Ενδοοικογενειακή βία και Ποινικό Δίκαιο

Της Αναστασίας Ερνεάνου,

Αντιμέτωπη η ανθρωπότητα με ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο, εκείνο της ραγδαίας εξάπλωσης του κορωνοϊού, θέμα για το οποίο «κατακλυζόμαστε» με πληροφορίες κάθε ώρα και λεπτό μέσω της τηλεόρασης και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, ξεκίνησαν να εμφανίζονται εντονότερα κι άλλα σημαντικά ζητήματα. Ένα από αυτά είναι και το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς το μέτρο αντιμετώπισης του νέου αυτού ιού είναι ο εγκλεισμός στο σπίτι και η αποφυγή συνωστισμού που διευκολύνει τη μετάδοσή του. Συνεπώς, κατανοούμε πως η συμβίωση μέσα στο σπίτι επιβαρύνει ακόμα περισσότερο αυτές τις καταστάσεις.

Φυσικά, το φαινόμενο αυτό δεν προέκυψε εξαπίνης αυτές τις μέρες. Καθημερινά μαθαίνουμε για περιστατικά βίας και κακομεταχείρισης ανάμεσα σε συζύγους ή σε παιδιά από τους γονείς τους. Ο νομοθέτης, έχοντας επίγνωση του απαράδεκτου αυτού φαινομένου που μαστίζει ακόμα και σήμερα τον κόσμο μας, έχει προβεί στην ποινικοποίησή του, ούτως ώστε να συμβάλει όσο το δυνατόν περισσότερο στην εξάλειψή του.Με το νέο Ποινικό Κώδικα (εφεξής ΠΚ) η προστασία και η διασφάλιση της οικογενειακής γαλήνης έχει καταστεί ακόμα πιο σαφής. Στο άρθρο 312 ΠΚ υπό τον τίτλο «Σωματική βλάβη αδύναμων ατόμων» ο νομοθέτης επιβάλλει αυστηρότερη ποινή στις περιπτώσεις που κάποιος προκαλεί σωματική βλάβη σε πρόσωπο που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή σε ανήλικο, εφόσον βρίσκεται στην προστασία ή την επιμέλειά του βάσει δικαστικής απόφασης ή πραγματικής κατάστασης ή συνοικούν με το δράστη ή βρίσκονται σε σχέση εργασίας ή υπηρεσίας μαζί του. Αυτό που μας απασχολεί ιδιαίτερα στο εξεταζόμενο ζήτημα είναι τα ανήλικα πρόσωπα κι εκείνα που βρίσκονται υπό την επιμέλεια του δράστη ή συνοικούν μαζί του. Στη συνέχεια, ο ποινικός νομοθέτης ρυθμίζει τις επιβαλλόμενες ποινές ανάλογα με το βαθμό της σωματικής κάκωσης που πραγματοποιείται σε κάθε περίπτωση. Ειδικότερα, για απλή, ενώ το άρθρο 308 ΠΚ προβλέπει φυλάκιση από 10 ημέρες έως 2 χρόνια, το 312 ΠΚ για τις ειδικές περιπτώσεις προσώπων που αναφέρθηκαν επαυξάνει το κατώτατο όριο σε τουλάχιστον 1 χρόνο (δηλαδή η απειλούμενη ποινή καθίσταται 1-5 χρόνια). Στην επικίνδυνη σωματική βλάβη, που θα μπορούσε να προκαλέσει κίνδυνο ζωής ή βαριά σωματική βλάβη, ενώ το 309 ΠΚ προβλέπει φυλάκιση έως 3 χρόνια (δηλαδή 10 ημέρες μέχρι 3 χρόνια) το 312 ΠΚ ορίζει ότι η απειλούμενη ποινή καθίσταται 2-5 χρόνια, δηλαδή βαρύτερη. Στην τρίτη περίπτωση, τη βαριά σωματική βλάβη το όριο από 1-5 έτη, ορίζεται όσον αφορά την ειδική κατηγορία του 312 ΠΚ 3-5, ενώ αν ο δράστης αποδειχτεί πως επεδίωκε τη βαριά βλάβη (έχοντας άμεσο δόλο α’ βαθμού) η ποινή καθίσταται κάθειρξη από 5 έως 15 έτη. Η ποινή της κάθειρξης είναι ως προς τους όρους της αυστηρότερη από εκείνη της φυλάκισης. Προκειμένου να καταστεί σαφές τι αποτελεί βαριά κάκωση, ούτως ώστε να διαχωριστεί από την απλή, το 310 παρ.2 ΠΚ ορίζει πως βαριά βλάβη υπάρχει, όταν προκλήθηκε στον παθόντα κίνδυνος ζωής ή βαριά ή μακροχρόνια αρρώστια ή σοβαρός ακρωτηριασμός ή δεν ήταν σε θέση για καιρό να χρησιμοποιήσει το σώμα ή τη διάνοιά του. Στην τελευταία περίπτωση της θανατηφόρας σωματικής βλάβης, γίνεται ουσιαστικά λόγος για ένα έγκλημα «εκ του αποτελέσματος» (29 ΠΚ). Το αποτέλεσμα δηλαδή, τυποποιείται στο νόμο ως αυτοτελές έγκλημα εξ αμελείας (στην περίπτωση αυτή, ανθρωποκτονία εξ αμελείας) και ακριβώς λόγω της πρόκλησής του επιβάλλεται βαρύτερη ποινή. Στην προκειμένη περίπτωση αυτή η ποινή είναι η κάθειρξη.

Η δεύτερη παράγραφος του 312 ΠΚ διευκρινίζει πως οι ίδιες ποινές επιβάλλονται όταν η πράξη τελείται σε βάρος συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου ή σε βάρος συντρόφου κατά τη διάρκεια της συμβίωσης. Ειδικά, η άσκηση βίας σε έγκυο αποτελεί επιβαρυντική περίπτωση, δηλαδή τιμωρείται ακόμα βαρύτερα. Επιπλέον, έχοντας ως στόχο την εξασφάλιση της οικογενειακής ηρεμίας και την προστασία των ευάλωτων προσώπων που συχνά καθίστανται θύματα μιας απάνθρωπης συμπεριφοράς, στην τρίτη παράγραφο ορίζεται πως με σωματική βλάβη κατά ανηλίκου εξομοιώνεται η τέλεση τέτοιων πράξεων ενώπιόν του.Ακόμα, λόγω της τεράστιας περιπτωσιολογίας τέτοιων φαινομένων που έχει απασχολήσει τα δικαστήρια, ο νομοθέτης αισθάνθηκε πως έπρεπε να προστατεύσει ακόμα περισσότερο τα πρόσωπα αυτά. Συγκεκριμένα, με βαριά σωματική βλάβη που τιμωρείται σε αυτή την περίπτωση με 3-5 χρόνια φυλάκιση ή κάθειρξη, αν εξακριβωθεί ο απαιτούμενος δόλος, εξομοιώνεται η μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση σε βάρος των προσώπων της πρώτης παραγράφου. Κατανοούμε λοιπόν, πως ο νομοθέτης δεν παραλείπει να προστατεύσει εκτός από τη σωματική και την ψυχική υγεία του ατόμου, λαμβάνοντας υπόψη τον άνθρωπο ως ψυχο-σωματική ενότητα.

Οι έντονες και δύσκολες καταστάσεις τις οποίες βιώνει η ανθρωπότητά μας αυτές τις μέρες φέρουν ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα τη συναισθηματική και ψυχική φόρτιση του καθενός. Είναι ωστόσο, το λιγότερο απαράδεκτο και απάνθρωπο οι καταστάσεις αυτές να αποτελούν «δικαιολογία» για την κακομεταχείριση ανθρώπων που συνοικούν στο ίδιο σπίτι. Ακόμα κι αν ο νομοθέτης έχει προνοήσει για την εξασφάλιση της γαλήνης και της κοινωνικής συνοχής, το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης φέρει ο καθένας μας ως υπεύθυνος και ανεξάρτητος άνθρωπος. Η άσκηση σωματικής και ψυχικής πίεσης δεν αποτελεί επίδειξη κυριαρχίας και δύναμης, αλλά απόδειξη απαιδευσίας και ανωριμότητας.

Πηγές

• https://www.lawspot.gr/sites/default/files/images/nea/pk-pinakas-m3_rev3.pdf
• https://www.lawspot.gr/sites/default/files/images/nea/pk-pinakas-m1_rev3.pdf
• Γενικό Ποινικό, Μανωλεδάκης Ιωάννης Ε., Εκδόσεις Σάκκουλα, 2005.

Αναστασία Ερνεάνου

Γεννήθηκε το 2000. Σπουδάζει στο τμήμα της Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει παρακολουθήσει πλήθος σεμιναρίων σχετικά με τα εγχώρια και τα διεθνή δρώμενα. Αγαπάει τα ταξίδια και είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη όσον αφορά τον εθελοντισμό.