Της Βασιλικής Σέμκου,
Η πραγματικότητα του σήμερα ακολουθεί τις νόρμες και τις επιταγές της εξέλιξης και του εκσυγχρονισμού. Σε όλους τους τομείς της ζωής μας έχουν εισβάλλει η πρόοδος και η τεχνολογική επανάσταση. Ωστόσο, οι μέρες τις οποίες διανύουμε δε θυμίζουν σε τίποτα τα όσα περιγράφω. Η παγκόσμια αυτή καραντίνα, που πραγματοποιείται με στόχο πάντοτε την προάσπιση της παγκόσμιας υγείας και τον περιορισμό των θανατηφόρων περιστατικών που αφορούν συνανθρώπους μας, μας έχει καθηλώσει στους προσωπικούς μας χώρους, με περιορισμένες επαφές και εξόδους. Με αφορμή την κατάσταση αυτή όλο και περισσότερα ζητήματα ανακύπτουν, τα οποία χαίρουν ανάλυσης και περαιτέρω συζήτησης.
Ένα από αυτά θα μπορούσε να θεωρηθεί και η προοπτική ή μη της διενέργειας εκλογών ενόψει της πανδημίας του COVID-19. Παράδειγμα αποτελεί η αναβολή των προκριματικών εκλογών των ΗΠΑ σε ήδη 13 πολιτείες, λόγω της πανδημίας, γεγονός που δημιουργεί μεγάλο ζήτημα στην εξέλιξη των εσωκομματικών εκλογών. Εφόσον ο συνωστισμός αποτελεί δημόσιο κίνδυνο, πώς θα είναι εφικτό να πραγματοποιηθούν εκλογές; Η απάντηση έχει ήδη εισαχθεί καθότι η τεχνολογική ευημερία έχει επιτρέψει την ύπαρξη προοπτικής μέσω της ηλεκτρονικής ψήφου.
Η ηλεκτρονική ψήφος αποτελεί την σύγχρονη εκδοχή της παραδοσιακής εκλογικής διαδικασίας, κατά την οποία ο κάθε εκλογέας αντί να παρουσιάζεται στα τοπικά εκλογικά κέντρα, ασκεί το δικαίωμα του εκλέγειν, με τη χρήση διαφόρων ιστοτόπων και εφαρμογών, σε συσκευές που είναι ενδεδειγμένες για αυτήν την διαδικασία. Αποτελεί μια καινοτομία, η οποία εισήχθη για πρώτη φορά ως επιλογή από την Εσθονία στις βουλευτικές εκλογές του 2005 και έκτοτε έχει υιοθετηθεί από 14 άλλες χώρες. Ωστόσο, όπως κάθε τι νέο και καινοτόμο, έτσι και στην περίπτωση της διαδικτυακής ψηφοφορίας, ενδέχεται να δημιουργηθούν αντιφάσεις και πόλωση μεταξύ δύο πλευρών, όπου η μία υποστηρίζει με έμφαση την εν λόγω περίπτωση, ενώ η άλλη είναι κατηγορηματικά αντίθετη.
Ας πάρουμε την κάθε περίπτωση ξεχωριστά, για να αναλύσουμε πιο διεξοδικά τα υπέρ και τα κατά. Εν έτει 2020 η πρόοδος της τεχνολογίας έχει δημιουργήσει επανάσταση. Τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας επανάστασης σε κάθε περίπτωση δείχνουν και το βαθμό στον οποίο πέτυχε. Έτσι και στην περίπτωση που αναλύουμε, η ηλεκτρονική ψήφος έχει να προσφέρει μια σειρά πλεονεκτημάτων. Εκκινώντας από τα προφανή, κάθε τι που σχετίζεται με τη χρήση του διαδικτύου αποτελεί μια ευκολία. Τι πιο απλό από το να ψηφίσεις απλά με το πάτημα ενός κουμπιού; Μια τέτοιου είδους διευκόλυνση θα μπορούσε να μεταβάλει κατά πολύ το εκλογικό τοπίο, αφού όλοι ανεξαρτήτως μόνιμης ή προσωρινής κατοικίας και ζητημάτων μετάβασης από και προς την εκλογική τους περιφέρεια (λόγω καιρικών συνθηκών, εργασίας κλπ), είναι ικανοί να εισέλθουν σε μια ιστοσελίδα και να ψηφίσουν. Έτσι, αξιοποιείται όλο το εκλογικό κοινό και υπάρχει μεγαλύτερη συμμετοχή και διαφύλαξη του αποτελέσματος. Επιπλέον, αξιοποιείται σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα ο πληθυσμός που βρίσκεται εκτός των ορίων της επικράτειας, ο οποίος αφορά και μια μεγάλη πλειοψηφία ομογενών που κατέχουν εκλογικά δικαιώματα, τα οποία όμως δεν μπορούν να εκμεταλλευτούν. Με την ηλεκτρονική ψήφο τα σύνορα και οι αποστάσεις εκμηδενίζονται και διαθέτουν όλοι με αυτή την ευχέρεια τη δυνατότητα να ασκήσουν τα εθνικά τους καθήκοντα. Και σε αυτήν την περίπτωση μεταβάλλεται το εκλογικό αποτέλεσμα, καθώς εισέρχονται σε αυτό αιτήματα και επιλογές (είτε θετικές, είτε αρνητικές) μιας μερίδας πληθυσμού που δε διαμένει εντός του κράτους.
Η ευκολία που δημιουργείται συναντάται και στην ίδια την εκλογική διαδικασία. Η χρονοβόρα διαδικασία καταμέτρησης ψήφων, τα πολυάριθμα ψηφοδέλτια και οι ατελείωτες ώρες συγκέντρωσης και ανάλυσης των αποτελεσμάτων σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, απλοποιείται μέσω αλγορίθμων και εφαρμογών που καταμετρούν τις ψήφους, τις ταξινομούν και γενικά πραγματοποιούν σε πολύ λιγότερο χρόνο όλες τις απαραίτητες διαδικασίες που ο ανθρώπινος παράγοντας θα έκανε στο διπλάσιο χρόνο και σε πολλές περιπτώσεις με τρόπο που αλλοιώνει και νοθεύει το αποτέλεσμα. Πολλές φορές έχει βρεθεί η κοινωνία αντιμέτωπη με πρόσωπα και καταστάσεις, όπου η νοθεία δεν εξυπηρέτησε τον σκοπό των εκλογών, αλλά πολύ περισσότερο τον σκοπό των κινήτρων. Αντιθέτως, μέσα στα πλαίσια ενός κινητού τηλεφώνου ή ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι πολύ πιο εύκολο να αποφευχθούν οι ιδιοτέλειες και τα προσωπικά οφέλη.
Ως ένα ακόμα πλεονέκτημα θα μπορούσε να θεωρηθεί και η μείωση των κρατικών δαπανών που χορηγούνται για την πραγματοποίηση των εκλογών. Ανά τετραετία εκτυπώνονται εκατομμύρια ψηφοδέλτια, λίστες και γενικά έγγραφα, τα οποία αποτελούν οικονομική επιβάρυνση (με αρνητική επίδραση και στο περιβάλλον λόγω της κοπής ξύλων για τη δημιουργία χαρτικής ύλης) με την παράλληλη δαπανηρή απασχόληση ανθρώπινου δυναμικού, τη συντήρηση και καθαριότητα των εκλογικών κέντρων, ενέργειες που αποτελούν έξοδα τα οποία θα μπορούσαν να είχαν αξιοποιηθεί με διαφορετικό και ωφέλιμο τρόπο. Αντιθέτως, η ηλεκτρονική εκδοχή των εκλογών απαιτεί έναν κύκλο εξειδικευμένου προσωπικού για τη χρήση και επεξεργασία των δεδομένων και των εφαρμογών και την παροχή του κατάλληλου περιβάλλοντος στο οποίο μπορούν να εισέρχονται όλοι για να ψηφίσουν.
Στον αντίποδα των παραπάνω διαπιστώσεων βρίσκονται οι αρνητικές επιπτώσεις που ενδέχεται να έχει μια τέτοια διαδικασία. Τέτοιου είδους μέθοδοι, σε κάθε περίπτωση, αποκτούν επικριτές. Οι ενδοιασμοί ως προς την τεχνολογία υπήρχαν ανέκαθεν και πολύ περισσότερο σήμερα, δεδομένου ότι έχει καλλιεργηθεί ο φόβος για απάτη και μη εξακριβωμένες πληροφορίες σε ιστότοπους και κάθε είδους μέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Έτσι και στην περίπτωση των εκλογών, ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι υπάρχει έλεγχος και σωστή καταμέτρηση των ψήφων; Οι λειτουργοί του εν λόγω μηχανισμού ενδέχεται να μεταβάλουν τις ψήφους, να νοθεύσουν το αποτέλεσμα, να αποτελούν οι ίδιοι «βαλτά» πρόσωπα της εκάστοτε πολιτικής δύναμης με αποτέλεσμα μια πολύ κλειστή και επιλεγμένη ομάδα να έχει στα χέρια της τον απόλυτο έλεγχο και έτσι, κατ’ επιθυμία να μεταβάλει το εκλογικό αποτέλεσμα. Η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι που χαρακτηρίζει αυτές τις υποθέσεις και που αποτρέπει την επιλογή μιας τέτοιας μεθόδου για την πραγματοποίηση των εκλογών.
Η παράλληλη κατασκευή ενός εχθρού οδηγεί ασφαλώς και σε περαιτέρω προβλήματα που σχετίζονται με την ψηφοφορία. Πιο συγκεκριμένα, πολλοί θεωρούν ότι μια πιο εκσυγχρονισμένου τύπου τεχνολογία, ενδέχεται να αποτελέσει πρόβλημα ως προς τη διαχείρισή της από άτομα τα οποία δεν έχουν γνώσεις ηλεκτρονικών συσκευών, δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και ανήκουν σε μεγαλύτερη ηλικιακή ομάδα, η οποία δεν μπορεί να συμβαδίσει με τους σύγχρονους ρυθμούς. Κατά γενική ομολογία κάτι τέτοιο θα προκαλούσε απώλεια ψήφων, εξαιρετικά σημαντικών για την έκβαση του αποτελέσματος, ενώ δε θα υπήρχει δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από όσους αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν την πλατφόρμα για την ψηφοφορία.
Απώλεια ψήφων ενδέχεται να υπάρξει και λόγω άλλων ζητημάτων που σχετίζονται με τον ίδιο τον μηχανισμό που αξιοποιείται για την πραγματοποίηση της εκλογικής διαδικασίας. Ένα βαρεού τύπου μηχάνημα, ικανό να υποστηρίξει τα εκατομμύρια ψηφοφόρων που θα εισέρχονται για να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα. Άλλωστε, είναι εξαιρετικά μεγάλο το ενδεχόμενο να προκύψουν ζητήματα κακής λειτουργίας και σφαλμάτων, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εισέλθει κάποιος στον ιστοχώρο, να αντιμετωπίσει ζητήματα ενώ είναι ήδη συνδεδεμένος και στη χειρότερη περίπτωση, να «πέσει» ολόκληρο το σύστημα μη μπορώντας να υποστηρίξει την όλη διαδικασία. Το ζήτημα αυτό στηρίζεται σε μια αντίληψη κατά την οποία, οι τεχνολογικές δομές δεν είναι ακόμα τόσο εξελιγμένες, ώστε να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν εντολές και τέτοιου τύπου ενέργειες. Ως τελική διαπίστωση, στη σειρά αυτή των μειονεκτημάτων που αναλύσαμε, άφησα το κόστος και τις κρατικές δαπάνες. Μια εγκατάσταση ενός τέτοιου εξοπλισμού και οι παρεπόμενες δαπάνες (πληρωμές προσωπικού, συντήρηση συσκευών κλπ) θα επιφέρει τεράστια οικονομική επιβάρυνση σε κάθε κράτος και αποτελεί επίσης, χρήματα και έξοδα τα οποία ενδέχεται να είναι πιο αναγκαία σε άλλους τομείς της κρατικής οντότητας.
Το πού καταλήγουμε εν τέλει, οφείλει να παραμείνει ένα ερώτημα για το οποίο ο καθένας μπορεί να αναζητήσει την προσωπική του άποψη. Ωστόσο, τα ζητήματα που αφορούν εθνικά συμφέροντα και τα οποία επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική ζωή, θα πρέπει να διαχειρίζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε πάντοτε να διαφυλάσσεται η διαφάνεια και η θετική προοπτική και κανένα πρόσωπο ή κατάσταση να μην επηρεάσει αρνητικά την ευημερία του συνόλου. Σε ποιο βαθμό, λοιπόν και με ποιο τρόπο θα μπορούσε μια εξελιγμένης μορφής εκλογική διαδικασία να καταστεί εθνική πραγματικότητα κάθε κράτους;
