O προστατευτισμός του Trump: Did he make America great again?

Της Κυριακής Θεοδοσάκη,

Το 2016 με την άνοδο του Trump στην εξουσία το “Make America Great Again” αρχίζει να υλοποιείται. Τέσσερα χρόνια μετά και λίγους μήνες πριν την επόμενη εκλογική αναμέτρηση για τη θέση του Προέδρου των ΗΠΑ, αξίζει να εξεταστεί πώς οι προεκλογικές υποσχέσεις έγιναν πράξη και αν πράγματι αυτό το σύνθημα έγινε πραγματικότητα.

Ο Donald Trump έθεσε ως κύριο στόχο την επανάκαμψη της οικονομίας των ΗΠΑ στο πλαίσιο του διεθνούς οικονομικού συστήματος. Βασικές υποσχέσεις του ήταν η επαναδιαπραγμάτευση των όρων της NAFTA και η αποχώρηση από την εμπορική συμφωνία TPP. Βασικά εργαλεία του αποδείχτηκαν οι δασμοί στο πλαίσιο μιας μονομερούς εμπορικής πολιτικής που οδήγησε σε πολλαπλά εμπορικά «μέτωπα». Σε ένα σύστημα που οι ΗΠΑ οικοδόμησαν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου για την προώθηση της πολυμέρειας, της διεθνούς συνεργασίας και του ελεύθερου εμπορίου, έρχεται τώρα ένας Αμερικανός Πρόεδρος στο όνομα του «Αμερικανού εργάτη» να προτάξει τον προστατευτισμό.

Πρώτος και βασικός αντίπαλος είναι η Κίνα, η αναδυόμενη αυτή οικονομία που αναδείχτηκε στο μεγαλύτερο μεταποιητικό εργοστάσιο του κόσμου, πλήττοντας έτσι και τον μεταποιητικό τομέα των ΗΠΑ. Η αμφισβήτηση της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας οδηγεί σε έναν εμπορικό πόλεμο από το 2018 έως τον Ιανουάριο του 2020. Αλλεπάλληλες δέσμες δασμών επιβάλλονται μεταξύ των δύο δυνάμεων, με κινητήριο δύναμη την υπόσχεση του Trump. Ο εμπορικός πόλεμος ολοκληρώνεται με την πρώτη φάση μιας εμπορικής συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών, δίνοντας μια πρόσκαιρη νίκη στον αμερικανικό προστατευτισμό. Χαρακτηριστικό σημείο της συμφωνίας είναι η δέσμευση της Κίνας να αυξήσει τις αγορές αγροτικών προϊόντων από τις ΗΠΑ. Παρ’ όλα αυτά, σημαντικοί δασμοί θα παραμείνουν σε ισχύ μέχρι την ολοκλήρωση της δεύτερης φάσης, που θα συζητηθούν σημαντικότερα ζητήματα, όπως οι αθέμιτες πρακτικές των κρατικών χρηματοδοτήσεων και η κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων που εφαρμόζει η Κίνα.

Σε μια άλλη διάσταση της εμπορικής πολιτικής, οι υποσχέσεις του Προέδρου για τα πολυμερή σχήματα συνεργασίας υλοποιήθηκαν. Οι ΗΠΑ αποχώρησαν από την TPP και σύναψαν μια νέα συμφωνία με τον Καναδά και το Μεξικό προς αντικατάσταση της NAFTA. H νέα συμφωνία προβλέπει ισχυρότερα περιβαλλοντικά και εργασιακά πρότυπα, κυρίως καθώς τα δεύτερα ευνοούσαν τη μεταφορά δραστηριοτήτων προς το Μεξικό λόγω του χαμηλού κόστους παραγωγής. Παράλληλα, προβλέπεται σημαντικό άνοιγμα στον τομέα των γαλακτοκομικών προϊόντων, τον οποίο τόσο οι ΗΠΑ όσο και ο Καναδάς προστάτευαν σθεναρά. Μία ακόμη μάχη για τον Αμερικανό παραγωγό μόλις κερδήθηκε.

Παράλληλα, εντείνεται και η σύγκρουση με την ΕΕ. Στο οικονομικό φόρουμ στο Νταβός, νωρίτερα φέτος, ο Αμερικανός Πρόεδρος, όντας διατεθειμένος να επιβάλει δασμούς στα ευρωπαϊκά εισαγόμενα αυτοκίνητα, διεμήνυσε πως παρά τις συζητήσεις με τους Ευρωπαίους Εταίρους, οι ίδιοι θα υποχωρήσουν στους όρους του και θα συνάψουν τη συμφωνία γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή. Η «υποχώρηση» που φαίνεται να πέτυχε με τους υπόλοιπους εταίρους, είναι το δυνατό στοιχείο στο οποίο στηρίζεται ο Trump. Ωστόσο, η ΕΕ δεν αποτελεί εμπορικό αντίπαλο των ΗΠΑ, υπό τους όρους που αποτελεί η Κίνα. Όμως, η προστασία των ευρωπαίων αγροτών και τα αυστηρά υγειονομικά πρότυπα ως προς τα εισαγόμενα τρόφιμα είναι αυτά που λειτουργούν σε βάρος του Αμερικανού αγρότη.

Και δεν είναι διόλου τυχαίο πως τα σημαντικότερα βήματα με τους εμπορικούς εταίρους γίνονται στις αρχές του 2020. Η πρώτη φάση της συμφωνίας με την Κίνα, η υπογραφή της ανανεωμένης συμφωνίας σε αντικατάσταση της NAFTA και το καινούργιο μέτωπο πρωτοφανούς αυστηρότητας έναντι της ΕΕ έρχονται λίγους μήνες πριν τις επόμενες προεδρικές εκλογές. Κι αυτό γιατί η πολιτική των δασμών και ο αμερικανικός προστατευτισμός φαίνεται να έπληξαν τους Αμερικανούς περισσότερο από όσο επρόκειτο να τους προστατέψουν. Τα αντίποινα της Κίνας επηρέασαν αρνητικά πολλές πολιτείες με εξαγωγικό προσανατολισμό και αυτό φάνηκε έντονα στα αποτελέσματα των εκλογών του Κογκρέσου το 2018, όπου σε αυτές τις πολιτείες οι Ρεπουμπλικανοί συγκέντρωσαν ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά. Η προστατευτική εμπορική πολιτική, παρά τους φαινομενικούς εορτασμούς κατά την υπογραφή συμφωνιών, έχασε τη δημοτικότητά της σταδιακά κατά τη διάρκεια της τετραετίας.

Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση των New York Times τον Σεπτέμβριο του 2019, 58% των Αμερικανών έκριναν κακή την κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου με την Κίνα για την εγχώρια οικονομία, ενώ την ίδια στιγμή 61% του πληθυσμού υποστήριζε την πιθανότητα ύφεσης τα επόμενα δύο χρόνια. Την ίδια στιγμή, η ρητορική της αμερικανικής διοίκησης περί προβλέψεων αυξημένων ρυθμών ανάπτυξης που θα αγγίζουν ή θα ξεπερνούν το 3%, έρχονται σε αντίθεση με την πραγματικότητα που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία των αμερικανικών επιχειρήσεων.

Οι κινήσεις καλής θελήσεως την τελευταία χρονιά, στις οποίες προστίθενται και οι νέες προσεγγίσεις με την Ινδία και την Ιαπωνία, μάλλον δεν έρχονται τυχαία. Το “Make America Great Again” έχασε σε σημαντικό βαθμό την πίστη του και αυτό είναι κάτι που η αμερικανική διοίκηση δε μπορεί να παραβλέψει. Οι προσπάθειες, συνεπώς, του Προέδρου για να προασπίσει τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα στο πλαίσιο της παγκόσμιας ανισότητας που εδραιώνουν οι εταίροι του, είναι απαραίτητες για να πετύχει το “Remake America Great Again”.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Ο Τραμπ στην Ινδία: σόου, εμπόριο και στο βάθος εκλογές, Deutsche Welle, https://www.dw.com/el/%CE%BF-%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%BC%CF%80-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B9%CE%BD%CE%B4%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%8C%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CE%BC%CF%80%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B2%CE%AC%CE%B8%CE%BF%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AD%CF%82/a-52497638

• USMCA, Trump’s new NAFTA deal, explained in 600 words, Vox, https://www.vox.com/2018/10/3/17930092/usmca-mexico-nafta-trump-trade-deal-explained
• Η ΕΕ προσβλέπει σε εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, CNN Greece, https://www.cnn.gr/news/kosmos/story/204931/h-ee-prosvlepei-se-emporiki-symfonia-me-tis-hpa
• US and China sign deal to ease trade war, BBC, https://www.bbc.com/news/business-51114425
• US-China trade deal: Winners and losers, BBC, https://www.bbc.com/news/business-51025464

• Trump zeroes in on his next trade target: Europe, CNN, https://edition.cnn.com/2020/01/23/business/trade-deal-eu-us/index.html

Κυριακή Θεοδοσάκη

Σπουδάζει στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Γνωρίζει Αγγλικά και Γαλλικά και συμμετέχει ενεργά σε προσομοιώσεις (Εuropa.S, RhodesMRC). Συμμετείχε στην πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις ευρωπαϊκές εκλογές «This time I’m voting» ως εθελόντρια. Ενδιαφέρεται για τα ευρωπαϊκά θέματα καθώς και για τα ζητήματα της διεθνούς πολιτικής.