Της Χριστίνας Υφαντή,
Το 1997 η 11η Απριλίου καθιερώθηκε από την EPDA (European Parkinson’s Disease Association), με την υποστήριξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ως η Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη νόσο του Parkinson. Η σημερινή ημέρα θεωρείται γενέθλιος ημέρα του Βρετανού νευρολόγου James Parkinson, ο οποίος πρώτος περιέγραψε τη νόσο το 1817 ως «τρομώδη παράλυση», ασθένεια η οποία αργότερα το 1872 θα μετονομαστεί σε νόσο του Parkinson από τον Γάλλο νευρολόγο Jean Martin Charcot. Τί γνωρίζουμε όμως για αυτή την πολύμορφη κατά πολλούς χαρακτηριζόμενη νόσο, τα ποσοστά εξάπλωσης της οποίας αγγίζουν σήμερα τα 10 εκατομμύρια σε όλη την υφήλιο;
penncrest.org
Πρόκειται για μια χρόνια προοδευτικά επιδεινούμενη συνδρομή που κατατάσσεται 2η σε συχνότητα ανάμεσα στις νευροεκφυλιστικές ασθένειες αμέσως μετά τη νόσο του Alzheimer παγκοσμίως. Μελέτες αποδεικνύουν ότι μπορεί να προσβάλλει άτομα κάθε ηλικίας, από ηλικιωμένους άνω των 60 ετών σε ποσοστό 1-2% μέχρι και άτομα νεότερων ηλικιακών ομάδων, ηλικίας κάτω των 50 κατά 5-10%, εμφανίζοντας ιδιαίτερη προτίμηση στον ανδρικό πληθυσμό. Δεν είναι όμως μόνο το τεράστιο ηλικιακό εύρος που της προσδίδει την ιδιότητα της «πολύμορφης» νόσου. Τα διαφορετικά κλινικά συμπτώματα ποικίλης βαρύτητας που θα εμφανίσει ο κάθε ασθενής ξεχωριστά, η διαφορετική φυσική πορεία που η νόσος θα διαδράμει, το ιστορικό των υποκείμενων νοσημάτων που καλείται ο γιατρός να διερευνήσει, σε συνδυασμό με την ιδιοσυγκρασιακή ανταπόκριση των ασθενών στην εκάστοτε εξατομικευμένη θεραπευτική αγωγή τολμούν και την αναδεικνύουν ως την κορωνίδα της Νευρολογίας, με την έρευνα για την παθογένεσή της να είναι πυρετώδης.
Η ασθένεια, ένα μείγμα γενετικών και περιβαλλοντικών, όπως οι τοξίνες, παραγόντων, οφείλεται σε έλλειψη παραγωγής της ντοπαμίνης, μιας ουσίας που δρα ως νευροδιαβιβαστής-αγγελιαφόρος μηνυμάτων από τους νευρώνες της μέλαινας ουσίας του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα την ανεπαρκή δραστηριότητα της ντοπαμίνης στα κύτταρα του ραβδωτού σώματος του εγκεφάλου, περιοχές που σχετίζονται άμεσα με τη μετάδοση μηνυμάτων και κατ’ επέκταση την εκτέλεση κινήσεων. Έτσι, στη θέση των κατεστραμμένων νευρικών κυττάρων της μέλαινας ουσίας σχηματίζονται τα σωμάτια Lewy που χαρακτηρίζονται από συγκεντρώσεις της α-συνουκλεΐνης, μιας παθολογικής πρωτεΐνης. Η ακριβής αιτιολογία της δυσλειτουργίας των νευρώνων της μέλαινας ουσίας για τα μέχρι τώρα δεδομένα παραμένει αδιευκρίνιστη. Ωστόσο, έρευνα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins αποκάλυψε ότι η νόσος, αν και έχει νευρολογική βάση, στην πραγματικότητα ξεκινάει από το έντερο, καθώς πραγματοποιείται διανευρωνική μεταφορά της α-συνουκλεΐνης προς τον εγκέφαλο μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου.
Στα αρχικά συμπτώματα της νόσου συγκαταλέγονται ο τρόμος ηρεμίας στα χέρια αλλά ακόμα και στην κεφαλή και τα κάτω άκρα, η δυσκαμψία, η ακαμψία, οι ακούσιες μη επαρκώς ελεγχόμενες κινήσεις, η βραδυκινησία, καθώς και διαταραχές της λεπτής κινητικότητας. Αναδεικνύονται ακόμη οι διαταραχές στην ισορροπία και τη στάση ενώ χαρακτηριστική είναι και η εικόνα της βάδισης με μικρά συρόμενα βήματα, κάμψη του κορμού, ελαττωμένη αιώρηση των άνω άκρων και προβλήματα στην έναρξη και τη συνέχιση του βαδίσματος. Αν και στην αρχή τα συμπτώματα είναι ασύμμετρα και μονόπλευρα, επεκτείνονται στη συνέχεια και στην άλλη πλευρά του σώματος. Λόγω ταυτόχρονης δυσλειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος μπορεί να παρατηρηθούν και μη κινητικά συμπτώματα, όπως εφίδρωση, υπόταση, δυσκοιλιότητα, διαταραχές στην ούρηση, σεξουαλική δυσλειτουργία, ενώ έκδηλα είναι και προβλήματα ομιλίας, κατάποσης, απώλεια γεύσης και όσφρησης, άγχος, κατάθλιψη, ελλειμματική προσοχή, άνοια και διαταραχές στον ύπνο.
Όσον αφορά στη διάγνωση της νόσου, ο ειδικός γιατρός οφείλει να είναι σε θέση μέσω της κλινικής εξέτασης να αναγνωρίσει σημεία και συμπτώματα της ασθένειας του Parkinson. Παράλληλα, συνίσταται η διενέργεια αξονικής τομογραφίας (CT) και μαγνητικής τομογραφίας (MRI), ενώ για την εκτίμηση της διάγνωσης στα αρχικά στάδια της νόσου είναι διαθέσιμη και η διενέργεια σπινθηρογραφήματος ντοπαμινεργικών μεταφορέων των βασικών γαγγλίων (DaTSCAN), με στόχο τον προσδιορισμό των επιπέδων της ντοπαμίνης. Ωστόσο, το αποτέλεσμα αυτής της εξέτασης δεν αποτελεί παθογνωμονικό στοιχείο της συγκεκριμένης νόσου, καθώς είναι δυνατόν να εμφανιστεί και σε άλλες κλινικές οντότητες με παρόμοια συμπτωματολογία. Μέσα σε έναν κυκεώνα πειραματικών προσπαθειών, η επιστημονική κοινότητα βρίσκεται λίγα βήματα πριν την ανακάλυψη βιοδεικτών, δηλαδή ουσιών που θα μπορούν να ανιχνευθούν και να μετρηθούν σε βιολογικά υγρά του σώματος, καθιστώντας με αυτόν τον τρόπο αξιόπιστη κάθε διαγνωστική για τη νόσο διαδικασία.
medium.com
Ήδη οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει έναν σημαντικό βιοδείκτη, την πρωτεϊνη NfL (Neurofilament light polypeptide), η οποία μπορεί να ανιχνευθεί στο αίμα και το εγκεφαλονωτιαίο υγρό σε χαμηλά επίπεδα, στρέφοντας έτσι το βλέμμα των νευρολόγων προς τη νόσο του Parkinson και αποκλείοντας πιθανές υποψίες για άτυπα παρκινσονικά σύνδρομα που τυχόν να δίνουν παρόμοια κλινική εικόνα. Ευοίωνη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και μια πρόσφατη μέθοδος που βρίσκεται σε εξέλιξη και η οποία ανιχνεύει στα δάκρυα υψηλές συγκεντρώσεις της α-συνουκλεΐνης και διαγιγνώσκει την πάθηση στα πρώιμα στάδιά της.
Η κύρια φαρμακευτική ουσία που χρησιμοποιείται είναι η λεβοντόπα (L-Dopa) συγχορηγούμενη με καρβιντόπα, η οποία συμβάλλει στη βελτίωση των κινητικών συμπτωμάτων της νόσου, αυξάνοντας το προσδόκιμο όριο επιβίωσης σε 20 χρόνια και πλέον, χωρίς όμως να αναστρέφει τις βλάβες και να καθυστερεί την εξέλιξη της πάθησης. Άλλες μέθοδοι αντιμετώπισης είναι η έγχυση μέσω υποδόριας αντλίας ή εντερικού καθετήρα ντοπαμινεργικών αγωνιστών, αναστολείς MAO, το αντιιικό φάρμακο αμανταδίνη, χολινεργικοί ανταγωνιστές, καθώς και η χειρουργική εμφύτευση ηλεκτροδίων στον εγκέφαλο (DBS/Deep Brain Stimulation) για προχωρημένα στάδια της πάθησης. Σε διαρκή έρευνα βρίσκονται εγχειρήματα που στοχεύουν στην ανακάλυψη γονιδιακής θεραπείας, καθώς και νευροπροστατευτικών παραγόντων, στην ανάπτυξη εμβολίου, ενώ παράλληλα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα του ανθρώπου φαίνεται να μπορούν να αντικαταστήσουν τον εκφυλισμένο νευρικό ιστό.
Ο ασθενής οφείλει να βρίσκεται σε άμεση επικοινωνία και συνεργασία με τον γιατρό του, επιδεικνύοντας συμμόρφωση απέναντι στην αγωγή και τις συμβουλές, ώστε να αποφευχθούν ο κίνδυνος πτώσης και καταγμάτων, οι αρθραλγίες και οι μυαλγίες, η φλεβοθρόμβωση και η πιθανή δυσκαταποσία που θα οδηγήσει σε εισρόφηση τροφής και λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Στη συστηνόμενη θεραπευτική αγωγή έρχεται να προστεθεί και η φυσικοθεραπεία. Ασκήσεις χαλάρωσης των μυών και των συνδέσμων, όπως και μυικής ενδυνάμωσης βελτιώνουν την αναπνοή και ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο πτώσης. Τέλος, ο χορός, οι πιλάτες, η γιόγκα και η αεροβική άσκηση, σε συνδυασμό με τη λογοθεραπεία ως επικουρικά μέσα θεραπείας θα τονώσουν στον ασθενή το αίσθημα ασφάλειας, ανεξαρτησίας και εμπιστοσύνης στις δυνάμεις του.
pickpik.com
Και η κόκκινη τουλίπα; Ως σύμβολο της 11η Απριλίου ορίστηκε, το 2005 στη Διάσκεψη του Λουξεμβούργου για την 9η Παγκόσμια Ημέρα της νόσου του Parkinson, η κόκκινη τουλίπα. Οι καταβολές αυτής λοιπόν της κόκκινης τουλίπας ξεκινούν το 1980, όταν ο Ολλανδός φυτοκόμος Van der Wereld, ασθενής της νόσου, καλλιεργώντας ο ίδιος μια κόκκινη και λευκή τουλίπα, αποδίδει φόρο τιμής στον James Parkinson, τον πρώτο γιατρό που περιέγραψε τη νόσο. Ας γίνουμε λοιπόν και εμείς οι καλλιεργητές της δικής μας τουλίπας, χαρίζοντας το χαμόγελο στους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη την έμπρακτη ψυχολογική βοήθεια και φροντίδα μας με κάθε δυνατό τρόπο, καταρρίπτοντας το στίγμα. Δεν είναι διαταραχή νόησης και συνείδησης αλλά διαταραχή κινητικού συντονισμού, δεν είναι αιτία για «πάγωμα» της κίνησης αλλά για «ξεπάγωμα» από την αμηχανία, την ντροπή, την απογοήτευση και την παραίτηση από το αναφαίρετο δικαίωμα της ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- https://www.parkinsonofficial.gr/
- https://www.parkinson.org/
- https://www.nia.nih.gov/health/parkinsons-disease
- https://www.epda.eu.com/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31552762
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31420461
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31255487
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3002606/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31255650
