Της Αθηνάς Μηνά,
Ξεκινώντας με τον γνωστό μύθο, τον οποίο συναντάμε στην ελληνική αλλά και τη ρωμαϊκή μυθολογία, ο Νάρκισσος ήταν ένας όμορφος νεαρός που κατέληξε να πνιγεί. Την ώρα που έβλεπε την αντανάκλασή του στα νερά μιας πηγής γοητευμένος απ’ την εικόνα του προσπάθησε να την αγγίξει και έτσι η ιστορία του είχε μοιραίο τέλος.
Ναρκισσιστής θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κάποιος που έχει θάψει την έκφραση του πραγματικού του εαυτού ως απάντηση σε πρόσφατα τραύματα και την έχει αντικαταστήσει με έναν υψηλά ανεπτυγμένο και ικανοποιητικό εαυτό. Με άλλα λόγια, πρόκειται για κάποιον που συμπεριφέρεται υπέρμετρα εγωκεντρικά και επιθυμεί να είναι το κύριο αντικείμενο ενασχόλησης των υπόλοιπων ανθρώπων. Ο νάρκισσος αποκτά στοιχεία παθογένειας, αφού δεν μπορεί να ζήσει εάν δεν ικανοποιηθεί η ανάγκη του να τον θαυμάζουν θεωρώντας παράλληλα, ότι υπερτερεί των άλλων. Ορισμένα απ’ τα τυπικά συμπτώματα που εμφανίζει ένας νάρκισσος είναι η συναισθηματική αστάθεια, η διπολικότητα, τα συναισθήματα ανεπάρκειας, η ακραία ευαισθησία στην κριτική, τη μοναξιά, το άγχος και ο ανεξέλεγκτος θυμός.
Ωστόσο, όλοι οι άνθρωποι φέρουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, γεγονός μάλιστα που αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την οντογενετική μας εξέλιξη. Αυτό μας βοηθά στην εκπροσώπηση των απόψεων και των συμφερόντων μας, αλλά και στο να μπορούμε να βρίσκουμε αναγνώριση από τους συνανθρώπους μας. Επανερχόμενοι, όμως, στην παθογένεια του νάρκισσου, αυτή συνήθως γίνεται αντιληπτή διότι κυριαρχούν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά. Κατακλύζεται από υπέρμετρη αυτοπεποίθηση, η οποία φυσικά προχωράει σε άλλο στάδιο, καθώς το άτομο αυτό έχει την ανάγκη να επιβεβαιώνεται διαρκώς. Πρόκειται, δηλαδή, για τη λεγόμενη μεγαλομανία, η οποία προέρχεται από μια διαταραγμένη αυτοεκτίμηση. Ακόμη, υπάρχει έντονη επιθυμία για κυριαρχία πάνω στους άλλους, διακρίνεται από σχετική ανησυχία, ανυπομονησία αλλά και απουσία ενσυναίσθησης, καθώς δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των συνανθρώπων του. Φυσικά, όμως, δεν υποβάλλει ποτέ μα ποτέ τον εαυτό του σε κριτική. Συνεπώς, ο νάρκισσος χαρακτηρίζεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση και ελλείμματα στην αυτοεικόνα. Αυτά οδηγούν στην υιοθέτηση υποτιμητικής στάσης προς τους άλλους με στόχο την κάλυψη της ανασφάλειας που αισθάνεται ο ίδιος.
Οι αντιλήψεις των ναρκισσιστών για τον περίγυρό τους τοποθετούνται στο δίπολο «ανώτερος-κατώτερος». Τα ελλείμματα στην αυτοεικόνα οδηγούν στην ανάγκη για υπεροχή. Αντιλαμβάνονται τους άλλους μόνο ως μέσο για την ικανοποίηση των προσωπικών τους αναγκών και επιθυμιών. Ωστόσο, για τα άτομα τα οποία βρίσκονται σε μια θέση που επιθυμούν να βρίσκονταν οι ίδιοι διατηρούν μια εξιδανικευμένη εικόνα. Αντίθετα, υποτιμούν όσους θεωρούν ανίσχυρους και παθητικούς. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους. Είτε αντικρίζουν πάνω τους δικά τους κομμάτια είτε φοβούνται πως μπορεί να καταλήξουν σαν αυτούς. Με λίγα λόγια, οι διαπροσωπικές τους σχέσεις κινούνται στο δίπολο «επίθεση-όφελος».
Γίνεται αντιληπτό, επομένως, πως στην ψυχοσύνθεση ενός νάρκισσου εντοπίζονται τα λεγόμενα «συμπλέγματα ανωτερότητας», τα οποία αναφέρονται στην αίσθηση μερικών ανθρώπων ότι είναι ανώτεροι. Ωστόσο, η αίσθηση αυτή περιλαμβάνει κυρίως στοιχεία κατωτερότητας και ανεπάρκειας. Οι ναρκισσιστές θεωρούν υποσυνείδητα τους εαυτούς τους ανώτερους, παρά το γεγονός ότι νιώθουν μειονεκτικά. Πρόκειται για έναν μηχανισμό απ’ τον οποίο πηγάζουν επιθετικές συμπεριφορές προς τους άλλους αλλά και υπερτονισμός των δικών τους επιτευγμάτων. Ο στόχος μέσω της χειραγώγησης των άλλων είναι η προσπάθεια να αισθάνεται εκείνος ανώτερος έχοντας τη δυνατότητα να εντυπωσιάζει, ο οποίος όμως στόχος στηρίζεται σε μια εικόνα που δε συνάδει με την πραγματικότητα.
Μεταξύ άλλων, λοιπόν, ο ναρκισσισμός αποτελεί διαταραχή προσωπικότητας. Εμφανίζεται επανειλημμένα στη ζωή του ατόμου και δυσχεραίνει την καθημερινότητά του. Η διαταραχή γίνεται έντονα αντιληπτή στις σχέσεις του ατόμου. Όσον αφορά τη σχέση με τον ίδιο του τον εαυτό ασχολείται υπερβολικά μαζί του. Ασχολείται συνεχώς με την εμφάνισή του, τον τρόπο ομιλίας του και ιδιαιτέρως με την εικόνα που προβάλλει προς τα έξω. Περνάει μεγάλο μέρος της ημέρας μόνος και αυτοθαυμάζεται με κάθε ευκαιρία. Όσον αφορά τώρα τις σχέσεις του με τους άλλους τού είναι τρομερά δύσκολο έως ανέφικτο να δημιουργήσει μια αληθινή σχέση. Στις ερωτικές του σχέσεις συνήθως επιλέγει ανθρώπους υψηλής κοινωνικής τάξης και τους χρησιμοποιεί ως μέσο ανάδειξης του εαυτού του. Ανάλογα συμπεριφέρεται και στις φιλικές και επαγγελματικές του σχέσεις, ώστε να νιώθει ο ίδιος σημαντικός δίπλα τους.
Αυτή η παθολογική εμμονή με το εγώ ενδέχεται να οφείλεται σε ηθική μείωση (συνηθέστερα στην παιδική ή εφηβική ηλικία), στην έλλειψη αγάπης απ’ τους σημαντικούς άλλους, σε συναισθήματα ανεπάρκειας γενικότερα αλλά και σε γενετικούς παράγοντες ορισμένες φορές. Για την αντιμετώπιση της διαταραχής προτείνεται και η φαρμακοθεραπεία, αλλά γενικότερα ενδείκνυται η ψυχοθεραπεία. Στόχος είναι το άτομο να μάθει να συνδέεται πιο αποτελεσματικά με τους άλλους, να τους αντιλαμβάνεται ως σημαντικούς και κυρίως να κατανοήσει τους λόγους που τον ωθούν να ανταγωνίζεται τους άλλους.
Τέλος, αξίζει να επισημανθεί ότι ο ναρκισσισμός και η αυτοεκτίμηση διαφέρουν. Στην πρώτη περίπτωση ο ναρκισσιστής αρνείται την αξία των άλλων τους οποίους αυτομάτως υποβιβάζει σε απλούς θαυμαστές. Αντίθετα, στην περίπτωση της αυτοεκτίμησης το άτομο αισθάνεται θετικά για τον εαυτό του χωρίς να υποτιμάει τους γύρω του.
Γεννήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1999 στην Αθήνα. Από το 2017 σπουδάζει στο τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, παρακολουθεί διάφορα σεμινάρια ψυχολογίας και ψυχικής υγείας. Στα ενδιαφέροντά της επίσης συγκαταλέγονται η μουσική και ο αθλητισμός.
