Του Άρη Κατσίδη,
Ο Ρόναλντ Γουίλσον Ρήγκαν ήταν ο 40ος κατά σειρά πρόεδρος των ΗΠΑ, με τη θητεία του να ξεκινάει στις 20 Ιανουαρίου του 1981 και να παραδίδει τη σκυτάλη στον Τζορτζ Μπους στις 20 Ιανουαρίου του 1989.
Γεννημένος στις 6 Φεβρουαρίου 1911, ο πολυτάλαντος Ρήγκαν ασχολήθηκε με πληθώρα πραγμάτων, αφού αρχικά σπούδασε οικονομικά και κοινωνιολογία στο Eureka College του Illinois, δούλεψε ως ραδιοφωνικός εκφωνητής αθλητικών αγώνων, κυρίως για μπέιζμπολ, αλλά και ως ηθοποιός, πρωταγωνιστώντας σε 53 ταινίες, καθώς και ως παρουσιαστής. Σαν πρόεδρος του συνδέσμου ηθοποιών συμμετείχε σε μεγάλο βαθμό στην εκστρατεία για εξάλειψη του κομμουνισμού στον κινηματογράφο, κάτι που του δημιούργησε συντηρητικές πολιτικές απόψεις, ενώ από το 1966 έως το 1974 ήταν κυβερνήτης της Καλιφόρνια.
Ο Ρήγκαν έλαβε το χρίσμα από τους Ρεπουμπλικανούς για τις εκλογές το 1980 και νίκησε τον Jimmy Carter για να γίνει ο 40ος πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ. Ξεχώρισε για το μοναδικό του επικοινωνιακό χάρισμα και του δόθηκε το παρατσούκλι “The Great Communicator” για αυτό το λόγο. Το πιο σημαντικό επίτευγμα στη θητεία του ήταν η μείωση του πληθωρισμού στις ΗΠΑ, η συμβολή του στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και η προώθηση του συντηρητισμού μέσω των πολιτικών του. Ο όρος “Reagan Revolution” αναφέρεται στην περίοδο που κυβέρνησε ο Αμερικανός πρόεδρος από το 1981 έως το 1989 και τις ριζικές αλλαγές που έγιναν στην αμερικανική πολιτική, οικονομία και κοινωνία υπό προεδρίας του συντηρητικού Ρόναλντ Ρήγκαν. Ήταν η ίδια εποχή με την Θάτσερ που ο πολιτικός συντηρητισμός ήταν σε μεγάλη άνθηση στην πολιτική παγκοσμίως.
Ο Ρήγκαν είχε υποσχεθεί ότι το κράτος θα ξοδέψει λιγότερα και θα μειώσει τους φόρους, ενώ θα επέβαλλε και νέους κανόνες και στους κανονισμούς λειτουργίας των καταστημάτων. Η φιλοσοφία του ήταν: “Η κυβέρνηση δεν είναι η λύση του προβλήματος μας, αλλά αυτή είναι το πρόβλημα”. Ο Ρίγκαν βασίστηκε στα… Reaganomics, δηλαδή στην θεωρία ότι η μείωση των φορολογικών συντελεστών ενθαρρύνουν την οικονομική ανάπτυξη. Βέβαια σύμφωνα με την καμπύλης Laffer, αυτό λειτουργεί μόνο αν οι αρχικοί φορολογικοί συντελεστές είναι αρχικά υψηλοί και στην συνέχεια πέφτουν. Κάτι ανάλογο έκανε ο Ρήγκαν στη θητεία του, αλλά όπως αποδείχθηκε το 1986 και το 1987 δεν ήταν τόσο αποτελεσματικοί, αφού οι φορολογικοί συντελεστές βρισκόταν σε συνετά επίπεδα ήδη εκείνη την περίοδο.
Τα Reaganomics είχαν ως στόχο να επιτρέψουν στους κανόνες της αγοράς και ζήτησης να βάλουν το δικό τους νόμο στην ελεύθερη αγορά, με τον Ρήγκαν να είναι μεγάλος υποστηρικτής και υπέρμαχος της οικονομίας laissez-faire, ενώ αρχικά για να τερματίσει την οικονομική κρίση του 1981 επηρεάστηκε από την Κευνσιανή οικονομία. Θεωρούσε ότι η ελεύθερη αγορά και ο καπιταλισμός θα μπορούσαν να δώσουν λύσεις, για να βγάλουν το κράτος από δύσκολες καταστάσεις. Οι πολιτικές του ταίριαζαν με την άποψη που επικρατούσε στα 80s ότι “η απληστία είναι καλή”, υποστηρίζοντας ότι ο μεγάλος ανταγωνισμός βοηθάει στην οικονομία μιας χώρας.
Το 1982, o Ρήγκαν απελευθέρωσε το καθεστώς των τραπεζών, με τον νόμο του να μειώνει τους περιορισμούς στα δάνεια. Ως αποτέλεσμα, η Fed μείωσε το προσωπικό της και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα επένδυαν με μεγάλο ρίσκο στο real estate, κάτι που οδήγησε τελικώς στην κρίση της αποταμίευσης και των δανείων του 1989. Λόγω της απελευθέρωσης των αεροπορικών εταιριών, δημιουργήθηκαν οι low-cost εταιρίες που γνωρίζουμε σήμερα, ενώ το ίδιο συνέβη για τα λεωφορεία, αλλά και με τη ναυτιλία.
Ο ενθουσιασμός του Ρήγκαν για την ελεύθερη αγορά δεν επεκτάθηκε στο διεθνές εμπόριο, αυξάνοντας εμπόδια στις εισαγωγές, ανεβάζοντας σταδιακά μέχρι το 1988 τους δασμούς από 12% σε 23%. Παράλληλα, έκανε μειώσεις φορολογικών συντελεστών σε πληθώρα προϊόντων, για να γίνει πιο ανταγωνιστική η Αμερικανική οικονομία. Ο Ρήγκαν παρέλαβε μια οικονομία με διψήφιο ποσοστό πληθωρισμού και σε εποχή ύφεσης, αμέσως όμως ο πρόεδρος, με καταγωγή από το Illnois, μείωσε από 70% σε 28% τον φόρο εισοδήματος για τους υψηλόμισθους και από 48% στο 34% τον εταιρικό φόρο, υποσχόμενος ότι θα μειωθούν και οι κρατικές δαπάνες. Η μείωση των φορολογικών συντελεστών έφερε την ανάπτυξη του αμερικανικού ΑΕΠ, ενώ με οικονομικά προγράμματα για χαμηλόμισθους μειώθηκε η ανεργία από 10,8% το 1982, στο 5,3% το 1988, όταν οι ρυθμοί ανάπτυξης έτρεχαν τόσο γρήγορα, με αποτέλεσμα το πρωτογενές πλεόνασμα να φτάσει σε επίπεδα του 3,7%.
Ο Ρήγκαν, παρότι διπλασίασε το εθνικό χρέος, ενίσχυσε τη δημόσια υγεία και την κοινωνική ασφάλιση των μισθωτών. Ταυτόχρονα, τήρησε όσο μπορούσε τις υποσχέσεις του για μείωση των κυβερνητικών δαπανών (9% ανά έτος), κόβοντας προγράμματα χρηματοδότησης κατά 39 δισ. δολάρια τον πρώτο χρόνο, κάτι που φαίνεται αν συγκρίνουμε τα ποσοστά, πόσο αυξάνονταν οι κυβερνητικές δαπάνες σε σχέση με εκείνα του προκατόχου του Κάρτερ (16% ανά έτος).
Υποστήριζε, επίσης, σε δηλώσεις στην προεκλογική καμπάνια του ότι: “Ο πληθωρισμός είναι βίαιος, όπως ένα κακοποιός, τρομακτικός, όπως ένας ένοπλος ληστής και θανατηφόρος, όπως ένας εκτελεστής”. Κατάφερε, μάλιστα, από το 1980 μέχρι το 1982 να τον ρίξει, με τις πολιτικές του, από το 12,5% στο 3,8% και κατά μέσο όρο κυμαινόταν στο 5% στα χρόνια της προεδρίας του. Βέβαια, δεν πρέπει να πιστωθεί η επιτυχία για τον πληθωρισμό όλη στον Ρήγκαν, αφού ο πρόεδρος της Federal Reserve Paul Volcker αύξησε τα επιτόκια, με αποτέλεσμα να πέσει ο πληθωρισμός, δημιουργώντας από την άλλη μια νέα ύφεση.
Την περίοδο εκείνη, τέλος, οι αμυντικές δαπάνες αυξήθηκαν, με σκοπό να θωρακιστεί η χώρα από τον κομμουνισμό και τη Σοβιετική Ένωση. Μπορεί να μην ήταν Πρόεδρος όταν κατέρρευσε ο κομμουνισμός, ή όταν επανενώθηκε η Γερμανία, αλλά ο Ρήγκαν είναι εκείνος που είχε πει την περίφημη φράση “Mr. Gorbatchev, tear down this wall”.
