Μπορούν η επιστήμη και η θρησκεία να συνυπάρξουν ή αποτελούν μονάχα άσπονδους εχθρούς;

Της Ευαγγελίας Παλαιολόγου,

Τις τελευταίες ημέρες ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθεί και βιώνει μία πρωτόγνωρη για όλους πανδημία, για την οποία ακόμα και σήμερα οι επιστήμονες, οι ειδικοί και οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να δώσουν ξεκάθαρες απαντήσεις στον κόσμο. Ο κόσμος από την πλευρά του, πέρα από την ανάγκη που έχει να ακούει τις υποδείξεις των ειδικών και των επιστημόνων, έχει επίσης την ανάγκη να στρέφεται στην πίστη του και στον Θεό που πιστεύει για να πάρει κουράγιο και δύναμη από «κάτι πνευματικά ανώτερο» από τον ίδιο τον άνθρωπο. Σε περιπτώσεις κρίσης και αβεβαιότητας ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να πιστεύει σε κάποια ανώτερη δύναμη που τον προστατεύει και αυτό αντικατοπτρίζει την πίστη του σε κάποια θρησκεία, σε κάποιον Θεό. Συγχρόνως όμως σε τέτοιες περιπτώσεις ανησυχίας ο άνθρωπος δεν μπορεί παρά να ελπίζει στο θαύμα της σύγχρονης επιστήμης και των νέων τεχνολογιών.

Και εδώ έρχεται το ερώτημα: μπορούν η επιστήμη και η θρησκεία να συνυπάρξουν ή αποτελούν μονάχα άσπονδους εχθρούς;

Ανά τους αιώνες έχουν καταγραφεί εκατοντάδες θρησκείες αλλά οι πιο ανθεκτικές στον χρόνο είναι ο Ινδουισμός, ο Βουδισμός, ο Χριστιανισμός, ο Ιουδαϊσμός και ο Ισλαμισμός. Η θρησκεία, με την έννοια του Χριστιανισμού στην Ευρώπη, προήλθε μετά την προτεσταντική μεταρρύθμιση του 17^ου αιώνα την εποχή της αποικιοκρατίας. Η επιστήμη εμφανίστηκε τον 19^ο αιώνα ως μια προσπάθεια εξήγησης των φαινομένων του φυσικού κόσμου.

Από μία άποψη, επιστήμη και θρησκεία είναι δυο αντικρουόμενα πεδία. Επιστήμονες και άνθρωποι της εκκλησίας θεωρούν πολλές φορές ότι μεταξύ των δυο η κόντρα είναι ατέλειωτη. Κατά τον 17^ο αιώνα οι Προτεστάντες κατηγορούσαν τους Καθολικούς και αντιστρόφως ότι οι αντίπαλοί τους ήταν τόσο αμόρφωτοι που πίστευαν ότι η γη είναι επίπεδη. Τότε ήταν που διάφοροι διανοητές και επιστήμονες, όπως ο Τόμας Τζέφερσον, βασίστηκαν πάνω στο επιχείρημα αυτό για να στραφούν ενάντια στην θρησκεία. Ο ανταγωνισμός μεταξύ θρησκείας και επιστήμης έφτασε στο ζενίθ του τον 19^ο αιώνα. Μάλιστα διάφοροι ακαδημαϊκοί, όπως ο Τζον Γουίλιαμ Ντρέιπερ, στράφηκαν ακόμη περισσότερο κατά των ανθρώπων της θρησκείας, κατηγορώντας τους για τους ισχυρισμούς τους περί επίπεδης γης. Αργότερα ήρθε και η Δαρβινική θεωρία περί εξέλιξης, η οποία αποτέλεσε ακόμη ένα πλήγμα απέναντι στην εκκλησία. Ο Δαρβίνος αν και σπούδασε Αγγλικανική Θεολογία για να γίνει κληρικός, σταδιακά άρχισε να χάνει την πίστη του απέναντι στον Χριστιανισμό ενώ αφιερώθηκε στην συγγραφή της θεωρίας του για την φυσική επιλογή. Έτσι, η θεωρία του Δαρβίνου χρησιμοποιήθηκε τον 19^ο αιώνα ως όπλο στον αγώνα κατά της εκκλησιαστικής αυθεντίας. Η επιστήμη λοιπόν κατά κάποιον τρόπο προσπάθησε να εκδικηθεί την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, όταν εκείνη καταδίκασε τον Κοπέρνικο επειδή η Ιερά εξέταση της Ρώμης χαρακτήρισε το έργο του, περί ηλιοκεντρικού συστήματος, αιρετικό προς τις Άγιες Γραφές. Αργότερα η καθολική εκκλησία καταδίκασε τον Γαλιλαίο με τον ισχυρισμό ότι η θεωρία του για την λειτουργία του ηλιακού συστήματος ήταν αντίθετη με την Βίβλο. Κάπως έτσι, πολλοί πιστεύουν ότι επιστήμη και θρησκεία δεν πάνε μαζί και ότι η πάλη μεταξύ των δύο υπήρχε, υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει για πάντα.

Στον αντίποδα, πολλοί ήταν οι επιστήμονες που αφιερώθηκαν στην μελέτη των φυσικών φαινομένων προκειμένου με τον τρόπο αυτό να βρεθούν πιο κοντά στον Θεό. Πιο συγκεκριμένα, ο Νικόλαος Κοπέρνικος διατηρούσε στενές σχέσεις με την εκκλησία, παρότι κατηγορήθηκε από αυτήν. Μάλιστα οι απόψεις του περί ηλιακού συστήματος παρουσιάστηκαν στο Βατικανό με την έγκριση του Πάπα το 1533. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Γαλιλαίος ήταν επίσης βαθιά θρησκευόμενος και είχε υποστηρίξει ότι η Βίβλος είναι άρτια. Ο Ισαάκ Νεύτωνας, ο πατέρας της κλασικής Φυσικής, είχε υποστηρίξει ότι «το σύστημα του Ηλίου, των πλανητών, των κομητών δεν μπορεί παρά να είναι αποτέλεσμα μιας ανώτερης δύναμης». Οι μελέτες του για την φύση του φωτός, τους νόμους της κίνησης και τον νόμο της βαρύτητας είναι γνωστές. Ωστόσο θα πρέπει να γίνει γνωστή και η βαθιά του πίστη. Φυσικά από την λίστα των θρησκευόμενων επιστημόνων δεν μπορεί να λείπει ο Αϊνστάιν, ο οποίος προσπαθούσε με κάθε τρόπο να συνδέσει την επιστήμη με την θρησκεία. Άλλωστε είχε χαρακτηριστικά δηλώσει ότι «η επιστήμη χωρίς την θρησκεία είναι κουτσή. Η θρησκεία χωρίς την επιστήμη είναι τυφλή».

Η αντιπαράθεση μεταξύ εκκλησίας και επιστήμης ήταν αποτέλεσμα της ανήσυχης φύσης των επιστημόνων από την μία πλευρά και της συντηρητικής φύσης των ανθρώπων της εκκλησίας από την άλλη. Σήμερα όμως η εκκλησία όχι μόνο έχει παραδεχτεί την εγκυρότητα των επιστημονικών θεωριών αλλά έχει αποδεχτεί και την αναγκαιότητα ύπαρξής της. Και δεν είναι λίγες οι φορές που η επιστήμη από την μεριά της αποδέχεται την ύπαρξη μιας ανώτερης δύναμης και προσπαθεί να την εξηγήσει ή να την προσεγγίσει. Φυσικά ακρότητες και αντιπαραθέσεις εξακολουθούν να υπάρχουν και πάντα θα υπάρχουν. Δεν μπορούν όλοι οι επιστήμονες να αποδεχτούν την εκκλησία και σίγουρα δεν είναι εφικτό όλοι οι άνθρωποι της εκκλησίας να βαδίζουν σύμφωνα με τις ανακαλύψεις της επιστήμης. Ένα είναι σίγουρο όμως. Ένας επιστήμονας δεν πρέπει αναγκαστικά να είναι άθεος, όπως πολλοί πιστεύουν και ένας παπάς δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι είναι κατά του σύγχρονου και της εξέλιξης. Η συνύπαρξη της θρησκείας και της επιστήμης είναι πραγματικότητα και όχι ουτοπία. Η πίστη είναι κάτι προσωπικό, είναι μια ανάγκη. Η επιστήμη το ίδιο. Έτσι, ο καθείς έχει το δικαίωμα του να πιστεύει και να πράττει όπως ακριβώς ο ίδιος επιθυμεί και αισθάνεται.

Ευαγγελία Παλαιολόγου

Έχει μεγαλώσει στο νησί της Αντιπάρου. Διανύει το τελευταίο έτος των σπουδών της στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες εθελοντικές δράσεις και προσομοιώσεις και έχει κάνει διαλέξεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχολεία. Φέτος ξεκίνησε εθελοντικά μαθήματα χορωδίας σε παιδιά Δημοτικού. Αγαπάει τα βιβλία, την ιστορία, τον εθελοντισμό και την μουσική.