Της Δήμητρας Ροδοβίτου,
Στις 13 Σεπτεμβρίου 2016 ο εκδοτικός οίκος HarperCollins εκδίδει το ανερχόμενο best seller της New York Times, μια δημιουργία του Mark Manson με τίτλο THE SUBTLE ART OF NOT GIVING A F*CK ή ελληνιστί Η ευγενής τέχνη του… να μη δίνεις δεκάρα. Πού οφείλεται λοιπόν η παγκοσμίως ταχύτατη απήχηση του εν λόγω βιβλίου; Ο απλούστατος λόγος είναι το γεγονός πως, μέσα σε 250 σελίδες, ο Mark κατάφερε να «θέσει υπό διαθεσιμότητα» όλα εκείνα τα άρθρα που μας κατακλύζουν διακαώς. Ξέρεις, εκείνα με τα μαγικά tips που θα σε κάνουν πιο ευτυχισμένη, πιο επιθυμητή, πιο πλούσια, πιο σέξι, πιο… άδεια. Πώς όμως πράττει κάτι τέτοιο; Αισίως λοιπόν ακολουθούν τα 4 βασικά πράγματα που μας «διδάσκει» –εν μέσω εννέα κεφαλαίων– ο συγγραφέας:
Μην προσπαθείς
Στην ανεπτυγμένη και άκρως καταναλωτική Δύση του 21ου αιώνα, πρέπει να είσαι καλύτερος –ή για την ακρίβεια– ο καλύτερος. Πρέπει να γίνεις πιο ευτυχισμένος, πρέπει να γίνεις πιο υγιής, πρέπει να αγοράσεις το ακριβότερο αυτοκίνητο. Πρέπει, πρέπει, πρέπει. Η εμμονική προσκόλληση στο καλύτερο και ανώτερο, αποτελεί έναν υποσυνείδητο αντικατοπτρισμό των όσων δεν είμαστε, των όσων μας λείπουν, και των όσων δεν καταφέραμε –σύμφωνα με τα εκάστοτε πρότυπα– να γίνουμε. Έτσι, εισέρχεσαι εις έναν φαύλο κύκλο αέναης προσπάθειας για όλο και περισσότερα, όλο και καλύτερα, αγνοώντας πως, δια της συνεχούς προσπάθειας κατάκτησης της ευτυχίας, επιβεβαιώνεις τη μη ύπαρξη αυτής. Σύμφωνα με τον «αντίστροφο νόμο» του φιλόσοφου Alan Watts, όσο πιο πολύ επιζητάς την κατάκτηση του πλούτου, της ομορφιάς, της ευτυχίας, τόσο πιο φτωχός, άσχημος κι ανίκανος να αγαπηθείς νιώθεις, χωρίς αυτό να έχει κάποια σχέση με την πραγματικότητα. Διότι το κλειδί για μια καλή ζωή, δε συνάδει με το περισσότερο και το καλύτερο αλλά με το λιγότερο, το πιο σημαντικό και αληθινό.
Η αξία του πόνου
Εν έτει 2020 η ανταγωνιστική, πλέον, κοινωνία φροντίζει να μας προβάλλει αποκλειστικά το «τέλειο». Τον τέλειο γάμο του τάδε ηθοποιού, το εκπληκτικό εξοχικό του τηλεοπτικού αυτού ζεύγους, τα τρία τους απίθανα παιδιά. Μια αλώβητη και ατέρμονη αίσθηση της ευτυχίας, δίχως ίχνος πόνου στον τηλεοπτικό φακό. Η συνεχής ακούσια έκθεσή σου σε αυτή την τελειότητα, δημιουργεί υποσυνείδητα την ανάγκη να νιώθεις διαρκώς καλά, ευτυχισμένος, και καταδικάζει κάθε είδους αρνητικό συναίσθημα ως κάτι μη επιθυμητό και άρτιο. Η ζωή, ωστόσο, δύναται να γίνει απροσδόκητα ανυπόφορη. Και η διαρκής προσπάθεια προσκόλλησης στη θετικότητα, καθώς και αποφυγή των αρνητικών συναισθημάτων και εμπειριών, αποτελούν μια προσωρινή μορφή απόδρασης και όχι μια αποδεκτή λύση στο πρόβλημα. Η βίωση του πόνου, της στενοχώριας, είναι το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα προς την επίλυση ενός προβλήματος, προς την αυτοβελτίωση. Όπως είπε κάποτε ο Sigmund Freud, «κάποια μέρα θα αναπολείτε τα χρόνια του αγώνα και θα σας φαίνονται τα ομορφότερα». Γιατί; Διότι ο αντίστροφος νόμος είναι ακόμη εδώ και μας υπενθυμίζει πως ο πόνος, τα αρνητικά συναισθήματα, οι τύψεις, ο θυμός, αποτελούν το εισιτήριο στην επίγνωση του ανώτερου Εγώ μας, και συνεπώς, στη σταδιακή βίωση θετικών συναισθημάτων.
Η αποτυχία είναι ο δρόμος για εμπρός
Απολυτήριο με άριστο βαθμό, πτυχίο στα 3,5 χρόνια, μια σίγουρη δουλειά κινούμενη πάνω στα κουτάκια που εμείς έχουμε δημιουργήσει –ή και οι γονείς μας–. Έτσι, δίχως να το έχουμε αντιληφθεί, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής μας, παλεύουμε ανελλιπώς με στόχο τη γρηγορότερη διεκπεραίωση των επιφανειακών μας στόχων. Το αποτέλεσμα; Φοβόμαστε την αποτυχία. Γιατί; Διότι όταν μια αποτυχία μας οδηγεί στην υπαρξιακή κρίση, στην κατάθλιψη, τότε μόνο μπαίνουμε στη διαδικασία να επανεξετάσουμε τις αξίες με τις οποίες «μετράμε τον εαυτό μας». Και τότε είναι που συνειδητοποιούμε πως αξίες που θεωρούσαμε ιδανικές πλέον δε μας ικανοποιούν. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι το ότι μπορούμε να γίνουμε πραγματικά επιτυχημένοι σε κάτι, μόνο όταν είμαστε πρόθυμοι να αποτύχουμε σε αυτό. Δεν είναι τυχαίο που οι μεγαλύτερες αλλαγές στη ζωή μας συνέβησαν ύστερα από περιόδους συναισθηματικής εξαθλίωσης και πόνου. Τον πόνο μιας αποτυχίας, μιας κρίσης, οφείλουμε να τον συντηρήσουμε. Να απορρίψουμε πρόσκαιρες, ψεύτικες αξίες, και να γευτούμε τον πόνο. Διότι ο πόνος αυτός είναι που θα εισάγει μακροπρόθεσμα στη ζωή μας το «διαφορετικό» που λαχταράμε. Συνεπώς, με την αποφυγή της βίωσης μιας αποτυχίας, καθυστερούμε μονάχα την ωρίμανση, την ευτυχία μας.
Η σημασία του να λες όχι
Η κοινωνία του σήμερα εξυμνεί το περισσότερο. Κάνε περισσότερα ταξίδια, βγάλε περισσότερα χρήματα, μοιράσου το κρεβάτι σου με περισσότερες γυναίκες. Κι ενώ το ανελέητο κυνήγι εμπειριών μοιάζει συναρπαστικό στη νεανική ηλικία, με το πέρασμα των χρόνων συνειδητοποιείς πως η προσκείμενη υπερβολή σου προσφέρει μονάχα βραχυπρόθεσμη απόλαυση. Τότε είναι η στιγμή που ανακαλύπτεις την πραγματική αξία της ελευθερίας σου: τη σημασία του να επιλέγεις και να απορρίπτεις. Δεν είσαι ελεύθερος όταν αποφεύγεις την επιλογή με σκοπό να έχεις πάντοτε μια πόρτα ανοιχτή. Πραγματικά ελεύθερος είσαι όταν έχεις τη δύναμη να απορρίψεις «σκάρτες» και επιφανειακές εναλλακτικές αξίες, ώστε να υποστηρίξεις την αξία στην οποία επιθυμείς να επενδύσεις. Διότι, η έννοια της απελευθέρωσης συνάδει απόλυτα με την έννοια της αφιέρωσης. Η απόρριψη αποτελεί εγγενές και απαραίτητο κομμάτι διατήρησης των αξιών μας. Όταν επιλέγουμε να μην απορρίπτουμε τίποτα, χάνουμε ουσιαστικά την ταυτότητά μας. Θέλοντας και μη, πέραν των επιλογών και πράξεών μας, μας προσδιορίζουν εξίσου ως προσωπικότητα όλα εκείνα που επιλέγουμε να απορρίψουμε.
Στο ένατο και τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, τίτλο αποτελεί η εξής φράση: «Και μετά… Πεθαίνεις». Κυνικό μεν, ρεαλιστικό δε. Ο θάνατος συνιστά την αχίλλειο πτέρνα αμέτρητων συζητήσεων. Η πλειονότητα αποφεύγει να συζητά περί αυτού, όπως ακριβώς κάποιος προσπαθεί διακαώς να αποφύγει τη βίωση του πόνου και των αποτυχιών. Η ζωή όμως δεν είναι μόνο άσπρο. Απαιτεί το δικό της Γιανγκ, ώστε να επιτευχθεί η περιβόητη αλληλοσυμπλήρωση και αλληλεξάρτηση δύο αντίθετων δυνάμεων. Συνεπώς, όσο πιο γρήγορα αποδεχτούμε την έννοια του Θανάτου, τόσο πιο γρήγορα θα εκτιμήσουμε τη αξία της Ζωής!
