Της Ελευθερίας-Μαρίας Γκίκα,
«Όλοι θέλουν να καταλάβουν τη ζωγραφική. Γιατί δεν προσπαθούν να καταλάβουν το κελάηδημα των πουλιών; Τους αρέσει η νύχτα, ένα λουλούδι, τόσα πράγματα γύρω τους, χωρίς να τα καταλαβαίνουν. Γιατί πρέπει οπωσδήποτε να καταλάβουν τη ζωγραφική;», είχε πει ο σπουδαίος Πάμπλο Πικάσο. Όταν κάποτε τα αντικείμενα που πραγματεύονταν οι ζωγράφοι ξέφυγαν από την μεσαιωνική νατουραλιστική αποτύπωση των στοιχείων της φύσης και του ανθρώπου αλλά και από την αρμονία και την κλασική ομορφιά της Αναγέννησης, η κατανόησή τους από το κοινό έγινε σαφώς ένα πιο σύνθετο ζήτημα. Έτσι, ο μεγάλος Ισπανός ζωγράφος προσπάθησε να εξηγήσει τη μη αναγκαιότητα κατανόησης της νέας αυτής τέχνης, καθ’ ότι υπάρχουν τόσα πράγματα στον κόσμο που ο άνθρωπος δέχεται να θαυμάζει και να επευφημεί δίχως να μπορεί να τα ερμηνεύσει.
Όμοια λοιπόν κι εμείς σήμερα, ίσως να μη μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί ένας πίνακας κατασκευασμένος από υλικά που –συνήθως– δεν θεωρούνται εξαιρετικά δαπανηρά μπορεί να φτάνει να κοστίζει δεκάδες ή και εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Χαώδης η διαφορά πάντως του «δυσκολεύομαι να καταλάβω» και του «απορρίπτω». Όχι μόνο σε ό,τι αφορά την ζωγραφική αλλά και το ευρύτερο φάσμα της ζωής του ανθρώπου. Θα αναφερθώ και σε αυτό σύντομα, ας πάμε όμως να δούμε πρώτα ποιοι είναι αυτοί οι σκανδαλιστικά ακριβοί πίνακες. Ποιοι είναι οι δέκα πιο εκτιμημένοι, από οικονομικής άποψης, πίνακες στην ιστορία της τέχνης; Με σειρά από τον «φθηνότερο» έως τον ακριβότερο αγορασμένο πίνακα στην ιστορία της τέχνης συγκαταλέγονται οι εξής:
Τhree Studies of Lucian Freud – Francis Bacon
Ο πίνακας πωλήθηκε για 145 εκ. δολάρια ενώ μάλιστα το τρίπτυχο του Φράνσις Μπέικον είχε σπάσει το 2013 το ρεκόρ όλων των εποχών σε δημοπρασία στη Νέα Υόρκη, έναντι του ποσού των 142,4 εκ. δολαρίων. Αξίζει να σημειωθεί πως το 2013 υπήρξε και η πρώτη φορά που δημοπρατήθηκε.
Portrait of Dr. Gachet – Vincent Van Gogh
Αγοράστηκε για 152 εκ. δολάρια. Φιλοτεχνήθηκε το 1890 και αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους πίνακες του διάσημου Ολλανδού ζωγράφου. Απεικονίζει το γιατρό Πολ Γκασέ, ο οποίος φρόντισε τον ίδιο τον Βαν Γκογκ κατά το τελευταίο διάστημα της ζωής του.
Portrait of Adele Block-Bauer – Gustav Klimt
Ο πίνακας άγγιξε τα 158,4 εκ. δολάρια και δημιουργήθηκε το 1907, αποτελώντας σταθμό της Art Nuveau. Την Αντέλ Μπλοχ-Μπάουερ τη ζωγράφισε πολλές φορές, γεγονός που τροφοδοτεί και τις φήμες ότι οι δυο τους διατηρούσαν και ερωτική σχέση.
Le Reve – Pablo Picasso
«Το Όνειρο» γεννήθηκε το 1932, την λεγόμενη περίοδο του Κυβισμού. Χαρακτηρίστηκε σύμβολο της ερωτικής λαγνείας επικεντρωμένο στο πολυαγαπημένο αντικείμενο του Πικάσο, τη γυναίκα. Στον πίνακα εμφανίζεται η 22χρονη τότε ερωμένη του, Μαρί Τερέζ. Το έργο πωλήθηκε για 158,5 εκ. δολάρια.
Woman III – Willem de Kooning
Το έργο του Ολλανδοαμερικανού έφτασε να πωληθεί για 162,4 εκ. δολάρια και αποτελεί έναν από τους 6 πίνακες με το ίδιο θέμα που είχε ζωγραφίσει ο Willem μεταξύ 1951 και 1953. Το έργο δημιουργήθηκε το 1953 την περίοδο του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.
No 5 – Jackson Pollock
Το «Νούμερο 5» θεωρείται το πρώτο έργο της τεχνοτροπίας του Action Painting και κόστισε στο νέο του ιδιοκτήτη 165,4 εκ. δολάρια. Δημιουργημένο το 1948 προσδίδει αναμφίβολα το κύρος το οποίο ο Πόλοκ κατείχε στο χώρο του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.
Les Femmes d’Alger – Pablo Picasso
Δεύτερος πίνακας του μεγάλου Ισπανού στην κορυφαία δεκάδα με «Τις γυναίκες του Αλγερίου» του 1955 αυτή τη φορά, οι οποίες άγγιξαν τα 179,3 εκ. δολάρια. Ο πίνακας έφτασε μέσα σε μόλις 11 λεπτά την τιμή των 179,3 εκ δολαρίων σε δημοπρασία του Οίκου Κρίστις στη Νέα Υόρκη. Το έργο ξεκίνησε με βάση το Ντελακρουά, προς τιμήν του σπουδαίου επίσης καλλιτέχνη του μοντερνισμού Ματίς, αμέσως μετά το θάνατό του.
Νο 6 (Violet, Green and Red) – Mark Rothko
Ο πίνακας του Λετονού ζωγράφου πωλήθηκε για 186 εκ. δολάρια πράγμα που δεν ξέρω αν πραγματικά εκπλήσσει τους ανθρώπους του χώρου, καθ’ ότι τα έργα του Ρόθκο γνώρισαν γενικά τεράστια εμπορική αξία. Το «Νούμερο 6» αποτελείται από μεγάλες χρωματικές εκτάσεις του μοβ, του πράσινου και του κόκκινου, οριοθετούμενες από άνισες, ίσως και ασύμμετρες, θολές αποχρώσεις.
The Card Players – Paul Cezanne
Αδύνατο να μη γνωρίζει κάποιος το συγκεκριμένο έργο, δυνατό να μην μπορεί να εικάσει ότι πωλήθηκε για 274 εκ. δολάρια. «Οι χαρτοπαίκτες» αποτελούνται από πέντε ελαιογραφίες, που διαφέρουν μεταξύ τους στο μέγεθος και τον αριθμό των απεικονιζόμενων παικτών. Σύμφωνα με το Vanity Fair το 2011, η βασιλική οικογένεια του Κατάρ αγόρασε μία από τις εκδοχές των Χαρτοπαικτών από την ιδιωτική συλλογή του Γιώργου Εμπειρίκου.
When Will You Marry – Paul Gauguin
Τη δεκάδα συμπληρώνει το πλέον ακριβό έργο που πωλήθηκε ποτέ στην ιστορία της τέχνης και το οποίο φιλοτεχνήθηκε το 1892, την περίοδο του μεταϊμπρεσιονισμού. Στον πίνακα απεικονίζονται δύο κορίτσια απ’ την Ταϊτή, τα οποία κατάφεραν να φτάσουν το τρομακτικό ποσό των 300.000.000 δολαρίων. Φήμες θέλουν ως ιδιοκτήτη του πολυσυζητημένου έργου ένα μουσείο του Κατάρ.
Θα ήθελα κάπου εδώ να επανέλθω στους λόγους για τους οποίους επέλεξα να ξεκινήσω το άρθρο με το απόφθεγμα του Πικάσο, καθώς πολλοί άνθρωποι θεωρούν κάποια έργα –καταξιωμένα από την ιστορία και τους ανθρώπους της τέχνης– ως «υπερεκτιμημένα», μη μπορώντας να τα κατανοήσουν. Εντάξει, δεν είναι κι εύκολο να εξηγήσεις στον μέσο άνθρωπο την αξία της αφηρημένης εξπρεσιονιστικής ζωγραφικής του Ρόθκο και το συμβολισμό πίσω από τα μόλις 2-3 χρώματα που μπορείς να διακρίνεις στα έργα του, αυτό νομίζω δε μπορεί να το αρνηθεί κανείς.
Δεν είναι όμως κάπως αυστηρό και άδικο να προσπαθεί κάποιος που ουδέποτε ασχολήθηκε με την τέχνη –πόσο μάλλον όσο αυτοί οι «μεγάλοι» άνθρωποι– να «ζυγίσει» το έργο τους και μάλιστα με τόσο μεγάλη αυτοπεποίθηση και σιγουριά; Εδώ κουτσά στραβά δεχόμαστε κριτική στη συνταγή μας για την πασχαλινή μαγειρίτσα, πώς μπορούμε να ασκούμε με τόση βεβαιότητα κριτική για την αξία ενός έργου που στο τέλος-τέλος δεν υπόκειται κι εξολοκλήρου στην δική μας κρίση… Συγγνώμη αν έθιξα τους λάτρεις της μαγειρίτσας, σας διαβεβαιώνω πως no magiritsa was harmed during the making of this article. Χωρίς να πλατειάσω περισσότερο κάνοντας το συνήγορο του Γκωγκέν και του Σεζάν –δε θα με χρειάζονταν άλλωστε– θα ήθελα απλώς να κλείσω με τη σοφή λαϊκή ρήση: «Έκαστος στο είδος του…» την οποία νομίζω ότι πρέπει να εμπιστευτούμε και σε αυτό το ζήτημα.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1998, όπου και διαμένει σήμερα, έχοντας στο μεταξύ ζήσει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Είναι φοιτήτρια του Τμήματος Ρωσικής Φιλολογίας και Σλαβικών Σπουδών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αγαπά τις ξένες γλώσσες και τη συμμετοχή σε προγράμματα που προωθούν την εκμάθηση και διδασκαλία τους -summer schools κοκ. Στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με το τραγούδι, τη γυμναστική, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία.
