη αμυντικών θέσεων κοντά στις Θερμοπύλες. Η ελληνική δύναμη των 1.500 ανδρών χωρίστηκε σε τρία τμήματα: ο Δυοβουνιώτης θα υπερασπιζόταν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου, ο Πανουργιάς τα ύψη της Χαλκωμάτας και ο Διάκος τη γέφυρα της Αλαμάνας.
Στρατοπεδεύοντας στο Λιανοκλάδι, κοντά στη Λαμία, οι Τούρκοι διαίρεσαν γρήγορα τη δύναμή τους. Η μεγαλύτερη τούρκικη δύναμη επιτέθηκε στο Διάκο. Η άλλη επιτέθηκε στο Δυοβουνιώτη, που άρχισε να οπισθοχωρεί, και η υπόλοιπη στον Πανουργιά, οι άντρες του οποίου υποχώρησαν όταν πληγώθηκε σοβαρά. Βλέποντας ότι ήταν θέμα χρόνου προτού κατακλυστούν από τους Τούρκους, ο Μπούσγος, που πολεμούσε μαζί με τον Διάκο, του πρότεινε να υποχωρήσουν. Ο Διάκος επέλεξε να μείνει και να παλέψει μαζί με όσους συμπολεμιστές του θέλουν. Έμεινε με 48 άνδρες.
Σοβαρά πληγωμένος στον δεξί του ώμο, συνελήφθη άμεσα. Την επόμενη μέρα ανασκολοπίστηκε (σουβλίστηκε). Η φοβερή αυτή θανατική ποινή εκτελέστηκε στο Ζητούνι της Λαμίας στις 24 Απριλίου, την επομένη της μάχης στην Αλαμάνα. Μετά τον θάνατό του, οι Τούρκοι πέταξαν το πτώμα του σε κοντινό χαντάκι. Οι Χριστιανοί, όμως, βγήκαν κρυφά τη νύχτα και έθαψαν το σώμα του, στον χώρο που αρχίζει σήμερα η οδός Ησαΐα στη Λαμία. Αργότερα έβαλαν μια προτομή στο σημείο.
Τελειόφοιτη φοιτήτρια του τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης, με κατεύθυνση στην Ιστορία της Επιστήμης, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Γεννημένη το 1996 στην Αθήνα. Εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα και ασχολείται εδώ και χρόνια με τη προσφορά εθελοντικού έργου σε ευπαθείς ομάδες. Στόχος της είναι μια ακαδημαϊκή καριέρα στον τομέα της ιστορίας καθώς και ένα αξιόλογο κοινωνικό έργο. Σημαντικότερο, θεωρεί το να προσφέρει βοήθεια σε όσους την έχουν ανάγκη, ανιδιοτελώς. Η ευγνωμοσύνη στα μάτια τους είναι η μεγαλύτερή της ανταμοιβή.
