Εκλογές 2000: Η πύρρειος νίκη του George W. Bush

Της Μαρίας Κρουσταλλίδη,

Οι Προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ που έλαβαν χώρα την 7^η Νοεμβρίου 2000 αποτέλεσαν μία από τις περισσότερο αγωνιώδεις αναμετρήσεις, με ένα εξίσου εντυπωσιακό αποτέλεσμα, αφού στην πρώτη θέση σύμφωνα με τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων βρέθηκε ο δημοφιλής Δημοκρατικός υποψήφιος Al Gore, όμως τελικά η Προεδρία πέρασε στα χέρια του George W. Bush των Ρεπουμπλικανών, αφού ο τελευταίος κατάφερε να επικρατήσει επί του αντιπάλου του στο εκλεκτορικό κολλέγιο. Συγκεκριμένα, ο τελευταίος συγκεντρώνοντας 50.456.002 λαϊκές ψήφους στο σύνολο, επικράτησε με 271 εκλεκτορικές ψήφους επί του αντιπάλου του, ο οποίος, όμως, απέσπασε το μεγαλύτερο σύνολο των 50.999.897 Αμερικανών ψηφοφόρων. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι και την εν λόγω συγκυρία, η αντιστροφή της λαϊκής και εκλεκτορικής βούλησης κατά τρόπο που να ανατρέψει το εκλογικό αποτέλεσμα, είχε προκύψει τελευταία φορά το 1888.

Πώς λειτουργεί το σώμα των εκλεκτόρων;

Οι εκλέκτορες ορίζονται από κάθε Πολιτεία, ενώ ο αριθμός τους είναι ίσος με τον αριθμό των μελών της Πολιτείας αυτής στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Επιπλέον, ένας εκλέκτορας αναλογεί σε κάθε πολιτεία για κάθε δύο μέλη που την εκπροσωπούν στη Γερουσία των ΗΠΑ. Συνολικά, υπάρχουν 538 εκλέκτορες, και για την εκλογή του, ένας υποψήφιος για το Προεδρικό αξίωμα πρέπει να κατακτήσει την πλειοψηφία των ψήφων, ήτοι 270.

Η κάθε Πολιτεία ρυθμίζει με τη δική της νομοθεσία τα επιμέρους τεχνικά ζητήματα της διαδικασίας, όμως ο κανόνας που υπερισχύει είναι το λεγόμενο «winner take all» σύστημα, σύμφωνα με το οποίο ο επικρατέστερος υποψήφιος στις κάλπες είναι και αυτός που θα κερδίσει τις ψήφους του εκλεκτορικού κολεγίου στο σύνολο της επικράτειας στην εκάστοτε πολιτεία. Ωστόσο, το Maine και η Nebraska έχουν υιοθετήσει ένα αναλογικό σύστημα κατανομής των εκλεκτορικών ψήφων τους.

Πρακτικά, αυτό το οποίο συμβαίνει σε αδρές γραμμές είναι ότι η λαϊκή ψήφος δίνει την κατεύθυνση στους εκλέκτορες. Ωστόσο, παρ’ όλο που μπορεί να έχουν εκφράσει δέσμευση προς το ένα ή το άλλο μεγάλο κόμμα, δύνανται μέχρι και τελευταία στιγμή να παραβλέψουν τόσο τη δέσμευσή τους, όσο και το αποτέλεσμα των τοπικών καλπών.

Αξίζει, δε, να σημειωθεί πως το ρεκόρ αλλαγών εκλεκτορικών ψήφων κατέχει η πιο πρόσφατη εκλογική διαδικασία, το 2016, όπου επτά μέλη του Σώματος διαφοροποιήθηκαν σε σχέση με την αρχική τους δέσμευση. Οι λεγόμενοι «άπιστοι» εκλέκτορες αποτελούν ένα φαινόμενο σχετικά σπάνιο, ικανό όμως να αλλάξει την έκβαση της αναμέτρησης, όπως και στην περίπτωση των εκλογών του 2000, όπου η ισορροπία μεταξύ των υποψηφίων ήταν εξαιρετικά εύθραυστη.

Ποια τα χαρακτηριστικά της αναμέτρησης;

Όσον αφορά στο στάδιο των εσωκομματικών διαδικασιών για την απόδοση του χρίσματος, ο Al Gore, Αντιπρόεδρος της έως τότε Κυβέρνησης Clinton, ξεχώρισε με μεγάλη ευκολία από τους υπόλοιπους υποψηφίους του Δημοκρατικού κόμματος. Από την άλλη πλευρά, τα primaries στο ρεπουμπλικανικό στρατόπεδο παρουσίασαν μεγαλύτερες αναμετρήσεις μεταξύ του Bush και των συνυποψηφίων του, ανάμεσα στους οποίους υπήρξαν εντυπωσιακά ονόματα, όπως ο επιχειρηματίας Steve Forbes. Στη συνέχεια, κερδίζοντας το πολυπόθητο χρίσμα, ο Bush φαινόταν να έχει ένα σαφές προβάδισμα, μέχρι και τις τελευταίες ημέρες της αναμέτρησης, οπότε και το τοπίο άλλαξε δραματικά.

Σε επίπεδο προεκλογικής εκστρατείας, ο Al Gore, με οκταετή πείρα δίπλα σε μια ιδιαίτερα επιτυχημένη Προεδρία από άποψη εκπλήρωσης των ενδεδειγμένων στόχων, στιγματίστηκε από το σκάνδαλο του τελευταίου έτους της θητείας Clinton. Έτσι, προσπαθώντας να απομονώσει την προσωπική του εικόνα από αυτήν του βαλλόμενου Προέδρου, αρνήθηκε να εκμεταλλευτεί επικοινωνιακά -τουλάχιστον σε επαρκή βαθμό- την προϋπηρεσία του, με σκοπό να κερδίσει τους ψηφοφόρους. Αντίθετα, υιοθέτησε μια μάλλον αμυντική στάση. Εκ των υστέρων, η ήττα του επίσης αποδόθηκε στην «ξύλινη» γλώσσα που πολλές φορές χρησιμοποιούσε, καθώς και στην ανικανότητά του να προσεγγίσει ιδεολογικά τους ψηφοφόρους της μεσαίας τάξης. Ο συγκριτικά πολύ πιο άπειρος με ζητήματα διεθνούς πολιτικής και διακυβέρνησης, Bush, οργάνωσε μια πολύ πιο αποτελεσματική εκστρατεία, η οποία έψεξε έντονα τα ελαττώματα του αντιπάλου, με σκοπό να περάσουν απαρατήρητες βασικές δικές του υστερήσεις.

Το ίδιο το βράδυ της αναμέτρησης δεν ήταν ξεκάθαρο το ποιος έχει το προβάδισμα, με exit polls που πολλές φορές αντικρούονταν μεταξύ τους ή και άλλαζαν συχνά, ανάλογα με τα δεδομένα. Σε ορισμένες Πολιτείες, όπως το Oregon και το New Mexico, η καταμέτρηση συνεχίστηκε για ημέρες προκειμένου να αποδώσει ένα ασφαλές αποτέλεσμα.

Στο επίκεντρο της παράδοξης αυτής εξέλιξης, όμως, βρέθηκε η Πολιτεία της Florida, η νομοθεσία της οποίας επέταξε μια μηχανική επανακαταμέτρηση όλων των ψήφων στο σύνολο της επικράτειας. Παράλληλα με αυτήν τη διαδικασία, η οποία υπήρξε χρονοβόρα, δημιουργήθηκε και έντονος διχασμός, με αποτέλεσμα τη μετατροπή του ζητήματος σε υπόθεση ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου της Πολιτείας της Florida. Η υπόθεση αφορούσε σε τεχνικά ζητήματα, όπως το ποια ήταν τα κριτήρια με τα οποία οι ψήφοι θεωρούνταν έγκυρες κατά την καταμέτρηση και τον βαθμό στον οποίο ενδεχομένως χρειαζόταν να επιβληθούν αυστηρότερα κριτήρια για τη διαδικασία. Εν τέλει, μετά από τη σχετική αναθεώρηση, το Δικαστήριο ακύρωσε κάποιες από τις αμφιβόλου εγκυρότητας ψήφους, μειώνοντας το προβάδισμα του Bush σε μόλις 154 και προγραμμάτισε, παράλληλα, ανακαταμέτρηση εκ νέου. Όμως, ο τελευταίος άσκησε έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, με αποτέλεσμα η απόφαση να εκδοθεί υπέρ του, παρακάμπτοντας τη δικαστική απόφαση της Florida και αναθέτοντας την Προεδρία στον George W. Bush, έπειτα από 36 ημέρες πολιτικών και δικαστικών αγώνων.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Brookings. (2001). Reflections on the 2000 U.S. Presidential Election. https://www.brookings.edu/articles/reflections-on-the-2000-u-s-presidential-election/
• CNN. (2015). So, who really won? What the Bush v. Gore: studies showed. https://edition.cnn.com/2015/10/31/politics/bush-gore-2000-election-results-studies/index.html
• Encyclopaedia Britannica. (2020). United States presidential election of 2000. https://www.britannica.com/event/United-States-presidential-election-of-2000
• ThoughtCo.com. (2020). How The U.S. Electoral College System Works. https://www.thoughtco.com/how-the-us-electoral-college-works-3322061

Μαρία Κρουσταλλίδη

Είναι επί πτυχίω φοιτήτρια του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Αρθρογραφεί για τρία χρόνια σχετικά με θέματα διεθνούς πολιτικής και διπλωματίας. Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια προσομοίωσης πολιτικών θεσμών και στην οργάνωσή τους. Τα ακαδημαϊκά της ενδιαφέροντα άπτονται θεμάτων ασφάλειας, άμυνας, διεθνών σχέσεων και διαπραγματεύσεων. Διετέλεσε Αρχισυντάκτρια Διεθνών Θεμάτων του OffLine Post το διάστημα Μάιος-Οκτώβριος 2020.