Της Κωνσταντίνας Γιαννηνάσιου,
Η προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων αντιμετωπίζεται επί δεκαετίες ως δευτερεύουσας αξίας αρμοδιότητα από τον κρατικό μηχανισμό, ενώ από τη μεριά της η κοινωνία σιωπά πίσω από προκαταλήψεις που ακόμη καλά κρατούν. Χρειάστηκε η επέλαση μιας πανδημίας ώστε να τεθεί αποφασιστικά στο τραπέζι η επιτακτική ανάγκη για την αποσυμφόρηση των ελληνικών –και όχι μόνο– φυλακών. Παρά την κατανομή πολλών χωρών του παγκόσμιου χάρτη στην κατηγορία των ανεπτυγμένων κρατών, τα σωφρονιστικά τους συστήματα αποδεικνύουν ότι η μεροληψία στη διαδικασία προόδου της κοινωνίας τους φέρνει κατά μέτωπο με την «τριτοκοσμική» τους πλευρά.
Οι κρατούμενοι των φυλακών ανέκαθεν αποτελούσαν ευάλωτη κοινωνική ομάδα, αφού η θωράκιση του σωφρονιστικού συστήματος αντιμετωπίζεται ως ένα κατ’ ανάγκη και με υψηλό πολιτικό κόστος έργο. Οι συνθήκες των φυλακών τις καθιστούν κάθε άλλο παρά ασφαλείς για τους κρατούμενους και τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Όπως αποκαλύπτουν πρόσφατοι και αιφνιδιαστικοί έλεγχοι σε καταστήματα κράτησης και στοιχεία της σχετικής έρευνας του Συμβουλίου της Ευρώπης, το πρόβλημα της υπέρ-συμφόρησης στερεί τον έλεγχο από τους φύλακες, μετατρέποντας την μικροκοινωνία των κρατουμένων σε ένα άνομο και άναρχο σύστημα επιβίωσης των ισχυρότερων. Στις ελληνικές φυλακές η κίνηση αυτοσχέδιων και μη όπλων είναι σε πολλές περιπτώσεις μη ελεγχόμενη. Οι συμπλοκές μεταξύ κρατουμένων είναι απροσδόκητα συχνές και καταλήγουν σε τραυματισμούς, θανάτους και αυτοκτονίες. Ταυτόχρονα, η υπέρ-συμφόρηση εντείνει την αντιξοότητα των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων που ήδη υπάρχει. Καταπατάται το διά νόμου δικαίωμα των κρατουμένων της κατοχής 4 τ.μ. κατοικήσιμου χώρου, ενώ πολλοί εντοπίζεται ότι κοιμούνται σε στρώμα ή ακόμα και στο πάτωμα. Η υποστελέχωση των τμημάτων υγείας στερεί αυτόματα το δικαίωμα στη πρόσβαση ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Ας μη γίνει λόγος για την ανεπάρκεια των ειδών υγιεινής και τη μη παροχή πρόσβασης σε ζεστό νερό…
Από την άλλη πλευρά, το Συμβούλιο της Ευρώπης στέκεται σ’ ένα ακόμη μελανό σημείο των ελληνικών φυλακών, το οποίο δεν είναι άλλο από την αστυνομική κακομεταχείριση. Καταστρατηγώντας την εξουσία που διαθέτουν, αστυνομικοί και σωφρονιστικοί υπάλληλοι «λαμβάνοντας το νόμο στα χέρια τους» προχωρούν σε βίαιες συμπεριφορές έναντι των κρατουμένων. Η έρευνα της Επιτροπής καταγγέλλει ότι το ποσοστό αστυνομικής βίας, αγνοώντας τις ποινικές συνέπειες, είναι υψηλό και σε πολλές περιπτώσεις δύσκολο να διερευνηθεί εξαιτίας του ανεπαρκούς συστήματος διερεύνησης καταγγελιών για κακομεταχείριση.
Η διακαής προθυμία για ευημερία των ανθρώπων και των λαών δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι επιλεκτική. Οι συνθήκες που επικρατούν στα καταστήματα κράτησης είναι μια πληγή για την ελληνική κοινωνία. Η κατάφωρη προσβολή της ανθρώπινης υπόστασης και αξιοπρέπειας δε μπορεί να παραμένει αμελητέα. Αφήνοντας πίσω τις όποιες προκαταλήψεις έχουν ριζωθεί στην ελληνική κοινωνία, τα καταστήματα κράτησης δεν αποτελούν άντρο εκδίκησης και ο περιβόητος «νόμος των φυλακών» είναι εξαιρετικά παρωχημένος. Ειδικά σήμερα, καθώς όλοι μιλούν για μια «νέα πραγματικότητα» λόγω της κρίσης της πανδημίας, η ανάγκη για αποσυμφόρηση των φυλακών είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Η ανάγκη αντιμετώπισης των κρατουμένων ως πολιτών με ειδικούς περιορισμούς είναι πιο επιτακτική από ποτέ.
Γεννημένη το 2000 στη Γερμανία και μεγαλωμένη στα Τρίκαλα. Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών της πολιτικής κατεύθυνσης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Έχει παρακολουθήσει πλήθος συνεδρίων εγχώριας και διεθνούς πολιτικής και είναι ενεργή σε διαδικασίες προσομοιώσεων.
