Της Ανθής Ντόλα,
Η ελευθερία έχει διαχρονική αξία και είναι το υπέρτατο αγαθό. Στις μέρες που διανύει όλος ο πλανήτης η ελευθερία φαντάζει κάτι μακρινό, καθώς ο εγκλεισμός στο σπίτι είναι μικρός αλλά και αναγκαίος περιορισμός. Η πανδημία κατάφερε να εγκλωβίσει την πλειονότητα του πληθυσμού στα σπίτια της, καθώς αυτός αποτελεί έναν βασικό τρόπο της καταπολέμησής της. Αυτή η κατάσταση μπορεί να βοηθήσει τους περισσότερους από μας να καταλάβουν έστω και λίγο πώς είναι να ζούμε σε συνθήκες ανελευθερίας. Πόσο δύσκολος φαντάζει αυτός ο παροδικός περιορισμός; Ας μεταβούμε τώρα από τον περιορισμό κινήσεων που βιώνουμε σε μία άλλη μορφή περιορισμού, αυτού της σκέψης και της έκφρασης. Αν και φαντάζει πιο εύκολο να επιβιώσουμε στο μοντέλο του δεύτερου περιορισμού, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Υπάρχουν μέρη στον κόσμο που η έκφραση μία άποψης μπορεί να αποβεί μοιραία για τη ζωή και τις συνήθειες ενός ατόμου. Μία από αυτές τις χώρες είναι η γειτονική Τουρκία. Είναι γνωστή η απαγόρευση ελεύθερης έκφρασης και διατύπωσης μη αρεστών πολιτικών θέσεων στη γειτονική χώρα. Φυλακίσεις, διώξεις και κρατήσεις είναι κάποια από τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την καταστολή της ελευθερίας και της διαφορετικότητας. Σύμφωνα με το αγγλικό Guardian βρίσκονται στις τουρκικές φυλακές 286.000 άτομα, πολλά από αυτά για πολιτικά αδικήματα.
Ένα τέτοιο άτομο ήταν και η Helin Bölek. Μέλος του τουρκικού συγκροτήματος Grup Yorum και της ακροαριστερής οργάνωσης DHKP-C (Επαναστατικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Κόμμα-Μέτωπο) έχει εξαπολύσει πολλές φορές επιθέσεις απέναντι στην πολιτική πρακτική της Άγκυρας. Το συγκρότημά της συνδέει την παραδοσιακή μουσική με επαναστατικά τραγούδια και μέλη του έχουν έρθει πολλές φορές αντιμέτωπα με την παρούσα τουρκική κυβέρνηση. Η Helin Bölek πέθανε στις 3 Απριλίου μετά από απεργία πείνας 288 ημερών. Η κίνησή της αυτή είχε στόχο την παύση διώξεων καλλιτεχνών από την τουρκική κυβέρνηση, την αποφυλάκιση μελών του συγκροτήματος αλλά και την άρση της απαγόρευσης που έχει υποστεί το μουσικό συγκρότημα Grup Yorum να πραγματοποιεί συναυλίες και να πουλά τους δίσκους του. Η ακροαριστερή οργάνωση DHKP-C έχει θεωρηθεί από την κυβέρνηση Erdoğan τρομοκρατική και τα μέλη της διώκονται. Έτσι, όσα μέλη του συγκροτήματος Grup Yorum συμμετέχουν σε αυτή την οργάνωση έχουν διωχθεί, φυλακιστεί και βασανιστεί αρκετές φορές. Ένα από αυτά τα μέλη ήταν και η Helin, η οποία μετά μαζί με τον Ibrahim Gokcek (μέλος και αυτός του συγκροτήματος) πήραν την απόφαση να πραγματοποιήσουν μαζί απεργία πείνας. Η επιμονή τους προκάλεσε την τουρκική κυβέρνηση, η οποία τον Μάρτιο έστειλε τις τουρκικές αρχές να μεταφέρουν τους απεργούς πείνας σε νοσοκομείο ώστε να λάβουν υποχρεωτική σίτιση, κίνηση που απέτυχε, καθώς οι δύο καλλιτέχνες αρνήθηκαν και αφέθηκαν ελεύθεροι. Παράλληλα, η IHD, ΜΚΟ που αγωνίζεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ζήτησε από τον Τούρκο Υπουργό Εσωτερικών Süleyman Soylu, να βρεθεί λύση για το συγκρότημα αλλά η τουρκική κυβέρνηση αρνήθηκε να ικανοποιήσει τα αιτήματα των απεργών με αποτέλεσμα η μία εκ των δύο να καταλήξει στις 3 Απριλίου.
Η σκληρή στάση όμως συνέχισε να διατηρείται από την τουρκική κυβέρνηση, καθώς η κηδεία της 28χρονης έγινε μέσα σε ένα κλίμα έντονου αστυνομικού κλοιού με τον έλεγχο των δρόμων που οδηγούν στο νεκροταφείο αλλά και με τον έλεγχο των ατόμων που επιθυμούσαν να παραβρεθούν στην τελετή. Ταυτόχρονα, για την απομάκρυνση του πλήθους που είχε συγκεντρωθεί στο νεκροταφείο οι τουρκικές αρχές έκαναν χρήση δακρυγόνων και αντλιών νερού, ενώ τέθηκαν υπό κράτηση μέλη του κέντρου İdil Kültür, σημείου συγκέντρωσης των μελών της οργάνωσης DHKP-C, τα οποία προσπάθησαν να πραγματοποιήσουν μία εκδήλωση προς τιμήν της Helin. Βέβαια, η κατάσταση γίνεται χειρότερη αν σκεφτούμε πως το τουρκικό κράτος αποφάσισε να απολύσει από τις φυλακές 90.000 κρατούμενους σαν ένα μέτρο κατά του κορωνοϊού. Οι πολυπληθείς φυλακές της Τουρκίας είναι αρκετά επικίνδυνες, καθώς σε αυτές η εξάπλωση του ιού COVID-19 θα είναι ιδιαίτερα εύκολη και γρήγορη. Από αυτή την απόφαση εξαιρούνται οι πολιτικοί κρατούμενοι. Δημοσιογράφοι, πολιτικοί αντίπαλοι της παρούσας κυβέρνησης αλλά και ακτιβιστές θα παραμείνουν στη φυλακή μέχρι να εκτίσουν τις ποινές τους, ενώ φυλακισμένοι για σημαντικά αδικήματα θα έχουν το δικαίωμα της εναλλακτικής φυλάκισης ή της κατ’ οίκον σύλληψης για εκείνους άνω των 65. Επιπλέον, σε κάποιες περιπτώσεις θα μειωθεί η ποινή για μερικούς από αυτούς. Αλλά επαναλαμβάνω πως εξαιρούνται οι πολιτικοί κρατούμενοι, οι οποίοι διέπραξαν το αδίκημα της διαφορετικότητας και της ελεύθερης έκφρασης.
Και μετά από όλα αυτά διερωτώμαι, ποια μορφή έχει η ελευθερία εν έτει 2020; Η ελευθερία έχει κόστος; Και αν ναι γιατί ένα αυτονόητο αγαθό για εμάς κοστίζει τόσο ακριβά σε κάποιον άλλον, ο οποίος βρίσκεται κυριολεκτικά δίπλα μας; Ανεξάρτητα από την πολιτική τοποθέτηση του κάθε ατόμου η Helin αποτελεί την απόδειξη ότι η ελευθερία κοστίζει ακριβά. Αποτελεί την απόδειξη πως η ανθρώπινη ζωή δεν έχει την ίδια αξία σε όλη τη γη και πως σε κάποια μέρη είναι απλά ένας αριθμός. Ούτε καν απώλεια, παρά μόνο ένας αριθμός. Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε το κόστος της ελευθερίας, αλλά τώρα διαφέρει καθώς βιώνουμε όλοι λίγο ή πολύ μία μορφή ανελευθερίας. Αλλιώς αντιλαμβανόμαστε μία τέτοια ενέργεια, όταν οι ίδιοι βιώνουμε έναν περιορισμό. Είναι σημαντικό να θεωρηθεί αδιανόητη η δίωξη ατόμων για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, όποιες και αν είναι αυτές. Η ελευθερία έγκειται σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής και σε όλες τις ταυτότητες που επιλέγει να χρησιμοποιεί το κάθε άτομο. Η ελευθερία δεν έχει περιορισμό, αλλά έχει μέτρο και μεσότητα. Η ελευθερία ενός ατόμου σταματά να υφίσταται όταν επηρεάζει την ελευθερία ενός άλλου, όχι κατά φαντασία αλλά στην πραγματικότητα.
Απέναντι στο δικαίωμα της ελευθερίας είμαστε όλοι ίσοι ανεξαρτήτως φύλου, θρησκείας, κοινωνικής τάξης, πολιτικών πεποιθήσεων, οικονομικής κατάστασης, μόρφωσης και σεξουαλικών προτιμήσεων. Προκαλεί ανησυχία όταν η ελευθερία καταπατάται και πόσο μάλλον, όταν συμβαίνει δίπλα μας. Ο αντίκτυπος είναι πολύ ισχυρός και τον βιώνουμε μερικές φορές χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Κυρίως στη βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα, στη Θεσσαλονίκη όλο και πιο συχνά ακούμε δίπλα μας οικογένειες να μιλούν τουρκικά. Όλο και πιο συχνά καταλαβαίνουμε πως οι γείτονες, που κατοικούν στο διπλανό από εμάς διαμέρισμα, είναι Τούρκοι. Αυτό δε συμβαίνει μόνο γιατί οι Τούρκοι αγαπούν τη Θεσσαλονίκη και την Ελλάδα γενικότερα, αλλά γιατί σε αυτή βρίσκουν καταφύγιο. Γι’αυτούς είμαστε μία γειτονική χώρα που ναι μεν τους αρέσει πολύ, αλλά επιπλέον ανήκει στην Ε.Ε. και μπορεί να τους παραχωρήσει πολιτικό άσυλο, ώστε να ζήσουν με ασφάλεια και χωρίς φόβο αφού στη δική τους χώρα διώκονται.
Πέρα από το πρακτικό κομμάτι υπάρχει και το συναισθηματικό. Συνηθίζουμε στην ύπαρξη ανελευθερίας, ακόμα και αν δεν την βιώνουμε. Θεωρούμε πάντα ότι είναι πολύ μακριά από μας. Αλλά στην πραγματικότητα είναι τόσο μακριά; Αν βιώναμε μία μορφή πραγματικής ανελευθερίας, θα θέλαμε να μας βοηθήσει κάποιος; Θα την αντέχαμε; Μακάρι να μη χρειαστεί να απαντηθούν τέτοια ερωτήματα από κανέναν μας, γιατί συχνά η πραγματικότητα είναι σκληρότερη από τη φαντασία. Αν και η απεργία πείνας αποτελεί μία ακραία εκδήλωση αντίστασης για κάποιους, η κίνηση της Helin Bölek είναι μία συνειδητή κίνηση απελπισίας απέναντι σε μία κυβέρνηση που πνίγει ένα μεγάλο κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας. Γι΄αυτό το λόγο, είναι σημαντικό να αντιληφθούμε τον σκοπό και όχι να την χαρακτηρίσουμε ως σωστή ή λανθασμένη. Κάποιοι ασφυκτιούν και αντιδρούν. Ας βρούμε έναν τρόπο να τους προστατέψουμε και να τους τιμήσουμε για το σθένος και τη δύναμή τους να αγωνίζονται για τα ιδανικά τους.
