Της Ιωάννας Παπαδοπούλου,
Ο Πόλεμος της Αλγερίας (1954-1962) ήταν ένας πόλεμος ανεξαρτησίας, στο πλαίσιο της από-αποικιοποίησης των τελευταίων χωρών, που ήταν δέσμιες των δυτικών δυνάμεων. Η Αλγερία αποτελούσε τμήμα διοίκησης του γαλλικού κράτους, όπου ο αλγερινός λαός υπαγόταν στον “Code de l’indigénat”, δηλαδή σε έναν κώδικα, που δημιουργούσε ένα κατώτερο νομικό καθεστώς για τους ιθαγενείς της αφρικανικής χώρας. Τον Νοέμβριο του 1954 το «Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο» (FLN) της Αλγερίας ανακοίνωσε τον πόλεμο κατά της Τέταρτης Γαλλικής Δημοκρατίας, ο οποίος έλαβε μορφή ανταρτοπολέμου και τρομοκρατικών επιθέσεων, χαρακτηριζόμενος ως ένας από τους πιο βάναυσους αγώνες ανεξαρτησίας της εποχής. Στον πόλεμο αυτόν, η Γαλλία εκτός των ιδίων δυνάμεων επιστράτευσε και ένα πολυπληθές σώμα αλγερινών, τους Harkis (Αρκί), οι οποίοι τάχθηκαν στο πλευρό της έως το τέλος του πολέμου, όμως μετά το 1962 δεν είχαν την αντιμετώπιση που περίμεναν.
Ποιοι ήταν οι Harkis και ποια τα κίνητρά τους
Οι Harkis ήταν Αλγερινοί και σύμφωνα με τους ιστορικούς απαριθμούσαν από 200.000 έως 400.000 άτομα, οι οποίοι κατά την περίοδο 1954-1962, επέλεξαν να στηρίξουν την Γαλλία, ως βοηθητικές δυνάμεις της (auxiliaires). Επεξηγηματικά, οι Γάλλοι κάτοικοι της Αλγερίας κατείχαν μεγάλο ποσοστό του εύπορου εδάφους της χώρας και συνεπώς, αρκετό κύρος και δύναμη, ώστε να βρουν υποστηρικτές. Σε αντίθεση, το χαμηλό βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο των Harkis και η γνώση του εδάφους τους, τους καθιστούσαν στα «μάτια» της Γαλλίας μία ικανή επικουρική δύναμη τόσο για τον ανταρτοπόλεμο, που είχε μόλις ξεκινήσει, όσο και για τις μάχες κατά του «Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου» της Αλγερίας. Άλλωστε, η Γαλλία είχε μόλις χάσει την κυριαρχία του Μαρόκου και της Τυνησίας (1956) και όντας αποδυναμωμένη στρατιωτικά και «ψυχολογικά» χρειαζόταν τη στήριξη των Harkis. Συγχρόνως, οι Harkis ήλπιζαν πως στο τέλος του πολέμου θα βρίσκονταν στο πλευρό του νικητή και θα δέχονταν οικονομικές απολαβές από το γαλλικό κράτος.
Tο τέλος του πολέμου και η θέση των Harkis
Η υπογραφή των συνθηκών του Εβιάν το 1962 επισφράγισε το τέλος του πολέμου και την ανεξαρτησία της Αλγερίας. Οι συμφωνίες, όμως δεν προέβλεπαν με ακρίβεια τη θέση των Harkis στο γαλλικό, αλλά και στο αλγερινό έδαφος. Οι προδότες πλέον για την Αλγερία, Harkis, καταδιώκονταν από το «Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο» με αποτέλεσμα κάποιοι να πληρώσουν, με τον πιο ειδεχθή τρόπο, τη στάση τους στον πόλεμο και κάποιοι άλλοι να διαφύγουν στη Γαλλία, γεγονός που η δυτική κυβέρνηση απευχόταν.
Ένα μεγάλο ποσοστό των Harkis κατάφερε να φτάσει στη Γαλλία τα χρόνια μετά τον πόλεμο και να εγκατασταθεί σε ειδικά διαμορφωμένα στρατόπεδα. Απεναντίας, όσον αφορά τους Γάλλους υπηκόους της Αλγερίας, οι λεγόμενοι «pieds-noirs», δέχθηκαν μια πιο ένθερμη αποδοχή και επανεντάχθηκαν άμεσα στη γαλλική κοινωνία. Οι συνθήκες όμως, διαβίωσης των Harkis σε αυτές τις εγκαταστάσεις αποσκοπούσαν στον πλήρη έλεγχό τους και στην υιοθέτηση δυτικών κανόνων και προτύπων. Κάποια χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα τη δεκαετία του 1990, οι Harkis θα καταφέρουν από το καθεστώς αφάνειας και περιθωριοποίησης, που τους είχε επιβληθεί, να ενταχθούν και επίσημα στη γαλλική κοινωνία. Εξάλλου, η περίοδος εκείνη αποτελεί την επίσημη αναγνώριση του Πολέμου της ανεξαρτησίας της Αλγερίας από τη γαλλική κυβέρνηση, δεδομένου πως για περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες γινόταν αναφορά σε «γεγονότα πολέμου στην Αλγερία» και όχι σε «πόλεμο».
Η αναγνώριση
Στις 25 Σεπτεμβρίου 2001 η κυβέρνηση του Ζακ Σιράκ, πραγματοποιώντας μία δημόσια τελετή, μίλησε για αυτά τα «τραγικά χρόνια» του πολέμου, όπως τα χαρακτήρισε, κάνοντας λόγο για την ανάγκη πλήρους αφομοίωσης της μειονότητας, που βρίσκεται στη χώρα του. Μάλιστα, αναφορικά με όλες τις δυσκολίες, που έχουν συναντήσει στη Γαλλία, ανέφερε πως οι Harkis και τα παιδιά τους πρέπει να έχουν εφεξής ίσα δικαιώματα στην εκπαίδευση και στην εύρεση εργασίας, όπως όλοι οι Γάλλοι πολίτες. Ωστόσο, πολλοί Harkis, μετά από αυτή τη δήλωση του πρώην προέδρου, υποστήριξαν πως επιζητούν κάτι περισσότερο από μια απλή αναγνώριση, κάνοντας λόγο για την ευθύνη του γαλλικού κράτους ως προς την εγκατάλειψή τους.
Τέλος, στις 25 Σεπτεμβρίου 2016 ο Γάλλος πρόεδρος, Φρανσουά Ολάντ, αναγνώρισε την ευθύνη του κράτους, ως προς την εγκατάλειψη των Αλγερινών, κατά τη διάρκεια τελετής στο Παρίσι, τιμώντας τους βετεράνους που πολέμησαν μαζί με τις γαλλικές αποικιακές δυνάμεις. Στο ίδιο πλαίσιο, στις 25 Σεπτεμβρίου του 2018 ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, προχώρησε σε απόδοση εθνικών τιμών σε περισσότερους από 20 πρώην μαχητές Harkis, καθώς και σε χορήγηση 40 εκατ. ευρώ στους απογόνους τους, οι οποίοι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την περιθωριοποίηση και τη φτώχεια. Από την πλευρά της, η αλγερινή κυβέρνηση δεν επιτρέπει στους Harkis να εισέλθουν στην Αλγερία, για να επισκεφτούν τη γενέτειρα και τις οικογένειές τους.
Απόφοιτη του Τμήματος των Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Πειραιώς, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις διεθνείς σχέσεις και στους τομείς ενέργειας. Κατά την διάρκεια των σπουδών της, έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις στα όργανα των Ηνωμένων Εθνών (MUN), στη διοργάνωση των εκδηλώσεων TEDx και μιλάει 3 ξένες γλώσσες.
