Της Ανθής Ζωγράφου,
Μόλις έναν χρόνο πριν, από τις 22 έως τις 28 Απριλίου, θεσπίστηκε από την Animal Aid η παγκόσμια εβδομάδα κατάργησης πειραμάτων σε ζώα ως εβδομάδα μνήμης για τα εκατομμύρια πειραματόζωα που έχασαν τη ζωή τους τόσο μέσα στο εργαστήριο όσο και λίγες ώρες μετά την πειραματική δράση. Εκατομμύρια ζώα κάθε χρόνο υποβάλλονται σε πειράματα κάθε είδους όχι μόνο για ιατρικούς σκοπούς, αλλά και για λόγους αισθητικής όπως για την κατασκευή καλλυντικών και προϊόντων καλλωπισμού. Σήμερα που η ιατρική προοδεύει συνεχώς, ένα μέρος της έρευνας φαίνεται να προσκολλά σε προηγμένες τακτικές, καθόλου αποτελεσματικές που συνεχίζουν να υφίστανται, λόγω της δύναμης της συνήθειας και του ότι «έτσι γινόταν πάντα».
Το πρόβλημα
Όπως αναφέρει η Animal Aid στην ιστοσελίδα της, καταγγέλλοντας το Port Down, ένα ερευνητικό εργαστήριο στο Wiltshire στην Αγγλία, στο βωμό της έρευνας χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες όμοιες με νευροπαραλυτικές ουσίες (που τέθηκαν υπό απαγόρευση μετά τη χρήση τους στον πόλεμο Ιράν – Ιράκ τη δεκαετία του ’80) οι οποίες «σκορπούν» αργό θάνατο σε χιλιάδες ζώα με τον πιο βάναυσο και ανήθικο τρόπο. Χρησιμοποιώντας κυρίως ινδικά χοιρίδια, προσθέτουν στο αίμα τους δηλητηριώδεις ουσίες οι οποίες «μπλοκάρουν» ολόκληρο το νευρικό σύστημα καταλήγοντας στη δυσλειτουργία της αναπνευστικής οδού και πολλές φορές -για την συνέχιση των πειραμάτων- τα υποβάλλουν σε αναπνοή με μηχανική υποστήριξη.
Πειράματα ωστόσο, δεν πραγματοποιούνται μόνο σε τρωκτικά και κουνέλια αλλά ακόμη και σε σκύλους, όπως ακριβώς συμβαίνει στις ΗΠΑ. Εκατοντάδες χιλιάδες σκύλοι ράτσας κυρίως Beagle, εξαιτίας της πραότητάς τους, χρησιμοποιούνται σε κάθε είδους έρευνα, κυρίως για εκείνες που έχουν σχέση με την αύξηση του μέσου όρου ζωής και υποφέρουν για πολλές μέρες ακόμη και μετά τη διεξαγωγή των περαμάτων όντας πλέον τυφλά ή αιμορραγώντας από το στόμα. Σοκαριστικό ωστόσο, αποτελεί το γεγονός πως όχι μόνο είναι νόμιμη μια τέτοια διαδικασία, αλλά επίσης υπάρχουν εκτροφεία σκύλων, για παράδειγμα στην Αγγλία, όπου οι καλύτεροι φίλοι του ανθρώπου γεννιούνται αποκλειστικά για να πρωταγωνιστήσουν σε τέτοιου είδους πειράματα και στη συνέχεια, αν αντέξουν, να θανατωθούν.
Δεν είναι λίγες βέβαια και οι εταιρίες καλλωπισμού και ομορφιάς που χρησιμοποιούν ζώα ως πειράματα για προϊόντα όπως σαμπουάν, προϊόντα κατά της τριχοφυΐας, σαπούνι αλλά και προϊόντα μακιγιάζ. Τα επώδυνα πειράματα στα οποία εξαναγκάζονται να υποβληθούν τα ζώα για να κριθεί κατάλληλη ή μη η χρήση των προϊόντων στον άνθρωπο, προκαλούν ερεθισμούς στα μάτια όπως και στο δέρμα. Η χρήση χημικών ουσιών τέτοιου είδους προκαλεί καταστροφή της γούνας των ζώων, αλλά ακόμη και σοβαρές θανατηφόρες ασθένειες. Λύσεις ωστόσο, για τη διεξαγωγή της έρευνας υπάρχουν, χωρίς να υποφέρει κανένα όν. Η επιστήμη έχει προχωρήσει αρκετά ώστε πλέον οι κατασκευαστές να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τρισδιάστατες μορφές κερατοειδούς χιτώνα που παράγονται από ανθρώπινα κύτταρα, για δοκιμή προϊόντων μακιγιάζ αλλά και μελανοκύτταρα για τη δοκιμή των δερματολογικών προϊόντων τους.
Και αν πιστεύουμε πως όλα αυτά είναι αρκετά μακριά από εμάς, στην Ελλάδα περίπου 1 εκατομμύριο ζώα χρησιμοποιήθηκαν σε πειράματα το 2005 πριν εφαρμοστεί το νομοσχέδιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αρκετές πληροφορίες δεν μπορούν εύκολα να βρεθούν σχετικά με τις διαδικασίες που υποβάλλονται τα πειραματόζωα στη χώρα μας, ωστόσο το μόνο σίγουρο είναι πως ο θεσμός καλά κρατεί.
Υπάρχουν αρκετοί μύθοι σχετικά με τα πειράματα πάνω σε ζώα που ισχυρίζονται πως η ιατρική βασίζεται πάνω σε αυτά και πως χάρη σε εκείνα έχει πλέον αυξηθεί ο μέσος όρος ζωής. Ωστόσο, η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου δε βασίζεται πάνω στα πειράματα αλλά στη βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών, της υγιεινής, της αποστείρωσης και της διατροφής. Επιπλέον, οι ασθένειες που δεν είναι ακόμη θεραπεύσιμες, δεν έχουν ανάγκη τα πειράματα σε ζώα καθώς σε πολλές από τις σύγχρονες ασθένειες που ταλανίζουν το ανθρώπινο γένος, όπως ο καρκίνος, για τη θεραπεία του οποίου έχει γίνει πείραμα σε τρωκτικά, φαίνεται πως η συγκεκριμένη θεραπεία δεν είναι αποτελεσματική στον ανθρώπινο οργανισμό.
Όσον αφορά τον έλεγχο των φαρμάκων ή την αναγκαιότητα των πειραμάτων στην προσπάθεια αντιμετώπισης απειλητικών ασθενειών, δεν είναι λίγες οι ασθένειες που έχουν προκληθεί από τα πειραματικά εργαστήρια, ενώ τα πειράματα σε ζώα δεν μπορούν να εγγυηθούν για την αποτελεσματικότητά τους στην περίπτωση του ανθρώπινου οργανισμού. Αντιθέτως, μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες για τον οργανισμό καθώς είναι αδύνατον να υπολογιστούν και οι ψυχοσωματικοί παράγοντες του ανθρώπινου γένους. Έρευνες έχουν ήδη αποδείξει ότι το 92% των φαρμάκων που έχουν δράσει πρώτα σε πειραματόζωα, απορρίπτονται όταν πρόκειται να εφαρμοστούν στον άνθρωπο.
Αρκετοί επίσης θεωρούν πως το ζώο δεν υποφέρει κατά τη διεξαγωγή πειραμάτων, κάτι που φυσικά δεν είναι δυνατόν καθώς καμιά μορφή έρευνας δεν μπορεί να θεωρηθεί ανώδυνη. Τα ζώα υποβάλλονται σε διαδικασίες μη φυσιολογικές και μη φυσικές για τον οργανισμό τους που πολλές φορές, το σώμα τους δεν τις αντέχει. Ας μη ξεχνάμε πως τα ζώα έχουν επίσης, ανεπτυγμένη την συναισθηματική τους νοημοσύνη και νιώθουν τον πόνο, την εκμετάλλευση και αισθήματα άγχους, μοναξιάς και στέρησης. Επιπλέον, δεν είναι καθόλου τυχαίο πως οι πειραματικές ενέργειες έχουν απορριφθεί από σημαντικές διεθνείς οργανώσεις, όπως και με το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε το 2002 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο θα έμπαινε σε εφαρμογή το 2009 και εκσυγχρονίζει τον νόμο του 1976 σχετικά με τα δικαιώματα των ζώων.
Η εναλλακτική και ηθικότερη λύση
Κι επειδή σε κάθε πρόβλημα που εντοπίζουμε οφείλουμε να βρίσκουμε και τη λύση, ή έστω να προσπαθούμε, όσον αφορά την πρόοδο της ιατρικής, η επιστήμη μπορεί να στρέψει το ενδιαφέρον της σε τεστ με χρήση δοκιμαστικών σωλήνων και μοντέλα για πειράματα ανθρώπινα κύτταρα με την καλλιέργεια ανθρώπινων ιστών. Χρήσιμη επίσης, θα ήταν και η μονάδα ψηφιακών δεδομένων ασθενών όπως και εικονικές φαρμακευτικές δοκιμές. Βλαστοκύτταρα όπως και εικονικές και -μη επεμβατικές για την υγεία- τεχνικές όπως οι MRIs και CT scans μπορούν να εκπλήξουν με την αποτελεσματικότητά τους, ενώ ακόμη και η τακτική micro-dosing, στην οποία οι άνθρωποι υποβάλλονται σε μια πολύ μικρής ποσότητας δοκιμής ενός φαρμάκου, για να εξεταστεί η επίδρασή του στα ανθρώπινα κύτταρα, χωρίς να επηρεάζεται ολόκληρο το σώμα είναι οι εναλλακτικές λύσεις που προτείνει η Animal Aid, ώστε να αποπροσανατολιστεί η επιστημονική κοινότητα παντελώς από τα πειράματα σε ζώα και να επικεντρωθεί σε πιο σύγχρονες και ηθικές πρακτικές.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε πως το γεγονός ότι έτυχε να γεννηθούμε άνθρωποι δεν μας παρέχει τη δικαιοδοσία να εκμεταλλευόμαστε κάθε ζωντανό πλάσμα στη γη. Οφείλουμε στον πλανήτη -αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό- να φροντίζουμε και να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή εάν τα προϊόντα που αγοράζουμε προέρχονται από τον βασανισμό ζώων, ώστε να φτάσουν στο σπίτι μας (cruelty – free, fighting animal testing), ενώ όσον αφορά την υγεία, όσο μεγάλο και αξιοσέβαστο κι εάν είναι το έργο της ιατρικής και επιστημονικής έρευνας, υπάρχουν πλέον δυνατότητες να διεξαχθεί με ηθικότερο τρόπο, καθώς κανένας σκοπός δεν είναι τόσο υψηλός που να δικαιολογεί τόσο χαμερπείς μεθόδους, όπως είχε πει και ο Niels Bohr για τα πειράματα σε ζώα.
Γεννημένη και μεγαλωμένη το 1999 σε μια ανατολική γειτονιά της Θεσσαλονίκης, ζει το όνειρο της σπουδάζοντας το πάθος της, Δημοσιογραφία και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της γενέτειράς της. Έχοντας ως μητρική γλώσσα την ελληνική, γνωρίζοντας αγγλικά και μαθαίνοντας ρώσικα, ευελπιστεί να μη σταματήσει να μαθαίνει ποτέ. Στα εφηβικά της χρόνια, ασχολήθηκε με τον εθελοντισμό στον κλάδο της υγείας και πρόσφατα εργάστηκε ως εξωτερικός συνεργάτης σε μια από τις πιο γνωστές περιβαλλοντικές οργανώσεις.
