Του Δημήτριου Αναστασιάδη,
Στις 29 Νοεμβρίου του 2015 η Ε.Ε και η Τουρκία ενεργοποίησαν ένα σχέδιο κοινής δράσης το οποίο είχε στόχο να στηρίξει οικονομικά την Τουρκία, να προσφέρει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στους Σύριους πρόσφυγες και να μειώσει τις μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία προς την Ε.Ε. Πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Στην Τουρκία, το αποτυχημένο πραξικόπημα στις 15 Ιουλίου του 2016 έδωσε στον πρόεδρο Ερντογάν μία χρυσή ευκαιρία να επιβληθεί και στις τέσσερις εξουσίες εδραιώνοντας την επιρροή του στην εκτελεστική, δικαστική, νομοθετική εξουσία αλλά και στα ΜΜΕ μέσω μαζικών φυλακίσεων ύποπτων προσώπων, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Επιπλέον, βλέπουμε την Τουρκία να έχει ανοίξει ένα νέο μέτωπο με την τουρκική εισβολή στη Συρία η οποία έχει επιφέρει αρνητικά, για εκείνη, αποτελέσματα. Ταυτόχρονα, εκβιάζει την Ευρώπη για οικονομική στήριξη και έχει κλιμακώσει τις προκλήσεις του σε Ελλάδα και Κύπρο. Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε τους κύριους στόχους της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Αρχικά, στο Συριακό μέτωπο, στόχος της Τουρκίας ήταν να χτυπήσει τις Κουρδικές δυνάμεις της περιοχής οι οποίες είχαν συσπειρωθεί στις Μονάδες Προστασίας του Λαού, μία κουρδική πολιτοφυλακή που θεωρείται στενά συνδεδεμένη με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, που ιστορικά επιδιώκει αυτονομία της κουρδικής μειονότητας στην Τουρκία (οι βλέψεις περί ιδρύσεως αυτόνομου κουρδικού κράτους έχουν εκλείψει.). Οι κουρδικές αυτές δυνάμεις λάμβαναν αμερικανική υποστήριξη. Μετά την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από την περιοχή και την πλήρη εγκατάλειψη των κάποτε συμμάχων τους, ήταν σαν η κυβέρνηση Τραμπ να έδινε το «πράσινο φως» για τη διεκπεραίωση της επιχείρησης. Η Τουρκία αποβλέπει να απωθήσει τις κουρδικές δυνάμεις στις συριακές επαρχίες των Τούρκο-συριανών συνόρων και στη συνέχεια, να δημιουργήσει μία «ζώνη ασφαλείας» μήκους 480 χιλιομέτρων και πλάτους 30 χιλιομέτρων από την πόλη Τζαραμπλούς μέχρι και κάποια χιλιόμετρα νότια της πόλης Καμισλί. Εκεί σκοπεύει (με την βοήθεια που απαιτεί από την Ε.Ε) να κτιστούν 140 χωριά και πόλεις, ώστε να εγκαταστήσει τουλάχιστον 1 εκατομμύριο πρόσφυγες από τα 4 εκατομμύρια που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην Τουρκία. Μέσω αυτής της κίνησης σκοπεύει να αλλάξει την εθνοτική σύνθεση της περιοχής και να διαφυλάξει τα τουρκικά σύνορα από την κουρδική απειλή. Η κίνηση αυτή αποτελεί εθνοκάθαρση και είναι έγκλημα πολέμου.
Το δεύτερο μέτωπο είναι αυτό με την Ελλάδα και την Ε.Ε. Για καιρό τώρα ο Ερντογάν απειλεί πως θα γεμίσει την Ευρώπη με μετανάστες (προτιμάται ο όρος αυτός, καθώς είναι πλέον γνωστό ότι μεγάλο μέρος των μεταναστευτικών ροών πλαισιώνεται από ανθρώπους ιθαγένειας μη εμπολέμων κρατών), ποιά είναι όμως τα αιτήματά του; Μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για ένα διττό μέτωπο. Άλλοι οι στόχοι του Ερντογάν για την Ελλάδα και την Κύπρο και άλλοι για την Ε.Ε. Ως προς την Ελλάδα και την Κύπρο και κατ’ επέκταση τις πολλαπλές συμφωνίες που η χώρα μας έχει συνάψει για το βραχυπρόθεσμο μέλλον στον ενεργειακό τομέα (EastMed, TAP, Αγωγός Ελλάδας-Βουλγαρίας κοκ), η Τουρκία επιδιώκει, έχοντας αυτοανακηρυχτεί σε μεγάλο ενεργειακό παίχτη της περιοχής, να πάρει ένα μερίδιο από την πίτα. Αισθάνεται πως, σαν περιφερειακή δύναμη, πρέπει να παίρνει μέρος σε τέτοιες κινήσεις, όπως οι γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. Από την Ελλάδα συγκεκριμένα, ο Ερντογάν προσπαθεί να πείσει τη διεθνή κοινότητα ότι μερικά ελληνικά νησιά δεν μπορούν να αποκλείσουν την Τουρκία από ορισμένες θαλάσσιες ζώνες και αμφισβητεί ευθέως την ελληνική ΑΟΖ. Πιο πρόσφατη κίνηση αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στη θάλασσα αποτελεί και το Τούρκο-Λιβυκό Σύμφωνο το οποίο αγνοεί πλήρως ελληνικά νησιά. Τέλος, αναφορικά με την Ε.Ε, τα αιτήματα του Τούρκου προέδρου αποκρυσταλλώθηκαν στην πρόσφατη τηλεδιάσκεψη που είχε με τον πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν, την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, και τον Βρετανό πρωθυπουργό, Μπόρις Τζόνσον. Αυτά ήταν: πολιτική στήριξη στην τουρκική εισβολή της βορείου Συρίας, επιπλέον οικονομική βοήθεια ύψους 6 δις ευρώ από την Ε.Ε, φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος βίζας για Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στην Ευρώπη, τελωνειακή ένωση, στήριξη της εγκαθίδρυσης της «ζώνης ασφαλείας» στη Συρία και συνεργασία στην τρομοκρατία.
Ακόμα ο Ερντογάν δεν έχει πετύχει τους παραπάνω στόχους, ενώ σε κάποιους έχει αποτύχει εξ ολοκλήρου. Το μεγαλύτερο όπλο που έχει αυτή τη στιγμή στην κατοχή του είναι οι 4 εκατομμύρια πρόσφυγες που φιλοξενεί η Τουρκία. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο όπλο συνεχώς, απειλώντας την Ευρώπη για να αποσπάσει περισσότερη οικονομική βοήθεια και υποστήριξη στο πολεμικό μέτωπο στο Ιντλίμπ. Και όμως, όταν προσπάθησε να πραγματώσει την απειλή του με την πρωτόγνωρη, μαζική εισβολή στον Έβρο, είδαμε πως οι ελληνικές δυνάμεις κατάφεραν να την αποκρούσουν με απόλυτη επιτυχία. Παρατηρήθηκε μάλιστα, πως η Τουρκία απέσυρε τις δυνάμεις της από τον Έβρο και επέστρεψε τους μετανάστες στην Τουρκική ενδοχώρα. Αυτή είναι μία μεγάλη ήττα για την Τουρκία, η οποία έχασε το μεγαλύτερο διαπραγματευτικό της χαρτί, την απειλή δηλαδή ότι «Θα γεμίσουμε την Ευρώπη με πρόσφυγες». Η συγκεκριμένη ήττα της Τουρκίας σε συνδυασμό με την ταπεινωτική ήττα που δέχθηκε από την Ρωσία στη Συρία έχουν αφήσει τον Ερντογάν διπλωματικά απομονωμένο και εσωτερικά αποδυναμωμένο. Οι βλέψεις του για την εγκαθίδρυση της «ασφαλούς ζώνης» στη βόρεια Συρία δεν έχει πραγματοποιηθεί, ενώ στο ενεργειακό σκέλος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής δεν έχει καταφέρει ακόμα να πάρει μέρος (νομίμως τουλάχιστον) στο κυνήγι των υδρογονανθράκων.
Συμπερασματικά, καταλήγουμε στα λόγια του ειδικού στα θέματα Τουρκίας, Γκιγιόμ Περιέ στο ραδιοφωνικό δίκτυο RFI, ο οποίος ανέφερε πως ο πρόεδρος Ερντογάν αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη υποχώρηση της δημοτικότητάς του στα 17 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία. Η δυσχερής οικονομική συγκυρία και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τουρκία στο συριακό απειλούν τις φιλοδοξίες του για μόνιμη παραμονή στην προεδρία. Εκτιμάται επομένως, ότι στο εγγύς μέλλον ο Τούρκος πρόεδρος θα προσπαθήσει να βρει «στηρίγματα», ώστε να διατηρήσει τη λαϊκή στήριξη στο εσωτερικό και να αποφασίσει τις επόμενες κινήσεις του στο διεθνές επίπεδο. Κατά τον γράφοντα η Τουρκία θα αποκλιμακώσει την κατάσταση. Σε αυτό θα συμβάλλει και η κρίση του κορωνοϊού η οποία έχει επηρεάσει έντονα την Τουρκία τον τελευταίο καιρό. Συνεπώς, η οικτρή αποτυχία του Ερντογάν στους γεωπολιτικούς του σχεδιασμούς τον έχει αφήσει να σχοινοβατεί σε επικίνδυνα ύψη. Το μέλλον του στη Συρία βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο έλεος της Ρωσίας, η οποία έχει στενά συμφέροντα και με τα δύο κράτη, ενώ οι μεγάλοι Ευρωπαίοι χρηματοδότες εκφράζουν δισταγμούς σχετικά με την εμπλοκή τους στο συριακό.
Γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου και κατοικεί. Είναι τριτοετής φοιτητής του τμήματος Διεθνών Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει λάβει μέρος σε προσομοιώσεις διεθνών οργανισμών και στον ελεύθερο του χρόνο του αρέσει να διαβάζει ιστορία, φιλοσοφία και να παίζει κιθάρα.
