Του Αλέξανδρου Ραπακούσιου,
Οι ασχολούμενοι με το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και δρώντες στην παγκόσμια οικονομία ακούγονται ως Κασσάνδρες που, ωστόσο, δύσκολα θα διαψευστούν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Το σύνολο των ως άνω τεσσάρων εκπροσώπων εκ των σημαντικότερων διεθνών οργανισμών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων συνηγορούν πως τα μεθεόρτια της πανδημίας αναμένονται δυσχερή, πιθανότατα ακόμα πιο επώδυνα από εκείνα της τελευταίας μεγάλης οικονομικής ύφεσης του 2008.
Στον εδώ εύθραυστο και συστημικά αθωράκιστο εθνικό ιστό, οι επί σειρά ετών πληγές δεν έχουν επουλωθεί. Εξερχόμενοι από τη δημοσιονομικά αυτοκτονική δεκαετία του ’10, τα κομμάτια εκείνα που συντελούν τον αποκαλούμενο παραγωγικό ιστό, τα τραπεζικά ιδρύματα και η ευρεία καταναλωτική βάση φαντάζουν αποσυνθεμένα ενόψει του δεύτερου γύρου. Τα σπασμένα δεν πρόλαβαν να μαζευτούν, το δειλό φως του τούνελ απέτυχε να αποκτήσει χαρακτηριστικά ευδιάκριτης ηλιαχτίδας και όλα αυτά σ’ ένα μαραθώνιο του οποίου οι δρομείς εξακολουθούν να κουβαλούν συσσωρευμένη κούραση και απαισιοδοξία.
Σε ειδικότερη ανάγνωση, το πάγωμα των εναέριων και θαλάσσιων επιβατικών μεταφορών και ο διαρκώς ενισχυμένος βωμός αβεβαιότητας των απανταχού ταξιδιωτών συνθέτουν ένα χειμαρρώδες κοκτέιλ για τον εγχώριο τουρισμό. Και όλοι αντιλαμβάνονται το μέγεθος αυτού· έστω κι αν αγνοούν τη συντριπτική έναντι άλλων συνεισφορά του στο ελληνικό ΑΕΠ, σίγουρα γνωρίζουν δεκάδες εργαζόμενους που υπό κανονικές συνθήκες, τέτοια περίοδο θα ετοίμαζαν βαλίτσες για «σεζόν» στα ελληνικά νησιά.
Ακόμα και στην περίπτωση όπου το τοπικό βαλκανικό χωράφι δε θα είχε πληγεί από τον ιό, τα εθνικά συστήματα στο πεδίο της οικονομίας αλυσοδένονται με τέτοιον τρόπο, ώστε τα κράτη να θυμίζουν κομμάτια ντόμινο ή πολύ απλά, τις Σουλιώτισσες στο Ζάλογγο όπου η καθεμία, υπό τη συνοδεία επιθανάτιου τραγουδιού, αναμένει καρτερικά τη σειρά της να γκρεμοτσακιστεί.
Στο καταθλιπτικό σκηνικό, η Ελλάδα μέσα στην ατυχία της οδεύει προς έναν σχετικά πολυετή διάδρομο συγκρατημένης αποπληρωμής τόκων, ως αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης του χρέους προ δύο ετών και μ’ ένα ικανό ταμειακό απόθεμα που της δίνει τη δυνατότητα, σαφώς όχι να διατηρήσει το σύστημά της με όρους κανονικότητας, αλλά τουλάχιστον να δράσει ως διασωλήνωση μιας εν δυνάμει παραπαίουσας οικονομίας. Φυσικά, δεν αρκούν.
Ως κομμάτι του οικονομικού γίγαντα των πήλινων ποδιών, η απάντηση οφείλει να είναι κοινή, ευρωπαϊκή και πρωτοφανής. Στην αντίθετη περίπτωση, το σώζων εαυτόν σωθήτω συνεπάγεται αυτόματη αποτυχία. Σαφέστατα όχι για όλους· αλλά όσον αφορά τους πληττόμενους, ενδεχόμενη οικονομική καταστροφή δε θα καλωσοριστεί με Νοτιοευρωπαίους στις κεντρικές πλατείες ντυμένους με μπλούζες I Love Europe. Οι δημοσιονομικά αυστηροί επιβαλλόμενοι όροι του παρελθόντος εξανέμισαν κάθε απόθεμα συσσωρευμένης ανοχής. Τα μυθεύματα κατέρρευσαν.
Μέσα σ’ όλα αυτά, κάποιοι αστέρες δεν έχασαν χρόνο. Ο Ούγγρος Όρμπαν, για παράδειγμα διοικεί πλέον το πρώτο δικτατορίζον κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η κωλυσιεργία της τελευταίας να προχωρήσει στις απαραίτητες κυρώσεις έναντι της χώρας, παρά το γεγονός πως ακόμη και μέλη της ευρωπαϊκής πολιτικής του οικογένειας απαιτούν την έξοδό του απ’ αυτήν, χαρίζει γενναιόδωρο χρόνο σε γειτνιάζοντες ηγέτες που οραματίζονται την πανδημία ως χρυσή ευκαιρία για τιθάσευση του κράτους στα δικά τους μέτρα και σταθμά. Όχι τίποτα άλλο, αλλά θα χρειαστεί να υπομείνουμε ξανά την επανεμφάνιση των χιλιοδιοργανωμένων και πλέον κορεσμένων εκδηλώσεων τύπου «Η άνοδος της ακροδεξιάς. Τι φταίει;» στους συνεδριακούς χώρους των ευρωπαϊκών πρωτευουσών. Ο Τζέιμς Κάρβιλ θα είχε την απάντηση.
Σε επίπεδο ηγετών, το εγχείρημα διάσωσης τίθεται εν αμφιβόλω τόσο από την ως άνω δεξαμενή πολιτικών, όσο και από τους ιδεοληπτικά εμμονικούς, προσδεμένους σε καφενειακές απόψεις περί του Νότου που «… τρώει τα λεφτά στα ποτά και τις γυναίκες» (Γερ. Ντάισεμπλουμ, 21.03.2017). Η αμεσότητα που οφείλει να διέπει το χρηματοδοτικό πακέτο στήριξης της ευρωπαϊκής οικονομίας στενεύει κατά πολύ τα περιθώρια για υπερφίαλες υποδείξεις προερχόμενες από παρελθοντικά πάθη και ανεδαφικούς ευσεβείς πόθους.
Σε επίπεδο πολιτών, τα πράγματα φαντάζουν αρκετά πιο απλά και το ερώτημα που προκύπτει είναι το ποιοι θα πορευτούν προς τα εμπρός. Αφενός, οι κάθε λογής υπέρμαχοι της άτσαλης επιστροφής του εθνικού κράτους στο προσκήνιο και παράλληλα της υποβάθμισης της διεθνούς συνεργασίας εκμεταλλεύονται τη χρονική συνθήκη ως βούτυρο στο ψωμί τους. Ονειρεύονται τείχη, νομίζοντας πως η αντιμετώπιση του συνόλου των πτυχών της πανδημίας περνά μέσα από τα εθνικά συστήματα. Σαφώς όχι αδικαιολόγητα· είναι λογικό όταν η συγκεκριμένη μερίδα καταπίνει σερβιρισμένες καθημερινές μπούρδες για τον «Έλληνα που ανακάλυψε τη θεραπεία κατά του AIDS και του καρκίνου», πλέον να αναρωτιέται για το τι σημασία έχει, τέλος πάντων, το διεπιστημονικό και πολυεπίπεδο σύστημα αλληλοϋποστήριξης και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των χωρών του πλανήτη.
Αφετέρου υπάρχει και η άλλη κατηγορία. Ξεχωρίζει για τις χαζοχαρουμενιές και τα μεγάλα ροζ γυαλιά της που θολώνουν τις πραγματικές στρεβλώσεις του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Στρεβλώσεις, που μεταφράστηκαν σε λανθασμένες δημοσιονομικές πολιτικές – υποστηριζόμενες με νύχια και με δόντια –, μόνο και μόνο για να αποσαθρωθούν μέχρι και από τους εμπνευστές τους λίγα χρόνια αργότερα. Προφανές παράδειγμα όσοι έρμοι ξύπνησαν απότομα και τις τελευταίες ημέρες ξεσπαθώνουν κατά της γερμανικής προσέγγισης και των αντίστοιχων οικονομικών δορυφόρων της. Είναι οι ίδιοι οι οποίοι την περασμένη δεκαετία αξιολογούσαν τα ευρωομόλογα και τις αντίθετες – προς τη δημοσιονομική λιτότητα – συνταγές ως ουτοπικές και λαϊκιστικές μπαρούφες. Τουλάχιστον, η πρόσφατα υιοθετημένη εκ μέρους τους καταγγελτική ρητορική κατάφερε να χαρίσει σε πολλούς κάτι ιδιαίτερα πολύτιμο την παρούσα χρονική περίοδο: καινούριο συκώτι από το γέλιο.
Μακριά από καιροσκόπους ευρωσκεπτικιστές, εθνοκεντρικούς αφελείς μύωπες και χαζοχαρούμενους εξωραϊστές βουτηγμένους σε πρόζακ ευρωπαϊκού ιδεώδους, η μετριοπαθής, ρεαλιστική και πραγματιστική φιλοευρωπαϊκή βάση είναι ώρα να αναλάβει τις πρωτοβουλίες εκείνες που θα αποτρέψουν την εξόντωση ενός εκ των πιο επιτυχημένων υπερεθνικών εγχειρημάτων της νεότερης ιστορίας. Το τελευταίο συνεπάγεται γενναίες συγκλίσεις, θέσπιση κοινού στόχου και – με αφορμή τον κορωνοϊό – απολύμανση της αόρατης χερούκλας της αγοράς με όσο κατά το δυνατόν ανθεκτικότερα γάντια αποτροπής της οικονομικής κατάρρευσης. Κάτι τέτοιο, πράγματι, θα ήταν άξιο κοινού, ευρωπαϊκού αγώνα με σκοπό την επίτευξη του ύψιστου στόχου. Το να παραμείνουν, δηλαδή, όρθιες οι κοινωνίες της Ευρώπης.
Είναι τεταρτοετής φοιτητής του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Έχει συμμετάσχει σε εγχώρια και ευρωπαϊκά μοντέλα προσομοίωσης, ενώ το ενδιαφέρον του εντοπίζεται, εκτός των διεθνών σχέσεων, στην πολιτική επικοινωνία και τη δημοσιογραφία. Μεγάλο κεφάλαιο αποτέλεσε η διετής συμμετοχή του στο Διοικητικό Συμβούλιο της SAFIA, από όπου και αποκόμισε πολύτιμες εμπειρίες και φιλίες. Μέσω του OffLine Post, αρθρογραφεί κυρίως για την εγχώρια πολιτική σκηνή.
