Της Άννας Σπυροπούλου,
Ενδοοικογενειακή βία (σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική) στις μέρες του κορωνοϊού· οι συνθήκες καραντίνας και ο περιορισμός στο σπίτι οδήγησαν σε έκρηξη της ενδοοικογενειακής βίας σε Ελλάδα και Κύπρο όπως και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Κάποιοι μένουν σπίτι για να προφυλάξουν και να προφυλαχθούν από τον κορωνοϊό και κάποιοι άλλοι πληγώνουν όποιον βρίσκεται μέσα σε αυτό. Πόσο τραγικά ειρωνικό…
«Ενός κακού, μύρια έπονται» και φαίνεται ότι πέρα από τις επιπτώσεις στην υγεία και τη ζωή μας που επιφέρει ο αναγκαστικός εγκλεισμός, πολλές κοινωνικές παθογένειες με σημαντικότερη τη βία ενισχύονται σε σημαντικό βαθμό. Αδιαφιλονίκητα θύματα: οι γυναίκες και τα παιδιά.
Γιατί εκδηλώνεται περισσότερη βία με τον εγκλεισμό;
«Οι άνθρωποι που επιβάλλονται με τη βία θέλουν να έχουν τον απόλυτο έλεγχο και να επιδεικνύουν τη δύναμή τους. Το περιβάλλον του εγκλεισμού ευνοεί αυτή τους τη συμπεριφορά», αναφέρει η Τίνα Απέργη, Κλινική Ψυχολόγος, καθηγήτρια Ψυχολογίας ACG και επιστημονική συνεργάτης της Εταιρίας κατά της Κακοποίησης του Παιδιού «ΕΛΙΖΑ». Ουσιαστικά, τα περιστατικά βίας και κακοποίησης αφορούν οικογένειες ή σχέσεις που πριν από την κρίση της πανδημίας βρίσκονταν σε υψηλό κίνδυνο ή είχαν ήδη σημειώσει βίαιες συμπεριφορές. Αυτό που αλλάζει τώρα είναι η αύξηση της αβεβαιότητας, άρα και του στρες, που τελικά συμβάλλει στην αύξηση της έντασης των περιστατικών βίας.
Γιατί οι γυναίκες-θύματα δεν αντιδρούν;
Αν είσαι ή έχεις υπάρξει θύμα ενδοοικογενειακής βίας, σίγουρα γνωρίζεις καλά τις παρακάτω 5 φράσεις: «Μήπως υπερβάλλω;», «Πού να μπλέξω;», «Έγινε μόνο μία φορά και σίγουρα δε θα ξανασυμβεί», «Εγώ φταίω που μου φέρεται έτσι, είμαι άξια της μοίρας μου» και «Δε συμβαίνει τίποτα, θα κρύβω τα σημάδια και δε θα χαλάσω τη σχέση/την οικογένειά μου». Η πρώτη ερώτηση γίνεται ενστικτωδώς και τα μικρά δείγματα κακοποιητικής συμπεριφοράς θεωρούν ότι θα παραμείνουν ως έχουν και δε θα κλιμακωθούν, πιστεύοντας ότι η πίεση και η απομόνωση είναι οι μοναδικές αιτίες και θα παρέλθουν με τον καιρό. Η δεύτερη αφορά τη συγκρουσιακή φύση του ατόμου: αντιλαμβάνομαι μεν και αποδέχομαι την κατάσταση, ο φόβος δε για μια επόμενη χειρότερη επίθεση υπερτερεί και το θύμα προτιμά να μη σπάσει τη σιωπή του και να συνεχίζει να δέχεται τέτοιου είδους επιθέσεις. Ναι, έγινε μία φορά… όμως δε θα σταματήσει εκεί – γιατί όταν ξυπνάει μέσα του το τέρας του κακοποιητή, ξεκινά εκείνος ο φαύλος κύκλος που μπορεί αρκετά δύσκολα να αποκρυπτογραφηθεί και να θεραπευθεί. Είμαι υπεύθυνη για τις πράξεις του πάνω μου· η πιο συχνή δικαιολογία που αναμασά το θύμα αφού του έχουν δημιουργήσει τις τύψεις ότι εκείνη είναι η κατώτερη, η πιο αδύναμη, η χειρότερη από όλες τις γυναίκες. Ενώ, τέλος, τα κοινωνικά ταμπού και οι φυλετικές προκαταλήψεις νικούν τον πόνο και καταπνίγουν την αγανάκτηση.
Γιατί τα παιδιά-θύματα δεν αντιδρούν;
Ένα συνονθύλευμα συναισθημάτων κατακλύζει την ψυχή των παιδιών που βιώνουν οποιασδήποτε μορφής κακοποίηση ή παραμέληση. Φόβος, τύψεις, ενοχές, προδοσία, ντροπή γίνονται η καθημερινότητά τους. Κυρίως, όμως, χάνουν την εμπιστοσύνη τους. Εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, την οικογένειά τους και σε όλους τους ανθρώπους που τα περιβάλλουν. Επηρεασμένα από τους εξωγενείς παράγοντες της δεδομένης συνθήκης και μακριά από πρόσωπα και φορείς στους οποίους θα μπορούσαν να απευθυνθούν, κλείνονται ερμητικά και υπομένουν σιωπηλά με την ελπίδα ενός καλύτερου αύριο. Ενώ υπάρχουν και τα παιδιά με το «σύνδρομο του αμέτοχου θεατή»• τα παιδιά που βρίσκονται δηλαδή αντιμέτωπα καθημερινά με τέτοιες σκηνές κακοποίησης και μοιράζονται ανάλογα συναισθήματα.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, António Guterres, απηύθυνε στις 6 Απριλίου δημόσια έκκληση να προστατευθούν οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο, καλώντας τις κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα πρόληψης αλλά και να βρουν τον τρόπο ώστε να προβλέψουν πού θα μπορούσαν να προσφύγουν τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας.
Σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα ερευνών, τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας έχουν αυξηθεί: ενδεικτικά στη Γαλλία κατά 32%, στην Κύπρο κατά 30%, στην Ιταλία κατά 30%, στη Βόρεια Ιρλανδία κατά 20% και στην Ισπανία κατά 18%. Το abcnews έφερε στο φως τις λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποιούν στο Παρίσι οι γυναίκες όταν πηγαίνουν στο φαρμακείο για να καταγγείλουν την κακοποίησή τους. Για παράδειγμα, η φράση «Mask19» μπορεί να χρησιμοποιείται από το θύμα σε περίπτωση που συνοδεύεται από τον σύζυγό του. Έτσι, ο φαρμακοποιός μπορεί να φροντίσει για την άμεση παρέμβαση της αστυνομίας, χωρίς την εμπλοκή του θύματος το οποίο αισθάνεται φόβο. Πρόκειται, μάλιστα, για ένα σύστημα που εφαρμόζεται ήδη στην Ισπανία.
Στην Ελλάδα, οι γυναίκες που θέλουν να καταγγείλουν μια κακοποιητική κατάσταση μπορούν να επικοινωνήσουν καλώντας στο 15900 αλλά και να στείλουν email στο [email protected]. Όλες οι κλήσεις και τα emails απαντώνται από τους συνεργάτες του Women SOS σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Ακόμη, επισημαίνω εδώ τον αριθμό 100 της αστυνομίας και την Εθνική Γραμμή SOS «Το Χαμόγελο του Παιδιού» στο 1056.
Κάποιοι μπέρδεψαν τη σημασία του #μένουμεσπίτι και μετέτρεψαν σε εμπόλεμη ζώνη τη συνύπαρξη με τις γυναίκες και τα παιδιά. Πρέπει, όμως, να μπει ένα οριστικό τέλος σε αυτήν την αδιάντροπη κατάσταση. Η μάστιγα της ενδοοικογενειακής βίας θα ηττηθεί μόνο όταν τα θύματα σπάσουν τα δεσμά τους, απενοχοποιηθούν και συσπειρωθούν απέναντι στον κοινό εχθρό, με αρωγό την πολιτεία και τους φορείς της.
Μένουμε σπίτι δε σημαίνει υπομένουμε τη βία. Μένουμε σπίτι σημαίνει μένουμε ασφαλείς!
