Του Γιώργου Μοσχόπουλου,
Το 2015, σε συνέντευξη στο κανάλι VOX των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Bill Gates δέχτηκε την ερώτηση: “Τι είναι αυτό που φοβάστε περισσότερο ότι θα συμβεί στα επόμενα χρόνια;”. Πολλοί θα φανταζόμασταν σαν απάντηση έναν πυρηνικό πόλεμο, ωστόσο όπως ανέφερε ο ίδιος, με την παγκοσμιοποίηση και τις οικονομίες των κρατών να είναι άρρηκτα δεμένες μεταξύ τους, ένας τέτοιος πόλεμος δεν είναι τόσο πιθανός. Ένας ιός όμως ναι! Και μάλιστα ένας άκρως μεταδοτικός!
Ας δούμε όμως λίγο τα νούμερα που μας δίνει η ιστορία πιο αναλυτικά:
Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος είχε απολογισμό περίπου 25 εκατομμύρια νεκρούς. Ύστερα, ακολούθησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, στον οποίον καταγράφηκαν 66 εκατομμύρια νεκροί, αφήνοντας τον κόσμο έκπληκτο με τα νούμερα της τραγωδίας. Την περίοδο 1918-19, ενδιάμεσα από τους δυο πολέμους, η ανθρωπότητα έγινε μάρτυρας μιας μεγαλύτερης τραγωδίας, αυτή της ισπανικής γρίπης, που άφησε πίσω της περίπου 50 εκατομμύρια νεκρούς. Πάνω από 500 εκατομμύρια άνθρωποι προσβλήθηκαν από τον ιό, σε μια εποχή που οι μετακινήσεις πληθυσμών ήταν πολύ περιορισμένες σε σχέση με σήμερα. Η ιστορική αυτή πανδημία, όπως φαίνεται, δε μας έμαθε και πολλά, καθώς το 2009 ένας παρόμοιος ιός, o H1N1, οδηγεί τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να κηρύξει την ραγδαία εξάπλωση του ιού, σε πανδημία. Επανειλημμένα, τα συστήματα υγείας κρίνονται ανεπαρκή να προλαμβάνουν τέτοιες προκλήσεις. Πιο πρόσφατη προειδοποίηση ήταν αυτή της επιδημίας του Ebola στη Αφρική, που έδειξε περίτρανα ότι δε θα ήμασταν έτοιμοι για έναν ιό, που θα ήταν πιο μεταδοτικός και θανάσιμος από αυτόν. Οι ευθύνες πολλές και ανήκουν σε όλους μας.
Δε φερόμαστε στο περιβάλλον με τον πρέπον σεβασμό και κάνουμε επίδειξη δύναμης σε κάθε τι, από το οποίο περιβαλλόμαστε στην υδρόγειο. Καίμε τεράστιες δασικές εκτάσεις για να αξιοποιήσουμε γη, αγρία ζώα οδηγούνται σε εξαφάνιση με ρυθμούς που δε έχουμε ξαναδεί ιστορικά, ενώ η πλειοψηφία των ανθρώπων μένει αμέτοχη, βυθισμένη στον κομφορμισμό και την υπερκατανάλωση της εποχής, διαιωνίζοντας το πρόβλημα. Οι επιχειρήσεις και οι χώρες δεν στρέφονται άμεσα σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, καθώς η πετρελαιοπαραγωγικές χώρες έχουν δημιουργήσει ένα δικό τους λόμπι και μία τέτοια στροφή θα άλλαζε τον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη. Νορβηγία, ΗΠΑ, Ρωσία και Σαουδική Αραβία είναι μόνο μερικά παραδείγματα χωρών που το πετρέλαιο παίζει κομβικό ρόλο στην οικονομία τους. Δεν διακρίνονται στον ορίζοντα σημάδια ουσιαστικής αλλαγής, άρα καλό θα ήταν να είμαστε έτοιμοι για αντίστοιχους νέους κινδύνους, παρόμοιους με τον Covid-19.
Τα κράτη επενδύουν τεράστιο μέρος του προϋπολογισμού τους, για να αντιμετωπίσουν έναν επερχόμενο πόλεμο, αλλά ελάχιστο για την διατήρηση της παγκόσμιας υγείας. Μάλλον, οι δημοκρατίες μας δεν είναι ώριμες, για να θεωρήσουν πιθανές βιολογικές και περιβαλλοντικές απειλές, σαν ενιαίο κίνδυνο για την παγκόσμια κοινότητα. Μόνο μερικά παραδείγματα θα σας πείσουν: Οι δαπάνες για εθνική άμυνα το 2020 της Κίνας, της Γερμανίας και της Ιαπωνίας είναι μέχρις στιγμής 231.000.000.000, 50.000.000.000 και 49.000.000.000 αντίστοιχα, όταν ο προϋπολογισμός του παγκοσμίου οργανισμού υγείας είναι μόλις λίγο κάτω από 5.000.000.000, με το μεγαλύτερο κομμάτι αυτών να προέρχεται από δωρεές. Δε θα μπορούσε ένα μέρος αυτών των δαπανών να επενδυθεί σε μηχανισμούς αποτροπής βιολογικών κινδύνων, όπως αυτός που βιώνουμε;
Όταν επανέλθουμε στη πραγματικότητα, που τώρα μας φαίνεται τόσο μακρινή, επιβάλλεται να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας, όχι πλέον σαν ανεξάρτητα κράτη, αλλά σαν ενιαία κοινότητα κρατών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πρέπει να λάβει μια ισχυρότερη θέση στη διεθνή κοινότητα, όπου θα συντονίζει έρευνα, αλλά και ενέργειες για την πρόληψη μιας επόμενης πανδημίας. Παρόλο που υπάρχουν παρόμοιες δομές σε εμβρυακό στάδιο και στη EE, μέσω κυρίως του μηχανισμού Emergency Response Coordination Centre, μας αποδεικνύουν τα γεγονότα ότι δεν είναι, ούτε κατ’ ελάχιστο επαρκείς, γι’ αυτό παραθέτω κάποιες επιπλέον προτάσεις.
Θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο ταμείο υπό την αιγίδα του ΠΟΥ, ανεξάρτητο από το ισχύον, όπου θα δεσμεύονται τα κράτη να δίνουν ποσά ανάλογα με το ΑΕΠ τους, με σκοπό την συσσώρευση κεφαλαίων που:
- Θα διοχετεύονται σε έρευνα, επικεντρωμένη στη αποφυγή πανδημιών, επιδημιών κλπ.
- Θα διοχετεύονται σε έρευνα για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών που θα βοηθήσουν στη πρόληψη.
- Θα διοχετεύονται στη εκπαίδευση ειδικών ιατρικών μονάδων, που σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ, θα μπορούν να επεμβαίνουν άμεσα και να διασφαλίζουν πληγείσες από ιούς περιοχές, για να μην υπάρχει εξάπλωση.
- Θα αξιοποιούνται με σκοπό την επιδότηση, την οργάνωση και το χτίσιμο καλυτέρων συστημάτων υγείας σε αναπτυσσόμενες χώρες προκειμένου οι υγειονομικές συνθήκες, να είναι τέτοιες, που να μην αναπτύσσονται εύκολα ιοί.
Είναι αναγκαία η άμεση συνεργασία της διεθνούς κοινότητας είτε για την στήριξη και αναθεώρηση των ήδη υπαρχόντων θεσμικών οργάνων, είτε για την δημιουργία νέων, πιο αποτελεσματικών οργανισμών, εναρμονισμένων με τις επιτακτικές ανάγκες πρόληψης της εποχής μας. Είμαι σίγουρος ότι αν ο Gates γνώριζε τον Ιπποκράτη σήμερα, θα συμφωνούσαν ότι «κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν».
