Της Κυριακής Θεοδοσάκη,
Τις τελευταίες μέρες, εν μέσω των κρίσεων που βιώνουν τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την πανδημία, μια νέα διαμάχη αναδύεται στο προσκήνιο και απειλεί εκ νέου το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Από τη μια πλευρά, οι εκκλήσεις του Macron για μια ισχυρή ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και από την άλλη, το βροντερό “nein” που απαντούν οι χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά επαναφέρουν στη μνήμη μας εικόνες από τον τρόπο διαχείρισης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008. Ο διχασμός αυτός, ανέκαθεν υπαρκτός κάτω από την συλλογική συνεργασία των κρατών σε ζητήματα χαμηλής πολιτικής έρχεται ακόμη μια φορά να εμφανιστεί σε ένα ζήτημα «σκληρής πολιτικής», όπως η οικονομία και να αποδείξει πως μάλλον η Ευρώπη δεν έμαθε από τα παθήματα του παρελθόντος. Η σύγκρουση Γερμανίας-Ελλάδας που είδαμε κατά τη διαχείριση της ελληνικής οικονομικής κρίσης στο πλαίσιο της Ευρωζώνης, γίνεται πλέον μια σύγκρουση ανάμεσα στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Γαλλία και γενικότερα τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου και τη Γερμανία, την Ολλανδία, την Αυστρία που εκπροσωπούν το μπλοκ του Ευρωπαϊκού Βορρά.
Το μήλο της έριδος είναι αυτή τη φορά η συζήτηση σχετικά με την έκδοση κοινών ευρωπαϊκών ομολόγων για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών από την πανδημία του Covid-19, τα λεγόμενα “Corona-bonds”. Η λογική είναι οι χώρες που αντιμετωπίζουν ζητήματα οικονομικής επιβίωσης να καταφέρουν να εξασφαλίσουν επαρκή χρηματοδότηση από τις αγορές υπό την φερεγγυότητα των χωρών που παραμένουν οικονομικά αλώβητες σε έναν βαθμό από την πανδημία. Αξίζει να σημειωθεί, ότι η Ιταλία, που έχει πληγεί βαθύτατα από την πανδημία και βρίσκεται στα πρόθυρα οικονομικής κατάρρευσης, αποτελεί σημαντικό παράγοντα της Ευρωζώνης ως μια από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες. Ο Ιταλός Πρωθυπουργός, Giuseppe Conte, δήλωσε: «Αναφέρθηκα σε ένα Σχέδιο Ευρωπαϊκής Ανάκαμψης ή σε «Επανεπένδυση». Δεν έχω στο μυαλό μου μόνο έναν τρόπο, αλλά ήρθε η στιγμή να υιοθετήσουμε κοινά ευρωπαϊκά ομόλογα». Η σύνοδος κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών ναυάγησε και η προσοχή πλέον στρέφεται στο Eurogroup της 7ης Απρίλιου. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, ενώ στην αρχή υποστήριξε τη γερμανική ηγεσία για τη μη έκδοση κοινού ευρωπαϊκού ομολόγου, σε μια πρόσφατη συνέντευξή της στο POLITICO δήλωσε πως το μέτρο αυτό είναι ακόμη υπό σκέψη. Συγχρόνως, αξιοσημείωτη είναι σε ευρωπαϊκό επίπεδο η πρωτοβουλία εννέα κρατών-μελών να συντάξουν μια επιστολή προς τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ζητώντας ένα κοινό ευρωπαϊκό εργαλείο για τη διαχείριση του χρέους εν μέσω της κρίσης.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο το σχέδιο χαίρει συζήτησης από ευρωπαίους αξιωματούχους, όπως η πρόεδρος της ΕΚΤ, Christine Lagarde και ο πρόεδρος του Eurogroup, οι οποίοι αφήνουν ανοιχτά αισιόδοξα σενάρια. Παρόλα αυτά, οι αρνητικές φωνές γιγαντώνονται διαρκώς. Λαμβάνοντας υπόψιν πως κατά την προηγουμένη κρίση της η ευρωζώνη προχώρησε, εκ των υστέρων, σημαντικά με την οικονομική της ενοποίηση εισάγοντας αυστηρότερους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας, όπως το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και κινούμενη προς την κατεύθυνση της Τραπεζικής Ένωσης, η επίδειξη αλληλεγγύης και η συνεργασία θα πρέπει να είναι τα πρώτα εργαλεία επί τάπητος μετά από μια τέτοια κρίση. Σαφώς και η χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η ποσοτική χαλάρωση και η ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας είναι μετρά αξιοσημείωτα και έγκαιρα. Ωστόσο, τη στιγμή που οι συνθήκες χειροτερεύουν και τα αιτήματα αλληλεγγύης από τις αδύναμες οικονομίες εντείνονται, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα οφείλει να επαληθεύσει τις αρχές που πρεσβεύει και τους λόγους για τους οποίους συγκροτήθηκε. Ίσως το επιχείρημα πως οι συνετοί φορολογούμενοι των βορείων κρατών πληρώνουν ανέκαθεν για τις σπατάλες των νοτίων να αποδεικνύεται τροχοπέδη πλέον.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ξανά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Την τελευταία δεκαετία τα θεμέλιά της κλυδωνίστηκαν από αλλεπάλληλες απροσδόκητες κρίσεις που αμφισβήτησαν το κεκτημένο της. Η ιστορία είναι το υπέρτατο μάθημα όλων και η Ένωση καλείται ακόμη μια φορά να κάνει σημαντικά βήματα που θα καθορίσουν την ιστορία της. Η κατεύθυνση που θα διαλέξει θα κρίνει και το μέλλον της.
