Της Ελπίδας Δαλιέτου,
Το ιστορικό της υπόθεσης, τα συμπεράσματα και το πολυπόθητο «ναι» των 27 μελών της Ένωσης
Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και η είσοδος νέων κρατών-μελών σε αυτή αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί, έναν από τους σημαντικότερους τομείς άσκησης της Ένωσης. Μετά τη μεγάλη διεύρυνση της Ένωσης το 2004, με την είσοδο 10 νέων κρατών-μελών, προερχόμενα κυρίως από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, ένα νέο δίλημμα άρχισε να εμφανίζεται στο δημόσιο διάλογο: μια διευρυμένη Ευρώπη ή μια πιο μικρή αλλά πιο ενοποιημένη ΕΕ; Από τη μία, οι υποστηρικτές της πρώτης πλευράς θεωρούν ότι μια διευρυμένη Ένωση θα προσφέρει επιπρόσθετη οικονομική αρωγή αλλά και ασφάλεια, ενώ θα μπορούσε αδιαμφισβήτητα να αποτελέσει τον «κινητήριο μοχλό» αλλαγής της ΕΕ. Από την άλλη, οι θιασώτες της δεύτερης άποψης υποστηρίζουν ότι μια μεγαλύτερη Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να αποβεί δυσλειτουργική στη λήψη αποφάσεων εξαιτίας των αντικρουόμενων συμφερόντων των κρατών-μελών της και γι’ αυτόν τον λόγο, πρώτη προτεραιότητα θα πρέπει να αποτελέσει η περαιτέρω εμβάθυνση της Ένωσης. Το δίλημμα αυτό εκφράστηκε ξεκάθαρα στη Σύνοδο Κορυφής του περασμένου Νοεμβρίου, όπου ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν, αρνήθηκε την έναρξη διαπραγματεύσεων ένταξης της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ, τονίζοντας ότι η ΕΕ θα πρέπει να αναδιαμορφώσει τους θεσμούς της αλλά και τους κανόνες για την ενταξιακή διαδικασία, πριν δεχτεί την ένταξη νέων κρατών-μελών στον κατάλογό της.
Οι περιπτώσεις της Αλβανίας και της Βορείου Μακεδονίας
Τα ενθαρρυντικά οικονομικά αποτελέσματα και η γεωπολιτική σημασία που θα μπορούσε να προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση κινητοποίησε έντονα κάποια κράτη των Βαλκανίων να επιδιώξουν την ένταξή τους στην ισχυρή και ανεπτυγμένη ένωση. Ανάμεσα σε αυτά ήταν η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία. Όσον αφορά την περίπτωση της Αλβανίας, οι διαπραγματεύσεις ένταξής της ξεκίνησαν το 2003. Ορόσημο ήταν το έτος 2009, όπου η Αλβανία αιτήθηκε επισήμως για να καταστεί μέλος της ΕΕ, καθώς είχε ήδη ξεκινήσει την εφαρμογή της συμφωνίας σταθεροποίησης και σύνδεσης. Πέντε χρόνια αργότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χορήγησε στην Αλβανία το καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας, μετά από χρόνια μεταρρυθμίσεων σε τομείς, όπως η δικαστική εξουσία και η δημόσια διοίκηση της χώρας. Ακολούθησαν χρόνια μεταρρυθμιστικών προσπαθειών, ώσπου η Επιτροπή, ικανοποιημένη από την πρόοδο της χώρας εξέδωσε το 2018 σύσταση για την επανέναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Βέβαια, δεν είναι όλα τα κράτη-μέλη σύμφωνα με την άποψη της Επιτροπής. Όπως έγινε αντιληπτό σε συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Γαλλία, η Ολλανδία αλλά και η Δανία έθεσαν βέτο στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Αλβανία, υποστηρίζοντας ότι η Αλβανία χαρακτηρίζεται ακόμη από την πολιτική διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα.
Χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία αλλά και η Τουρκία θα είχαν φυσικά οφέλη από τη μη ένταξη της Αλβανίας στην ΕΕ. Η Κίνα είναι βέβαιο ότι θα σπεύσει να καλύψει το οικονομικό κενό που θα προκύψει, ενώ αρκετά πιθανό είναι το ενδεχόμενο να προσπαθήσει να χρηματοδοτήσει έργα υποδομών, όπως έπραξε και παλαιότερα. Ιστορικά και θρησκευτικά, η επιρροή της Τουρκίας στην Αλβανία είναι μεγάλη. Η χώρα του Ερντογάν έχει κάνει πολλές επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης της ALBTELECOM, της μεγαλύτερης εταιρείας επικοινωνιών στη χώρα. Επομένως, αν λάβουμε υπόψιν τις ψυχρές σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας, δε θα προκαλούσε έκπληξη το ενδεχόμενο συμμαχίας μεταξύ Τουρκίας και Αλβανίας σε πολιτιστικό και θρησκευτικό επίπεδο, απομακρύνοντας έτσι περισσότερο την Αλβανία από την ΕΕ.
Παρόμοια πορεία ένταξης με την Αλβανία έχει και η Βόρεια Μακεδονία, η οποία υπέγραψε το Σύμφωνο Σταθεροποίησης και Σύνδεσης με την ΕΕ το 2001, υπέβαλε αίτηση ένταξης στην Ένωση το 2004 και έναν χρόνο αργότερα της αποδόθηκε το καθεστώς της υποψήφιας προς ένταξη χώρας. Το 2009, χάριν στη θετική ανάπτυξη της χώρας, η Επιτροπή εξέδωσε σύσταση για την ένταξή της στην ΕΕ. Παρόλα αυτά, η διαμάχη της χώρας με την Ελλάδα για το ονοματολογικό ζήτημα της χώρας, αλλά και οι εχθρικές της σχέσεις με τη Βουλγαρία, είχαν ως αποτέλεσμα οι δύο αυτές χώρες να εμποδίσουν τις προσπάθειες ένταξής της, αλλά και να ασκήσουν βέτο επικαλούμενες τις μεταξύ τους διαφορές. Το 2017 όμως, με την άνοδο του Ζάεφ στην εξουσία της χώρας, οι διαφορές αυτές λύθηκαν. Υπεγράφη το σύμφωνο φιλίας με τη Βουλγαρία αλλά και η γνωστή σε όλους, Συμφωνία των Πρεσπών με την Ελλάδα, αποτέλεσμα της οποίας είναι η εδραίωση και διεθνής παγίωση του επισήμου ονόματος της Βόρειας Μακεδονίας, διευκολύνοντας έτσι τις προσπάθειές της για ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Μετά την άρνηση της Γαλλίας για την έναρξη των διαπραγματεύσεων, το ζήτημα παρέμενε μετέωρο.
Το «οκ» της ΕΕ για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων
Μετά από χρόνια καθυστέρησης, η Βόρεια Μακεδονία και η Αλβανία λαμβάνουν το πολυπόθητο «ναι» για την έναρξη των διαπραγματεύσεων ένταξής τους στην Ένωση. Οι Υπουργοί Εξωτερικών των κρατών-μελών της ΕΕ ενέκριναν την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Β. Μακεδονία και υπό όρους, με την Αλβανία. «Συγχαρητήρια στα Τίρανα και τα Σκόπια, το αξίζουν», ανέφερε ο Μάϊκλ Ρόθ, Υφυπουργός Εξωτερικών για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις της Γερμανίας, μετά την τηλεδιάσκεψη. Η συμφωνία θα επικυρωθεί και από τους ηγέτες των χωρών-μελών στη σύνοδο κορυφής στις 28 Μαρτίου, επίσης με τηλεδιάσκεψη, λόγω της έξαρσης του κορωνοϊού στην Ευρώπη. Η επικύρωσή τής θα επιβεβαιωθεί και γραπτώς. Δεν έχει τεθεί ακόμη συγκεκριμένη ημερομηνία για την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Διπλωμάτες ανέφεραν ότι υπάρχει πιθανότητα να ξεκινήσουν το φθινόπωρο, εάν όχι αργότερα. Η Γαλλία, με την υποστήριξη της Δανίας και της Ολλανδίας, πρότεινε μια πιο αργή προσέγγιση, υποστηρίζοντας ότι οι δύο χώρες θα πρέπει να προχωρήσουν σε περισσότερες μεταρρυθμίσεις για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις που έχει θέσει η ΕΕ στον κυβερνητικό, οικονομικό και νομοθετικό τομέα.
Μάλιστα, για την Αλβανία, ο δρόμος προς την ΕΕ θα είναι πιο δύσκολος, καθώς η Γερμανία και η Ολλανδία έθεσαν ως όρο τα Τίρανα να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις πριν την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Οι διαπραγματεύσεις αυτές αφορούν το εκλογικό σύστημα της χώρας, την απαγόρευση διαφθοράς στη χρηματοδότηση των κομμάτων και των προεκλογικών εκστρατειών, τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, με κύριο γνώμονα την ομαλή λειτουργία του Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανώτατου Δικαστηρίου, αλλά και τη δημιουργία δομών για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Ο πρώην Πρωθυπουργός της Β. Μακεδονίας, Ζόραν Ζάεφ, εξέφρασε την έκδηλη ικανοποίησή του, λέγοντας ότι: «Δεν υπάρχουν πλέον εμπόδια και όροι. Συγχαρητήρια σε όλους τους πολίτες, καθώς καταφέραμε να ανοίξουμε δρόμο ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, και τώρα μαζί θα αντιμετωπίσουμε την πανδημία που μαστίζει τον κόσμο μας». Ο Αλβανός Πρωθυπουργός, Έντι Ράμα, ανέφερε σε μια ομιλία του στους συμπατριώτες του ότι: «Σήμερα έλαβα ένα μήνυμα για εσάς: την απόφαση της ΕΕ να διαπραγματευτεί την είσοδο της Αλβανίας στην ΕΕ». Ανέφερε ακόμα, ότι αυτή η πράξη θα «βοηθήσει στη χρηματοδότηση μικρών επιχειρήσεων και οικογενειών, αλλά θα μειώσει επίσης και την ανεργία» στη χώρα των 2,9 εκ. πολιτών.
Εν κατακλείδι, παρόλο που είναι σημαντικό να βρεθούν τρόποι για να καταστεί πιο ομαλή η λειτουργία της Ένωσης παρά τις διαφωνίες μεταξύ των χωρών-μελών της, είναι επίσης καθοριστικής σημασίας η εξωστρέφεια της ΕΕ, ώστε να δείξει ότι παραμένει ανοικτή και δεκτική στα ευρωπαϊκά κράτη που πληρούν τις προϋποθέσεις ένταξης σε αυτήν. Τα αποτελέσματα που θα μπορούσαν να προκύψουν από μια αντίθετη προσέγγιση μόνο αρνητικά θα μπορούσαν να είναι, αφού, ακόμη και εάν επιτύχει εμβάθυνση, η ΕΕ θα έχει απομακρύνει οριστικά τα υπόλοιπα κράτη, αφήνοντάς τα έρμαια στα χέρια τρίτων, οι οποίοι δεν αξιολογούν με τον ίδιο τρόπο τις έννοιες ασφάλεια, ειρήνη και βιώσιμη ανάπτυξη.
Είναι προπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Ομιλεί 5 ξένες γλώσσες και στα ενδιαφέροντά της συγκαταλέγονται η λογοτεχνία, η συγγραφή, η μετάφραση και η διερμηνεία, η διπλωματία, οι διεθνείς σχέσεις, τα ταξίδια και ο εθελοντισμός. Αυτόν τον καιρό αρθρογραφεί και κάνει πρακτική στο Ελληνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.
