Του Τάσου Μοσχονά,
Η δεκαετία του 1960-1969 είναι καταλυτική για τη σύγχρονη αμερικανική ιστορία. Πλήρης γεγονότων και εξελίξεων, τόσο σε κοινωνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, δύσκολα μπαίνει σε καλούπια, κυρίως αναφορικά με τις πολιτικές εξελίξεις που ήταν ραγδαίες, με κοινό ένα αίσθημα αβεβαιότητας και αλλαγής.
Ι) 1960-1963: Προεδρία του John Kennedy / Μία νέα ελπίδα
Οι εκλογές του 1960 αποτέλεσαν σημείο καμπής για την αμερικανική πολιτική σκηνή. Σε μία από τις πιο αμφίρροπες εκλογές στην ιστορία, o John F. Kennedy κερδίζει τον πρώην Αντιπρόεδρο Richard Nixon των Ρεπουμπλικανών με μόλις 100.000 ψήφους διαφορά στο popular vote. O Kennedy, παρά το ότι προέρχεται από μία εκ των σημαντικότερων πολιτικών οικογενειών στην Αμερική, αναπάντεχα κερδίζει το χρίσμα των Δημοκρατικών και γίνεται ο εκφραστής της αλλαγής. Είναι ένας εκ των νεότερων Αμερικανών Προέδρων στην ιστορία (μόλις 43 ετών) και ο πρώτος που έδωσε μεγάλη σημασία στο χτίσιμο ενός δυνατού image. Οι τηλεοράσεις πλέον βρίσκονταν στα περισσότερα αμερικανικά νοικοκυριά και δεν άργησαν να διεξαχθούν τα πρώτα τηλεοπτικά debate στην ιστορία των εκλογών. Σε αυτά ο Kennedy, με μια καμπάνια που είχε χαρακτηριστεί ως λαοφιλής, παρουσίασε μία εύρωστη εικόνα, νεανική και τηλεοπτική, ενώ ο Nixon ειδικά στο πρώτο debate, παρουσιάστηκε χλωμός, εμφανώς αδυνατισμένος και καταπονημένος, εξαιτίας εγχείρησης στο γόνατο προ ολίγων ημερών και παραμονής σε νοσοκομείο. Αυτές οι εμφανίσεις, κατά πολλούς, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη νίκη Kennedy.
H προεδρία Kennedy χαρακτηρίστηκε από ένα άνοιγμα προς υιοθέτηση αλλαγών σε καίρια ζητήματα. Ο Kennedy δεσμεύτηκε να καταφέρει η Αμερική να φτάσει πρώτη στη Σελήνη πριν το τέλος της δεκαετίας και να υιοθετήσει μία νέα πολιτική δικαιωμάτων και ισότητας σχετικά με την Αφροαμερικανική κοινότητα. Ψηφίστηκαν κοινωνικά μέτρα, με κύριο το Equal Pay Act το 1963, που είχε σκοπό να γεφυρώσει το μισθολογικό χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα. Το 1960, η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων αναγνωρίζει το χάπι αντισύλληψης, εκκινώντας μία περίοδο σεξουαλικής και πολιτισμικής επανάστασης.
Ο ψυχρός πόλεμος με τη Σοβιετική Ένωση μαινόταν, με τη μεγαλύτερη απειλή να προκύπτει με την «Κρίση των Πυραύλων» στην Κούβα το 1963, μια απειλή πυρηνικού πολέμου παγκόσμιας εμβέλειας. Μετά από 13 αγωνιώδεις μέρες, οι δύο χώρες συνθηκολόγησαν σε μερική αποπυρηνικοποίηση.
Η περίοδος αυτή διακόπηκε απότομα με τη δολοφονία του Kennedy το 1963 στο Dallas από πυροβολισμό, ενώ είχε μόλις ξεκινήσει την εκστρατεία επανεκλογής του. Ο Αντιπρόεδρος Lyndon Johnson τον διαδέχτηκε, αλλά κατά πολλούς, η χώρα έμεινε απότομα ακέφαλη και με μεγαλύτερη αβεβαιότητα από ποτέ.
ΙΙ) 1964-1968: Προεδρία Lyndon Johnson / Η «Great Society»
Η δολοφονία Kennedy επηρέασε σε πολύ μεγάλο βαθμό τις εκλογές του 1964. Οι Ρεπουμπλικανοί, με υποψήφιο τον για πολλούς πατέρα του σύγχρονου συντηρητικού κινήματος στις ΗΠΑ Barry Goldwater, σταμάτησαν την προεκλογική εκστρατεία για κάποια περίοδο σε ένδειξη σεβασμού.
Εν τέλει, ο Johnson κέρδισε με ποσοστό 61% στο popular vote, μία νίκη σαρωτική. Κυριαρχώντας στο Κογκρέσο, μπόρεσε και πέρασε πολλά ρηξικέλευθα νομοσχέδια που ονομάστηκαν «Great Society». Σε αυτά περιλαμβάνονται το Civil Rights Act του 1964 που απαγόρευσε τις διακρίσεις στη βάση του φύλου, του χρώματος του δέρματος, της θρησκείας και της εθνικής καταγωγής και το Voting Rights Act του 1965 που προέβλεπε τη δυνατότητα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης να επιτηρεί και να επιβάλλει κυρώσεις σε περιοχές της χώρας, όπου ενδέχεται να καταπατούνται δικαιώματα ψήφου των μειονοτήτων. Επίσης, εισήχθησαν για πρώτη φορά προγράμματα κρατικής κοινωνικής ασφάλισης υγείας, όπως το Medicare και το Medicaid.
Τα πρώτα δύο νομοσχέδια ήταν μία επιτυχία των διεκδικήσεων του κινήματος υπέρ των δικαιωμάτων της Αφροαμερικανικής κοινότητας, με τις πορείες στην Washington το 1963 και στη Selma της Alabama το 1965 να έχουν μείνει στην ιστορία. Το κίνημα αυτό ανέδειξε μεγάλες φυσιογνωμίες, όπως ο Martin Luther King Jr. με τον θρυλικό λόγο του στην Washington περί ειρηνικής διεκδίκησης δικαιωμάτων και ο Malcolm X, εμπνευστής του κινήματος των Μαύρων Πανθήρων, ο οποίος και δολοφονήθηκε το 1965.
Παρά την έντονη νομοθετική παραγωγή της κυβέρνησης Johnson και τον «πόλεμο στη φτώχεια» που η ίδια κήρυξε ως προεκλογική εξαγγελία, οι διακρίσεις δε σταμάτησαν εις βάρος των μειονοτήτων και η ίση πρόσβαση στις κάλπες δεν είχε επιτευχθεί. Αυτό οδήγησε σε αυτονόμηση ομάδων όπως οι Μαύροι Πάνθηρες και οδήγησε την Αφροαμερικανική κοινότητα σε επιθετική διεκδίκηση δικαιωμάτων με βία. Η λευκή φιλελεύθερη νεολαία αντιτάχθηκε, επίσης, έντονα με μεγάλες διαδηλώσεις στη συνέχιση του Πολέμου του Βιετνάμ που είχε αρχίσει ο Kennedy και διεύρυνε σημαντικά ο Johnson, ενός πολέμου που κατά πολλούς δεν αφορούσε άμεσα την Αμερική.
ΙΙΙ) 1968-1969: Εκλογή του Richard Nixon στην εξουσία / Άνοδος του συντηρητισμού
Τον Απρίλη του 1968 δολοφονείται ο Martin Luther King Jr. Εξαιτίας αυτής της τραγικής εξέλιξης, μεγάλες βίαιες διαδηλώσεις ξεσπούν σε πολλές πόλεις, με κύρια την πρωτεύουσα Washington. Κινήματα όπως οι Μαύροι Πάνθηρες καλούν σε εγκατάλειψη των προσπαθειών για ένταξη των Αφροαμερικανών στην κοινωνία, προτείνοντας την αυτονομία της Αφροαμερικανικής ιδιότητας, αλλιώς «black power». Ταυτόχρονα, γενικεύονται οι διαδηλώσεις κατά του πολέμου του Βιετνάμ, μετά και το Tet Offensive, που ανέτρεψε το αφήγημα πως οι Αμερικανοί κυριαρχούσαν στον πόλεμο.
Στο στρατόπεδο των Δημοκρατικών, εντάσεις και διαίρεση προκλήθηκαν στο συνέδριο του κόμματος στο Σικάγο την ίδια χρονιά, με βίαιες συγκρούσεις που έλαβαν χώρα με την απόκρουση φιλειρηνιστών διαδηλωτών από την αστυνομία. Οι ενέργειές της δικαιολογήθηκαν από τους μεγαλύτερους σε ηλικία πολίτες και κατακεραυνώθηκαν από τη φιλελεύθερη νεολαία.
Με την ανακοίνωση πως ο Πρόεδρος Johnson δε θα διεκδικούσε ξανά την Προεδρία, γεννήθηκε το ερώτημα για τη διαδοχή του. Ο αδερφός του δολοφονηθέντος Αμερικανού Προέδρου John Kennedy, Robert, διεκδικούσε το χρίσμα των Δημοκρατικών και φαινόταν πως θα το έπαιρνε, αλλά δολοφονήθηκε μετά τη νίκη του στην πολιτεία της California. Με τον τρόπο αυτόν επιτάθηκε το κλίμα γενικευμένης αναστάτωσης.
Οι μετριοπαθείς ψηφοφόροι βρήκαν πολύ θελκτικό το πρόγραμμα του Ρεπουμπλικανού πρώην Αντιπροέδρου Richard Nixon, που διακήρυττε την επιστροφή σε καθεστώς «Νόμου και Τάξης», θέτοντας τα θεμέλια για την ανάπτυξη του αμερικανικού νεοσυντηρητισμού. Οι εξαγγελίες αυτές, σε συνδυασμό με τις γενικότερες παγκόσμιες εξελίξεις (γενικευμένες φοιτητικές διαδηλώσεις στο Μεξικό και στη Γαλλία με τα γεγονότα του Μάη του ’68) συνέβαλαν στην εκλογική του νίκη με σχετικά μικρή αλλά αποφασιστική διαφορά έναντι του Δημοκρατικού υποψηφίου, Hubert Humphrey. Σημαντικό ήταν και το ποσοστό 13% του ανεξάρτητου ακραία συντηρητικού και ρατσιστή υποψηφίου George Wallace, κυβερνήτη της Alabama. Συνολικά, το 56% των ψηφοφόρων σε αυτές τις εκλογές τάχθηκε υπέρ υποψηφίων που πρότειναν ένα συντηρητικό πρόγραμμα με έμφαση την επιστροφή στις λεγόμενες «πατροπαράδοτες αμερικανικές αξίες», φοβούμενοι πιθανότατα τις συνέπειες των ραγδαίων κοινωνικών εξελίξεων.
Παρά τη φαινομενική μεταφορά σε καθεστώς νόμου και τάξης, βέβαια, η κοινωνική αναταραχή και ανησυχία δε σταμάτησε. Το 1969 οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν από το μπαρ Stonewall Inn στη Νέα Υόρκη, ουσιαστικά δημιούργησαν τα θεμέλια του σύγχρονου ΛΟΑΤΚΙ κινήματος, ενώ η συγκέντρωση μεγάλου πλήθους στο φεστιβάλ του Woodstock εξέφρασε την αγανάκτηση μιας ολόκληρης γενιάς νέων για την κοινωνία και την πολιτική. Ταυτόχρονη ανάπτυξη είχε και το φεμινιστικό κίνημα.
Προσωρινή «ανακωχή» στην περίοδο διαδηλώσεων και συγκρούσεων αποτέλεσε η προσσελήνωση του Αpollo 11 στις 16 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς από τη NASA, δημιουργώντας αισθήματα μεγάλης εθνικής υπερηφάνειας γι’ αυτό το σπουδαίο κατόρθωμα και τη νίκη έναντι της Σοβιετικής Ένωσης στον διαστημικό «αγώνα» σε μια έντονα ψυχροπολεμική περίοδο.
Η δεκαετία του ’60, σίγουρα, αποτέλεσε σημείο καμπής για την αμερικανική ιστορία. Δεν ήταν «φιλελεύθερη», ούτε «συντηρητική», ούτε ανήκει σε κανέναν φορέα ως κύριο εκφραστή της. Κοινή συνισταμένη της μάλλον αποτελεί ένα αίσθημα ανάπτυξης και προόδου με βλέμμα στο μέλλον, που έγινε με ταχύτατους ρυθμούς, αλλά δεν εμφανίστηκε από το πουθενά. Περισσότερο, ήταν αποτέλεσμα προηγούμενων διεργασιών, διαδικασιών και συγκρούσεων που «σιγόβραζαν» για αιώνες, βρίσκοντας αφορμή έκφρασης. Οι συνέπειες αυτής της έκφρασης έχουν αφήσει το στίγμα τους μέχρι σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- United States presidential election of 1960, Brittanica Encyclopedia, https://www.britannica.com/event/United-States-presidential-election-of-1960
- United States presidential election of 1964, Brittanica Encyclopedia, https://www.britannica.com/event/United-States-presidential-election-of-1964
- United States presidential election of 1968, Brittanica Encyclopedia, https://www.britannica.com/event/United-States-presidential-election-of-1968
- The 1960’s History, History, https://www.history.com/topics/1960s/1960s-history
- How the 1960’s cured America, CNN, http://edition.cnn.com/2011/OPINION/05/12/1960s.era.baby.boomers/index.html
- The day politics and TV changed forever, CNN, https://edition.cnn.com/2016/02/29/politics/jfk-nixon-debate/index.html
- POLITICS: Power to the People, PBS, https://www.pbs.org/opb/thesixties/topics/politics/index.html
- The legacy of the 1968 riots, The Guardian, https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/apr/04/thelegacyofthe1968riots
- Evaluating the success of the “Great Society”, Washington Post, https://www.washingtonpost.com/wp-srv/special/national/great-society-at-50/
- John F. Kennedy as president, KhanAcademy, https://www.khanacademy.org/humanities/us-history/postwarera/1960s-america/a/john-f-kennedy-as-president
- Lyndon Johnson as president, KhanAcademy, https://www.khanacademy.org/humanities/us-history/postwarera/1960s-america/a/lyndon-johnson-as-president
Γεννήθηκε το 1997 και έχει μεγαλώσει στην Αθήνα. Είναι προπτυχιακός φοιτητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για θέματα εξωτερικής πολιτικής και Διεθνούς Περιβαλλοντικού και Ποινικού Δικαίου. Παρακολουθεί ημερίδες και σχετικές με το αντικείμενό των σπουδών του ομιλίες, ενώ στον ελεύθερό του χρόνο ασχολείται με το πιάνο, τις τέχνες κάθε είδους και την ανάγνωση βιβλίων και περιοδικών ποικίλης ύλης.
