Εκλογές 2008: Barack Obama, ο πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος των ΗΠΑ

Της Έφης Βούζιου, 

Οι Αμερικανικές προεδρικές εκλογές 2008 αποτέλεσαν ένα από τα σπουδαιότερα γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας, καθώς για πρώτη φορά ανέλαβε τη θέση του προέδρου ένας Αφροαμερικανός. Η σημαντική για τους Δημοκρατικούς νίκη της 4^ης Νοεμβρίου ανέδειξε ως πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών τον Barack Obama, με περισσότερες ψήφους από οποιονδήποτε άλλον υποψήφιο πρόεδρο στην ιστορία. Οι Αμερικανοί επιζητούσαν επίμονα μια αλλαγή και αυτό φάνηκε ξεκάθαρα από την ψήφο τους στις εκλογές.

Ο κάτοχος της προεδρίας George Bush δε μπορούσε να επανεκλεγεί σύμφωνα με την 22^η Τροπολογία, η οποία περιορίζει έναν πρόεδρο σε δύο μόνο θητείες και ο Αντιπρόεδρος Dick Cheney δε δέχθηκε να διεκδικήσει το αξίωμα του προέδρου στις επερχόμενες εκλογές. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι προεδρικές εκλογές του 2008 ήταν οι πρώτες από το 1928 στις οποίες ούτε ένας εν ενεργεία πρόεδρος και αντιπρόεδρος ήταν υποψήφιοι, ενώ ούτε οι υποψήφιοι είχαν υπάρξει πρόεδροι ή αντιπρόεδροι. Ήταν, επίσης, οι πρώτες από το 1976 στις οποίες ο εν ενεργεία αντιπρόεδρος δεν ήταν υποψήφιος για πρόεδρος ή αντιπρόεδρος. Τέλος, διακρίθηκαν και ως οι πρώτες από το 1952 στις οποίες κανένας δεν προτάθηκε από το κόμμα του, ως υποψήφιος στις γενικές εκλογές.

Ανάμεσα στους Δημοκρατικούς, τα πράγματα άρχισαν να διαφαίνονται σχετικά γρήγορα με τον Barack Obama να κερδίζει τις εντυπώσεις, ήδη από το Συνέδριο των Δημοκρατικών το 2004. Απόφοιτος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κολούμπια και της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ, μετά από μια πολύχρονη πορεία ως λέκτορας και δικηγόρος, εκλέγεται την ίδια χρονιά και στη Γερουσία. Εύλογο επακόλουθο της πετυχημένης πορείας του ήταν και η υποψηφιότητα για την προεδρία, που ήρθε στις εκλογές του 2008.

Στον εσωκομματικό αγώνα για την υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές του 2008, λοιπόν, ο Obama ήρθε αντιμέτωπος με τη Hillary Clinton, Γερουσιαστή της Νέας Υόρκης, τον John Edwards, πρώην Γερουσιαστή της Βόρειας Καρολίνας, τον Bill Richardson, Κυβερνήτη του Νέου Μεξικού, τον Chris Dodd, Γερουσιαστή του Κονέκτικατ, και τον Joe Biden, Γερουσιαστή του Ντέλαγουερ. Οι άντρες της κούρσας αποχώρησαν ήδη από τον Ιανουάριο του 2008, αφήνοντας την Clinton ως μοναδική αντίπαλο του Obama στον αγώνα για το ποιος θα οδηγήσει τους Δημοκρατικούς στη νίκη των εκλογών.

Μετά από μια έντονη εσωκομματική διαμάχη για το χρίσμα των Δημοκρατικών απέναντι στην πρώην πρώτη κυρία Hillary Clinton, ο Barack Obama κατάφερε να κυριαρχήσει πανηγυρικά ανήμερα της 45^ης επετείου της ιστορικής ομιλίας του Martin Luther King. Ξεκίνησε τότε έναν προεκλογικό αγώνα, η χρηματοδότηση του οποίου ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, καθώς μέχρι το τέλος του Αυγούστου είχαν δαπανηθεί 391,4 εκατομμύρια δολάρια έναντι των 197,4 εκατομμυρίων δολαρίων που είχαν ξοδέψει οι Ρεπουμπλικανοί. Όρισε στη θέση του αντιπροέδρου τον Joe Biden και προχώρησε στη διεκδίκηση της θέσης, με κύριο σύνθημα της πολιτικής του καμπάνιας το «ελπίδα και αλλαγή».

Στους Ρεπουμπλικανούς, ο John McCain, Γερουσιαστής της Αριζόνας, είχε κι αυτός να αντιμετωπίσει αρκετούς αντιπάλους. Ο Fred Tomson, πρώην ηθοποιός και Γερουσιαστής του Τενεσί, και ο Rudy Giuliani, πρώην Δήμαρχος της Νέας Υόρκης, αποσύρθηκαν ήδη από τον Ιανουάριο του 2008. Με τη σειρά τους, ο Mitt Romney, πρώην Κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, και ο Mike Huckabee, πρώην Κυβερνήτης του Αρκάνσας, εγκατέλειψαν την προσπάθειά τους τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2008, αντίστοιχα. Έτσι, ο McCain ο οποίος είχε ανακοινώσει την υποψηφιότητά του ήδη από τις 25 Απριλίου του 2007, αναδείχθηκε τρανός εκπρόσωπος των Ρεπουμπλικανών για τη διεκδίκηση της θέσης του προέδρου, στις εκλογές του 2008.

Η προεκλογική εκστρατεία των υποψηφίων ξεκίνησε στις 3 Ιανουαρίου 2008 στην Αϊόβα και τελείωσε στις 28 Ιουνίου στη Νεμπράσκα. Η επονομαζόμενη «Σούπερ Τρίτη» κέρδισε το ενδιαφέρον των αμερικανικών ΜΜΕ όσο καμιά στο παρελθόν, με 24 πολιτείες να συμμετέχουν ταυτόχρονα. Ο John McCain, έχοντας στο πλευρό του στη θέση του αντιπροέδρου τη Sarah Palin, Κυβερνήτη της Αλάσκας, προσπαθούσε να αμαυρώσει την εικόνα του Obama θεωρώντας τον αφελή και με ελάχιστη εμπειρία στα πολιτικά ζητήματα και την εξωτερική πολιτική. Τόνιζε πως η στάση του θα «γκρέμιζε» τις επιτυχίες της χώρας στο εξωτερικό και θα μείωνε έτσι το κύρος και την κυριαρχία της σε διεθνή ζητήματα. Η καμπάνια του Obama, από την άλλη, προσπαθούσε να συνδέσει τον McCain με το πρόσωπο και τη δράση του Προέδρου George Bush, ο λιγότερο δημοφιλής ανάμεσα στους σύγχρονους προέδρους.

Ο Obama για να διευρύνει τις γνώσεις του πάνω σε θέματα εξωτερικής πολιτικής πραγματοποίησε μια περιοδεία σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή και επισκέφτηκε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Μ. Βρετανία, η Ιορδανία, το Ισραήλ, ακόμα και το Ιράκ και το Αφγανιστάν ως μέλος κιόλας της επιτροπής του Αμερικανικού Κογκρέσου. Ο ίδιος ανέβαινε στη σκηνή με το σύνθημα «Ναι, μπορούμε» και γεννούσε τεράστιες προσδοκίες εντός και εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών. Στον αγώνα του αυτόν τον βοήθησε και η άλλοτε πολιτική του αντίπαλος Hillary Clinton προγραμματίζοντας προεκλογικές συγκεντρώσεις υπέρ του στο Λας Βέγκας, τη Νεβάδα, τη Νότια Φλόριντα κ.ά.

Η τεράστια οικονομική κρίση που είχε προηγηθεί ήταν και αυτή που επηρέασε κατά πολύ τους ψηφοφόρους και το αποτέλεσμα των εκλογών. Με 69,5 εκατομμύρια ψήφους, ο 47χρονος τότε πρώην Γερουσιαστής του Ιλινόις εξουδετέρωσε τον πολιτικό του αντίπαλο John McCain και έγινε δεκτός με βάγιες στον Λευκό Οίκο. Επικράτησε με 365 εκλογικές ψήφους έναντι των 173 του πολιτικού του αντιπάλου και αναδείχθηκε αδιαμφισβήτητος νικητής. Στην επινίκια ομιλία του αναφέρει: «Χρειάστηκε αρκετός χρόνος, αλλά τη νύχτα αυτή, σε αυτές τις εκλογές, γράψαμε ιστορία. Η Αμερική έχει αλλάξει. […] Ο δρόμος που έχουμε μπροστά μας είναι μακρύς και δύσβατος, μπορεί να μην πετύχουμε τον στόχο μας σε έναν χρόνο ή κατά τη διάρκεια μίας θητείας. Αλλά έχω να σας πω το εξής: ποτέ δεν είχα περισσότερες ελπίδες ότι θα τα καταφέρουμε». Πέραν των άλλων, τόνισε πως η πραγματική δύναμη της Αμερικής έγκειται στα ιδανικά των ανθρώπων της, μεταξύ άλλων της δημοκρατίας και της ελευθερίας. 

Στις 20 Ιανουαρίου 2009 ορκίστηκε Πρόεδρος των ΗΠΑ. Αποτελούσε για πολλούς την ενσάρκωση του «Αμερικανικού Ονείρου» και την ελπίδα για μια νέα εποχή, γεμάτη ευκαιρίες και αλλαγές. «Σε όποιον ακόμη αμφιβάλλει ότι όλα είναι δυνατά, που ακόμα αναρωτιέται εάν το όνειρο των πατέρων μας είναι αληθινό σήμερα, που αμφισβητεί τη δύναμη της δημοκρατίας, σήμερα είναι η απάντησή σας», ήταν τα πρώτα λόγια του 44^ου προέδρου των ΗΠΑ.

Αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα του προέδρου ήρθε αντιμέτωπος με δύο μεγάλες κρίσεις: στο εσωτερικό με μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις της ιστορίας και στο εξωτερικό με θέματα που σχετίζονταν με τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Παρ’ όλα αυτά, κατάφερε να ενισχύσει την οικονομία και να προχωρήσει σε μια διπλωματική πολιτική συνεργασίας. Επιζητούσε τη συναίνεση για την επιβολή και περιστοιχιζόταν από άτομα διαφόρων οριζόντων και καταρτίσεων. Οι ρητορικές του ικανότητες ήταν αδιαμφισβήτητες και οι αναλύσεις του για την αμερικανική κοινωνία αποτελούν μέχρι και σήμερα πρότυπο μελέτης. Στην πρώτη αυτήν τετραετία Obama οι Δημοκρατικοί απέκρουσαν τη ρεπουμπλικανική αντίσταση, ενίσχυσαν την οικονομία, πέρασαν μία ιστορική μεταρρύθμιση του συστήματος Υγείας, έθεσαν νέους κανόνες στη Wall Street και το τραπεζικό σύστημα και ανέτρεψαν την περιβόητη πολιτική “Don’t Ask, Don’t Tell”, που δεν επέτρεπε σε όσους δηλώνουν ανοιχτά ότι είναι ομοφυλόφιλοι να υπηρετήσουν στον στρατό. Επιπλέον, έγινε «μια νέα αρχή» στις σχέσεις με τη Ρωσία.

Βέβαια, από την άλλη, οι προεκλογικές του υποσχέσεις δεν τηρήθηκαν στο ακέραιο, ιδιαίτερα η ρητή προεκλογική δέσμευσή του για το κλείσιμο της φυλακής του Γκουαντάναμο. Αν και βοήθησε αρκετά τους μαύρους σε ζωτικά ζητήματα της κοινωνίας, εντούτοις δεν κατάφερε να εξαλείψει τον ρατσισμό που ήταν βαθιά ριζωμένος στους θεσμούς της αμερικανικής πολιτείας. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον κατηγόρησαν ότι δεν επέδειξε την πυγμή και το σθένος που έπρεπε για να επιβληθεί και προτίμησε να περάσει διαλλακτικά ορισμένα θέματα, λόγω της απειρίας του και της έλλειψης ηγετικού προφίλ. Εξίσου ποικίλλες κριτικές υπήρχαν όσον αφορά την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Ιράκ.

Τέλος, είναι γεγονός ότι ο Barack Obama αποτέλεσε τον πρώτο προοδευτικό πρόεδρο, μετά από μια σειρά συντηρητικών πολιτικών κινήσεων και εκπροσώπων. Αυτή η τετραετής θητεία του, καθώς και η επόμενη, σημάδεψαν καταλυτικά την ιστορία και την πολιτική κουλτούρα των Αμερικανών, σε μια εποχή όπου η ανάγκη για αλλαγή και απαγκίστρωση από τα κατεστημένα σήμανε μονόδρομος. Είτε, λοιπόν, συμφωνεί κανείς με την πολιτική που ακολούθησε ο Obama είτε όχι, κανείς δε μπορεί να αρνηθεί πως αυτή στιγμάτισε τους Αμερικανούς και έμελλε να αλλάξει μια για πάντα τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνεί η πολιτική εξουσία με τον λαό. Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να διακρίνουμε πως η θητεία του δεν αμαυρώθηκε από κανένα σκάνδαλο ή σοβαρή κρίση που ακολούθησε του πολιτικού του προγράμματος, και αυτό για τα δεδομένα της πολιτικής ιστορίας θεωρείτο επιτυχία.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• United States Presidential Elections of 2008, Encyclopædia Britannica, https://www.britannica.com/event/United-States-presidential-election-of-2008
• The Barack Obama Administration – First term, Encyclopædia Britannica, https://www.britannica.com/place/United-States/The-Barack-Obama-administration
• Η Σούπερ Τρίτη, εκλογές σε 24 πολιτείες, Deutsche Welle.
• US elections: Obama embarks on crucial international tour, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2008/jul/18/barackobama.uselections2008
• Εκστρατεία από τη Χίλαρι υπέρ του Ομπάμα, ΤΟ ΒΗΜΑ, https://www.tovima.gr/2008/08/07/archive/ekstrateia-apo-ti-xilari-yper-toy-ompama/
• Election Results 2008, The New York Times, https://www.nytimes.com/elections/2008/results/president/votes.html
• Election Results 2008 (President Map), The New York Times, https://www.nytimes.com/elections/2008/results/president/map.html
• Q&A The 2008 Presidential Campaign, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2008/oct/17/uselections2008-johnmccain2
• The American Presidency project, University of California, Santa Barbara, https://www.presidency.ucsb.edu/documents/presidential-documents-archive-guidebook/documents-related-presidential-elections/2008
• Ιστορική νίκη – ο Obama  πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος, Deutsche Welle

Έφη Βούζιου

Γεννήθηκε το 1997 και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Είναι φοιτήτρια του τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει παρακολουθήσει αρκετές ομιλίες και ημερίδες σχετικές με το αντικείμενο των σπουδών της καθώς και με τον ευρύτερο τομέα της εκπαίδευσης. Ιδιαίτερη είναι η συμμετοχή της σε εθελοντικές δράσεις τις οποίες θεωρεί καίριες για τη διάπλαση του χαρακτήρα των ατόμων και τη διάρθρωση της κοινωνίας. Την απασχολούν τομείς σχετικοί με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα των κοινωνικών ομάδων.